Η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στο παρόν, δηλαδή στα τωρινά προβλήματα του ατόμου. Για μία βαθύτερη κατανόηση αυτής της θεραπείας, κρίνεται απαραίτητο να γίνει διάκριση στα δύο συστατικά στοιχεία που την απαρτίζουν:
- Ο όρος «γνωσιακή» αναφέρεται στις σκέψεις, στις πεποιθήσεις και στις αντιλήψεις μας. Για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουμε κάποια γεγονότα ίσως μας ανάγκασε να δημιουργήσουμε μία αρνητική στάση για αυτά που μας συμβαίνουν. Πάντα, όμως, υπάρχει η πιθανότητα αυτά να μην ισχύουν, αν τα εξετάσουμε από μία αντικειμενική σκοπιά.
- Ο όρος «συμπεριφοριστική» αναφέρεται στη σύνδεση μεταξύ ποικίλων συμπεριφορών και των συνθηκών που αυτές εμφανίζονται. Μία βασική αρχή αυτής της θεραπείας είναι ότι η οποιαδήποτε συμπεριφορά είναι μαθημένη και έτσι μπορεί να τροποποιηθεί με νέους τρόπους μάθησης.
Ο στόχος είναι οι άνθρωποι να μπορούν να αξιολογούν τις σκέψεις τους με πιο ρεαλιστικό και προσαρμοστικό τρόπο, αλλά και να παρατηρούν μία βελτίωση στη συμπεριφορά τους.
Ιστορική αναδρομή
Την δεκαετία του 1960 άρχισε να αναπτύσσεται αυτή η Ψυχοθεραπεία, η οποία ήταν ένα από τα πρώτα ψυχοθεραπευτικά ρεύματα. Οι γνωσιακές τεχνικές στόχευαν πιο πολύ στην αμφισβήτηση κάποιων δυσλειτουργικών αντιλήψεων από μέρους των πασχόντων. Από την άλλη πλευρά, οι συμπεριφορικές τεχνικές επεδίωκαν την διακοπή της αποφευκτικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, ο ασθενής ενθαρρυνόταν στη σταδιακή έκθεσή του στην κατάσταση που τον φόβιζε, ώστε εν τέλει να εξαλειφθεί ο φόβος.
Η αρχή έγινε όταν ο Aaron T. Beck μαζί με κάποιους συνεργάτες του σύστησαν την θεραπεία της κατάθλιψης. Ωστόσο, μετά από πολλές μελέτες βρέθηκε ότι αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στις αγχώδεις διαταραχές, στη διαταραχή πανικού και στη ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή. Η σύγχρονη μορφή της γνωστικής συμπεριφοριστικής θεραπείας επηρεάστηκε από την συμπεριφοριστική θεραπεία του Wolpe (1958) και από την γνωσιακή θεραπεία του Beck. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι η εμφάνιση της θεραπείας του Wolpe ήταν μία αντίδραση ενάντια στην ψυχοδυναμική θεωρία, όπου την δεκαετία του 1950 οι επιστήμονες ισχυρίζονταν την έλλειψη εμπειρικών αποδείξεών της. Επομένως, ο Beck και οι συνεργάτες του ανέπτυξαν τις θεωρίες τους, τις οποίες ενστερνίστηκαν πολλοί εκείνη την εποχή, συντελώντας σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία.
Αρχές Γνωσιακής-Συμπεριφοριστικής Ψυχοθεραπείας
- Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία στηρίζεται στην ανάλυση των προβλημάτων του θεραπευόμενου. Αρχικά, διερευνώνται οι διάφοροι τρόποι σκέψης του ατόμου που τον οδηγούν στο πρόβλημα που τον ταλανίζει. Έπειτα, γίνεται εστίαση στα αίτια που συμβάλλουν, ώστε ο πάσχοντας να δρα με δυσλειτουργικούς τρόπους.
- Απαιτείται η θεμελίωση μιας σταθερής θεραπευτικής συμμαχίας. Προφανώς κάποια άτομα θα δυσκολευτούν να εκφραστούν στον θεραπευτή τους, ίσως λόγω της φύσης του προβλήματός τους (π.χ. κατάθλιψη). Έτσι, ο ειδικός καλείται να επιδείξει σεβασμό, ενσυναίσθηση, ζεστασιά και πραγματικό ενδιαφέρον, για να είναι επιτυχής η θεραπευτική διαδικασία.
- Ενεργός συμμετοχή του θεραπευόμενου στην θεραπεία. Εδώ, αποφασίζεται η συχνότητα των συνεδριών, καθώς και τα θέματα προς συζήτηση και από τα δύο πρόσωπα της όλης διαδικασίας.
- Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία είναι προσανατολισμένη σε ξεκάθαρους στόχους. Προσδιορίζονται οι στόχοι του ασθενή προς επίτευξη, ώστε να έχει και ο θεραπευτής μία σαφή εικόνα.
- Δίνεται προτεραιότητα στο παρόν. Αυτό συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις. Όμως, δεν αποκλείεται να γίνει εστίαση και στο παρελθόν, ανάλογα το εκάστοτε πρόβλημα.
- Γίνεται προσπάθεια ώστε ο θεραπευόμενος να μπορεί ο ίδιος να θεραπεύσει τον εαυτό του. Ο θεραπευτής δεν τον βοηθά μόνο να θέσει στόχους και να αλλάξει την συμπεριφορά του, αλλά του διδάσκει και τον τρόπο που θα τον βοηθήσει να τα φέρει εις πέρας.
- Είναι σύντομη χρονικά. Συγκεκριμένα, αρκετές περιπτώσεις κατάθλιψης ή διαταραχών άγχους διαρκούν από 6 έως 14 συνεδρίες. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που χρειάζονται περισσότερο χρόνο από το προβλεπόμενο.
- Αποτελείται από δομημένες συνεδρίες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανασκόπηση που γίνεται για τα όσα έπρεπε να κάνει ο θεραπευόμενος στο σπίτι.
- Διδασκαλία του ατόμου να αξιολογεί τις όποιες προβληματικές σκέψεις. Ο ψυχοθεραπευτής, σε επόμενο επίπεδο, τον βοηθά να εφαρμόσει πιο ρεαλιστικούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων του.
- Αυτή η Ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί τεχνικές, ώστε να μεταβληθεί η σκέψη, η διάθεση και η συμπεριφορά του. Αυτές επιλέγονται ανάλογα με το πρόβλημα προς επίλυση και τους στόχους που έχουν τεθεί.
Πηγές:
1. Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς. Ανακτήθηκε από https://ibrt.gr/edu/node/87 (τελευταία πρόσβαση 25.04.2020)
2. Θεοχαροπούλου, Μ. 2018. Γνωστική- Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία: «Κάνε τη ζωή σου να πετύχει καλύτερα». Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/psyxotherapeia/therapeftikes-proseggiseis/6058-gnostiki-symperiforiki-psyxotherapeia-kane-ti-zoi-sou.html (τελευταία πρόσβαση 25.04.2020)
3. Γκατζέλια, Α. 2012. Η γνωσιακή – συμπεριφοριστική θεραπεία. Ανακτήθηκε από https://www.psychografimata.com/i-gnosiaki-simperiforistiki-therapia/ (τελευταία πρόσβαση 25.04.2020)
4. Γκαλτέμη, Ε. Ο Δεκάλογος της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας. Ανακτήθηκε από https://www.psychology.gr/gnosiaki-psychotherapeia/2820-o-dekalogos-ths-gnosiakis-symperiforikis-therapeias.html (τελευταία πρόσβαση 25.04.2020)
