Ένας όρος που ακούμε συχνά τα τελευταία χρόνια, μη κατανοώντας ακριβώς τη σημασία του, είναι η τοξική αρρενωπότητα. Η φράση αυτή μαζί με όλο το νόημα που περικλείει για πολλούς θεωρείται ότι ανήκει στην ορολογία του 4ου φεμινιστικού κινήματος. Κάτι που φαίνεται να εξελίσσεται στο παρόν με έντονες βλέψεις προς το μέλλον. Μια έντονη έκρηξη ενάντια στην τοξική αρρενωπότητα υπήρξε γύρω στο 2019 με γεγονότα όπως η καινοτόμα διαφήμιση γνωστής εταιρείας ξυραφιών και το κίνημα #MeToo με τη γιγάντωσή του. Το διαφημιστικό σποτ εξαπέλυσε πολλές αντιδράσεις και δημιούργησε εκ νέου μία συζήτηση για το τι τελικά θεωρούμε αρρενωπότητα. Λίγες μέρες πριν η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία κυκλοφόρησε τις πρώτες οδηγίες για ψυχολόγους που εργάζονται με αγόρια και άντρες που έχουν κοινωνικοποιηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Δηλαδή με ανθρώπους που ακολουθούν πρότυπα τοξικής αρρενωπότητας στη ζωή τους.
Χαρακτηριστικά της τοξικότητας
Ο όρος της ιδεολογίας της “παραδοσιακής αρρενωπότητας” αναφέρεται σε μία δυτική έννοια ανδρισμού που βασίζεται μερικές φορές υπερβολικά στην κυριαρχία, την επιθετικότητα και τον ανταγωνισμό. Με λίγα λόγια, είναι ξεκάθαρη η επιβολή ενός επιτηδευμένου προτύπου στο ανδρικό φύλο, χωρίς να υπάρχει η ελευθερία να εκφραστεί ο καθένας όπως θέλει. Τα ευρύτερα χαρακτηριστικά του τοξικού ανδρισμού μπορεί να περιλαμβάνουν σωματική επιθετικότητα, φόβο των συναισθημάτων, διακρίσεις σε βάρος ατόμων που δεν είναι ετεροφυλόφιλοι, σεξουαλική επιθετικότητα ή έκδηλη βία και αντιφεμινιστική συμπεριφορά. Πολλοί άντρες είναι αυτοί που μεγαλώνουν με τα τοξικά πρότυπα μίας αρρενωπότητας που τους δημιουργεί πίεση, εχθρικότητα και επιθετική συμπεριφορά. Εξίσου πολλοί είναι και εκείνοι που ζουν σε μία κοινωνία που δεν αποδέχθηκε ποτέ τον πραγματικό χαρακτήρα τους. Αντίθετα, δέχονται συχνά σχόλια για τις προσωπικές και καθημερινές επιλογές τους και πολλές φορές γίνονται ακόμα και θύματα bullying.
Επιπτώσεις της τοξικής αρρενωπότητας
Η τοξική αρρενωπότητα μπορεί να επιφέρει ιδιαίτερα έντονες επιπτώσεις στη ζωή όλων μας ανεξαιρέτως. Το πρώτο παράδειγμα είναι η βία, σωματική και ψυχολογική, που υφίστανται οι γυναίκες εξαιτίας αυτής της παραδοσιακής οπτικής του σκληρού άντρα που έχει για κεκτημένο του κάθε μορφής θηλυκότητα. Οι άνδρες αισθάνονται έτσι ότι δικαιούνται εξουσία πάνω σε μία γυναίκα ή ότι επικυρώνεται η ταυτότητά τους ασκώντας επιπλέον δύναμη. Αυτός ο ανθυγιεινός τρόπος έκφρασης της αρρενωπότητας είναι επιζήμιος και για τους ίδιους τους άντρες.
Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, τα παιδιά χρησιμοποιούν επιθετικούς και έντονα βίαιους τρόπους για να εκφράσουν την συναισθηματική δυσφορία που νιώθουν από το περιβάλλον τους. Στην εφηβεία αυτή η επιθετικότητα κλιμακώνεται και η βίαιη συμπεριφορά μπορεί να φτάσει σε ακραία επίπεδα. Τα έφηβα αγόρια που δεν μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους τείνουν κατά πάσα πιθανότητα να εκφράζονται με τη βία, τον εκφοβισμό και τα ρατσιστικά σχόλια σε οποιονδήποτε δεν εμπίπτει στη σφαίρα της ετεροφυλοφιλίας.
Πιο συγκεκριμένα, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τοξικής αρρενωπότητας είναι ο σεξισμός. Η έντονη ανάγκη που νιώθουν ήδη από μικρά τα αγόρια για εξουσία που εκδηλώνεται με τη μορφή βίας εμπίπτει στα πλαίσια της τοξικής αρρενωπότητας. Οι επιπτώσεις που έχει η τοξική αρρενωπότητα στα αγόρια και μετέπειτα στο στενό τους περιβάλλον είναι τεράστιες. Επικρατούν συχνά αναχρονιστικά πρέπει που εγκλωβίζουν έναν άντρα να ζει τη ζωή του όπως εκείνος θέλει. Η πίεση που δέχεται από τον κομφορμισμό που πρέπει να ακολουθεί ο τρόπος ζωής του, τις περισσότερες φορές τον οδηγεί σε επιθετική διάθεση.
Το στίγμα της ψυχικής υγείας
Το στίγμα της ψυχικής υγείας που ακολουθεί την τοξική αρρενωπότητα είναι μεγάλο. Η απαρχή όλων είναι η άποψη ότι οι άντρες ήδη από νεαρή ηλικία είναι υποχρεωμένοι να αντιστέκονται στα συναισθήματά τους. Πατριαρχικές συμπεριφορές όπως η καταστολή των συναισθημάτων και η σιωπηλή απαγόρευσή τους, θέτουν τα θεμέλια για έναν ατελείωτο γενεαλογικό κύκλο κακοποίησης. Ο στωικισμός αυτός είναι αποδεδειγμένο ότι δημιουργεί ψυχολογικά και καρδιαγγειακά προβλήματα σε μεγάλο πληθυσμό ανδρών, καθώς αυξάνει και το ποσοστό των αυτοκτονιών.
Επιπλέον, πέραν του συναισθηματικού περιορισμού που δέχονται οι άνδρες, η τοξική αρρενωπότητα αποθαρρύνει επίσης μεγάλο ποσοστό ανδρών από το να λαμβάνουν θεραπεία ψυχικής υγείας ακόμα κι αν το χρειάζονται πάρα πολύ. Αυτό έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στους ίδιους και στα άτομα γύρω τους. Η κατάθλιψη, το άγχος, τα προβλήματα κατάχρησης ουσιών και τα προβλήματα ψυχικής υγείας θεωρούνται αδικαιολόγητες αδυναμίες για έναν άντρα σύμφωνα με αυτή τη νοοτροπία. Η τοξική αρρενωπότητα ακόμα μπορεί να εμφυσήσει στον ανδρικό πληθυσμό πως είναι ακατάλληλο και παράξενο να μιλούν για να συναισθήματά τους ειδικά όταν εκφράζουν ευαλωτότητα στους γύρω τους. Ωστόσο, η αποφυγή συζητήσεων για προβλήματα και συναισθήματα μπορεί να αυξήσει την τάση απομόνωσης, περιθωριοποίησης και μοναξιάς ειδικά σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Κοινωνικές συνέπειες της τοξικής αρρενωπότητας
Οι κοινωνικές συνέπειες γίνονται εμφανείς κυρίως όταν εξετάζονται στατιστικά τα ποσοστά βίας και εγκληματικής ενέργειας που σχετίζονται με το θέμα. Οι εγκληματικές και βίαιες συμπεριφορές προς γυναίκες και προς άτομα της LGBTQ+ κοινότητας, η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών καθώς και κάθε άλλη μορφή κατάχρησης που σχετίζεται με την απόκτηση εξουσίας, είναι εξαιρετικά βλαβερές για το κοινωνικό σύνολο.
Αναλυτικότερα, η τοξική αυτή συμπεριφορά αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα για τα υψηλά ποσοστά ενδοοικογενειακής και όχι μόνο βίας κατά των γυναικών στην κοινωνία. Καθημερινά άπειρες γυναίκες δέχονται επίθεση από τους συζύγους και τους συντρόφους τους, βία που συχνά μπορεί να φτάσει και ως τον θάνατο, με μοναδική αιτιολογία την άσκηση εξουσίας του άντρα υπέρ πάντων με κάθε τρόπο. Είναι σημαντικό να ειπωθεί κάπου εδώ ότι οι έρευνες που έχουν γίνει πάνω στο θέμα, μιλούν κυρίως για την ανάγκη καλύτερης εκπαίδευσης των ανδρών και πρόληψης γύρω από την τοξική αρρενωπότητα.
Όλο και περισσότερο στις μέρες μας γίνεται κατανοητό το γιατί αυτή η νοσηρή κατάσταση πρέπει να σταματήσει να διαιωνίζεται άμεσα. Όσο περισσότεροι άνδρες αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι ο κύκλος της συναισθηματικής πίεσης που οδηγεί στη βία και στη επιβεβαίωση μέσω αυτής πρέπει να σπάσει. Η απελευθέρωση από πατριαρχικές κλισέ απόψεις σίγουρα θα επιτρέψει σε πολλούς άνδρες στο μέλλον να ζήσουν πιο ευτυχισμένα και ψυχικά υγιείς και χωρίς τοξικές συμπεριφορές προς τους γύρω τους και τον εαυτό τους.
Κλείνοντας, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το να ανήκει κανείς στο υγιές κομμάτι της αρρενωπότητας δεν έχει τίποτα το επιλήψιμο και πρέπει να εκφράζεται με ελευθερία. Ωστόσο, αν κάποιος αισθανθεί ότι εγκλωβίζεται στην τοξικότητα μίας αρνητικής συμπεριφοράς, καλό είναι να απευθύνεται σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Όσο περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν βοήθεια για να εκφράσουν πιέσεις και προβληματισμούς που δέχονται καθημερινά, τόσο πιθανότερο είναι να υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές. Μία κοινωνία ενσυναίσθησης έχει ανάγκη από άντρες που θα συμμερίζονται τις συναισθηματικές τους ανάγκες.
