Το 2020 εξελίχθηκε σε μια χρονιά που έφερε πολλές αλλαγές, κυρίως αρνητικές. Οι περισσότερες απ’ αυτές ‘ήρθαν’ μαζί με τον κορονοϊό και είναι άγνωστο το πόσο θα κρατήσουν. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές είναι η χρήση μάσκας, σχεδόν σε όλους τους χώρους. Η πανδημία έχει προκαλέσει έλλειψη μασκών μιας χρήσης, με τους φορείς υγείας να προτρέπουν τον κόσμο να χρησιμοποιεί υφασμάτινη μάσκα. Εφόσον αγοράσει κανείς μερικές υφασμάτινες μάσκες, μπορεί να τις πλένει και να τις χρησιμοποιεί καθημερινά, εναλλάσσοντάς τες. Ακούγεται λογική και οικονομική λύση και σίγουρα περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον! Είναι, όμως, εξίσου αποτελεσματική;
Στο ερώτημα αυτό φαίνεται να έδωσε απάντηση μια έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό British Medical Journal.
Μάσκα: Ασπίδα προστασίας ενάντια στον κορονοϊό; Με σωστή χρήση, ναι!
Ιός: Λοιμογόνος παράγοντας με μικρό μέγεθος και απλή σύνθεση. Χαρακτηριστικό των ιών είναι ότι, ενώ φέρουν δικό τους γενετικό υλικό (DNA ή RNA), είναι μεταβολικά ανενεργοί όταν βρίσκονται εκτός του κυττάρου-ξενιστή τους,. Δηλαδή, μπορούν να πολλαπλασιάζονται μόνο σε ζωντανά κύτταρα ζώων, φυτών ή και βακτηρίων.
Μέχρι στιγμής είναι γνωστό ότι ο ιός SARS-CoV-2 μεταδίδεται κυρίως με το σάλιο και συγκεκριμένα μέσω σταγονιδίων που παράγονται με τον βήχα/φτέρνισμα. Πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν ότι μεταδίδεται και με τα σταγονίδια που παράγονται κατά την ομιλία/αναπνοή. Καθότι οι ιοί δεν είναι ορατοί με γυμνό μάτι, πολλές φορές αμελούμε την ύπαρξή τους. Έτσι, μέσα στη βιασύνη της καθημερινότητας, παρατηρείται επαναχρησιμοποίηση μασκών χωρίς να έχουν πλυθεί ή χρήση τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αυτό όχι μόνο ακυρώνει τον προστατευτικό ρόλο της μάσκας, αλλά αυξάνει και τις πιθανότητες μόλυνσης του ίδιου του ατόμου ή και άλλων, που θα έρθουν σε επαφή με τη μάσκα.
Εάν κάποιος έχει μολυνθεί από κορονοϊό και φορά μία μάσκα, μετά από κάποιες ώρες το γενετικό υλικό του ιού έχει συγκεντρωθεί στην εσωτερική επιφάνεια της μάσκας. Μάλιστα, το μικρο-περιβάλλον που δημιουργείται στο εσωτερικό της μάσκας με τη συγκέντρωση σταγονιδίων και υγρασίας ευνοεί την επιβίωση του ιού. Εάν ληφθεί δείγμα από τη μάσκα, το ιικό γενετικό υλικό, μπορεί να ανιχνευθεί με μοριακές μεθόδους. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκε ο Dr Rahman και η ομάδα του, οι οποίοι μελέτησαν και σύγκριναν την αποτελεσματικότητα της χειρουργικής μάσκας και της υφασμάτινης.
Το σωστό και τακτικό πλύσιμο καθιστά μια μάσκα αποτελεσματική
Η ομάδα ερευνητών από την Αυστραλία χρησιμοποίησε μάσκες του προσωπικού ενός νοσοκομείου. Οι εργαζόμενοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: αυτούς που χρησιμοποιούσαν χειρουργική μάσκα (νέα κάθε μέρα) και αυτούς που χρησιμοποιούσαν υφασμάτινη μάσκα (τους δόθηκαν πέντε μάσκες, τις οποίες καλούνταν να πλένουν). Τα άτομα με τις υφασμάτινες μάσκες είχαν την επιλογή να πλένουν στο χέρι τη μάσκα τους κάθε μέρα, ή να την αφήνουν να πλυθεί στο νοσοκομείο για όλη τη διάρκεια του πειράματος.
Στο τέλος κάθε μέρας, οι ερευνητές λάμβαναν δείγμα από τις μάσκες. Με κατάλληλες μοριακές τεχνικές εξέταζαν εάν στο δείγμα εντοπιζόταν το γενετικό υλικό διάφορων εποχιακών ιών που προσβάλλουν το αναπνευστικό. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα άτομα που έπλεναν στο χέρι τις υφασμάτινες μάσκες είχαν διπλάσια πιθανότητα μόλυνσης σε σχέση με όσους χρησιμοποιούσαν μάσκα μίας χρήσης ή υφασμάτινη που πλενόταν στο νοσοκομείο. Αυτό υποδεικνύει ότι το πλύσιμο των μασκών στο χέρι είναι ανεπαρκές. Η ομάδα υποστηρίζει ότι η διαφορά πλυσίματος στο χέρι και σε πλυντήριο έγκειται, κυρίως, στη θερμοκρασία, ότι δηλαδή μια υφασμάτινη μάσκα είναι εξίσου αποτελεσματική με χειρουργική μάσκα μίας χρήσης εφόσον πλένεται καθημερινά και σε θερμοκρασία 60-90o C.
Ακόμα, επισημαίνουν ότι το βαμβάκι δεν αποτελεί το πλέον κατάλληλο υλικό την εξωτερική επιφάνεια μιας μάσκας, αφού είναι απορροφητικό και δημιουργεί ένα μικρο-περιβάλλον αυξημένης υγρασίας. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης, ένα η μάσκα δεν πλένεται τακτικά και σχολαστικά, με κατάλληλη μέθοδο.
Η χρήση μάσκας αποτελεί ένα από τα μέτρα που χρειάζεται να τηρούμε
Ένα χρόνο πριν ίσως να μας ακουγόταν βγαλμένο από ταινία, αλλά πλέον η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική. Αρχικά, υπήρχαν διάφορες απόψεις για το κατά πόσο χρειάζεται να φοράμε μάσκα. Αρκετοί υποστήριζαν πως δεν παίζει κάποιο ρόλο στη μείωση της εξάπλωσης του κορονοϊού. Εν τέλει, επικράτησε η χρήση της και μάλιστα ακόμα και σε εξωτερικούς χώρους. Ωστόσο, η μάσκα αποτρέπει την εξάπλωση του ιού, μόνο εφόσον χρησιμοποιείται σωστά. Οι μάσκες μίας χρήσης πρέπει να χρησιμοποιούνται μια φορά και να απορρίπτονται στα σκουπίδια. Οι υφασμάτινες να πλένονται καθημερινά σε υψηλή θερμοκρασία, με τη χρήση σαπουνιού.
Τα μέτρα που χρειάζεται να τηρούμε, όμως, δεν σταματούν εκεί. Είναι βασικό το συχνό πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι ή η χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού αλλά και η αποφυγή του συνωστισμού, όπου και όποτε είναι εφικτό. Η πανδημία είναι ένα αρκετό σύνθετο πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίζουμε καθημερινά, ενώ η αβεβαιότητα που επικρατεί κάνει την κατάσταση ακόμα πιο δύσκολη. Η τήρηση των μέτρων είναι το μόνο πράγμα που περνάει από το χέρι μας και σε κάθε περίπτωση μπορεί μόνο να δράσει υπέρ μας!
MacIntyre CR, Dung TC, Chughtai AA, Seale H, Rahman B. Contamination and washing of cloth masks and risk of infection among hospital health workers in Vietnam: a post hoc analysis of a randomised controlled trial. BMJ Open. 2020 Sep 28;10(9):e042045. doi: 10.1136/bmjopen-2020-042045
Lewis D. Is the coronavirus airborne? Experts can’t agree. Nature 2020; 580: 175. doi:10.1038/d41586-020-00974-w
