Η ζωή του
Ο Εύδημος ήρθε στον κόσμο στο γραφικό νησί της Ρόδου, αλλά έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αθήνα. Εκεί μελέτησε την φιλοσοφία στην Περιπατητική Σχολή του Αριστοτέλη. Η συνεργασία Εύδημου και Αριστοτέλη ήταν πολυετής και στενή. Αποτελεί έναν από τους λαμπρότερους μαθητές του Αριστοτέλη. Γι’ αυτό και αναφέρεται συχνά ως «Εύδημος ο Περιπατητικός» ή «Εύδημος ο Αριστοτέλους ακροατής». Ο Θεόφραστος ο Λέσβιος και ο Εύδημος ήταν γνώριμοι ανάμεσα στις φιλοσοφικές σχολές και τους Αθηναίους όχι τόσο σαν «μαθητές» του Αριστοτέλη, αλλά σαν «σύντροφοί» του (ἑταῖροι). Ο Εύδημος αναφέρεται ως «Ο γνησιώτατος των του Αριστοτέλους εταίρων».
Ο Θεόφραστος και ο Εύδημος εξέλιξαν τις μελέτες του Αριστοτέλη. Τα κείμενα του, τα έκαναν πιο προσβάσιμα στο ευρύ κοινό και τα διεύρυναν σε μια ευρεία ποικιλία θεμάτων. Ο Εύδημος έκανε και αυτός πρωτότυπη μελέτη κρατώντας την παράδοση της αριστοτελικής διδασκαλίας. Ακόμη, ο ίδιος ήταν ο καλύτερος στην οργάνωση της κληρονομιάς του Αριστοτέλη και στην έξυπνη διδακτική προβολή των ιδεών του. Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς που ανέφεραν σχόλια για τα έργα του Αριστοτέλη έκαναν τακτικά χρήση του έργου του Εύδημου. Γι’ αυτόν τον λόγο, αν και τα πρωτότυπα συγγράμματα του Εύδημου έχουν εξαφανισθεί, μαθαίνουμε σχετικά με τον Εύδημο από τους δεκάδες σχολιαστές του έργου του Αριστοτέλη καθώς και από τις μαρτυρίες που έχουν γραφτεί για την δουλειά του ίδιου του Εύδημου.
Σύμφωνα με μια παράδοση, ο Αριστοτέλης, λίγο πριν πεθάνει το 322 π.Χ., είχε προβληματιστεί σχετικά με το ποιόν να ορίσει διάδοχό του στην διεύθυνση της Σχολής, τον Εύδημο ή τον Θεόφραστο. Τελικά, όρισε τον Θεόφραστο διευθυντή της Περιπατητικής Σχολής με την σκέψη ότι ο Εύδημος ήταν πιο αδρός χαρακτήρας ενώ ο Θεόφραστος γλυκύτερος. Στη συνέχεια, ο Εύδημος ξαναγύρισε στη Ρόδο. Εκεί ίδρυσε μια δική του φιλοσοφική σχολή και δεν σταμάτησε να γράφει φιλοσοφικά-επιστημονικά έργα και να επεξεργάζεται το έργο του διδασκάλου του.
Ο Εύδημος ως Ιστορικός της Επιστήμης
Με προτροπή-επιμονή του Αριστοτέλη, ο Εύδημος συνέταξε την ιστορία της ελληνικής αστρονομίας και των μαθηματικών. Αν και από τα συγγράμματα του Εύδημου έχουν σωθεί μόνο αποσπάσματα που ενσωματώθηκαν σε γραπτά υστερόχρονων συγγραφέων, η αξία τους είναι υπερβολικά μεγάλη. Μόνο και μόνο επειδή οι μεταγενέστεροι συγγραφείς εκμεταλλεύτηκαν τα γραπτά του Εύδημου και τα ενέταξαν στα κείμενά τους, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ικανοποιητικά πράγματα για την πρώιμη ιστορία και εξάπλωση της ελληνικής επιστήμης. Στα ιστορικά του έργα ο Εύδημος παρουσίασε ότι η πρακτική γνώση και οι δεξιότητες των λαών όπως οι Αιγύπτιοι και οι Βαβυλώνιοι εξελίχθηκαν από τους Έλληνες, κατακτώντας μια θεωρητική βάση, αλλά και μια συνολική φιλοσοφική δομή.
Τα έργα του Εύδημου
1) Σχετικά με την «Άριθμητική ἱστορία», η οποία εξετάζει την ιστορία της αριθμητικής, έχουμε πολύ λίγες διασωσμένες πληροφορίες. Συγκεκριμένα, ευρίσκεται μόνο μία μαρτυρία σε ένα έργο, η οποία αναφέρει ότι ο Εύδημος περιγράφει μια ανακάλυψη των Πυθαγορείων. Ειδικά, η περιγραφή αυτή αφορά ότι είναι εφικτή η σύνδεση των μουσικών διαστημάτων με ακέραιους αριθμούς.
2) Η «Γεωμετρική ἱστορία» ασχολείται με την επιστήμη της γεωμετρίας και είναι πηγή για πολλούς συγγραφείς, όπως ο Πρόκλος, ο Σιμπλίκιος, ο Πάππος ο Αλεξανδρεύς, ο Γεμίνος και ο Ευτόκιος. Από αυτούς, ακόμη, μαθαίνουμε ότι το βιβλίο διαπραγματεύτηκε το έργο του Θαλή του Μιλήσιου, των Πυθαγορείων, του Οινοπίδη του Χίου και του Ιπποκράτη του Χίου καθώς και άλλων. Μεταξύ άλλων έρχεται στην επιφάνεια ότι ο Εύδημος ασχολήθηκε σχετικά με την ανακάλυψη γεωμετρικών θεωρημάτων και κατασκευών (ο Ευκλείδης στα Στοιχεία του συστηματοποίησε τα παραπάνω) καθώς και με τα μεγάλα προβλήματα της ελληνικής γεωμετρίας, όπως ο τετραγωνισμός του κύκλου και ο διπλασιασμός του κύβου. Είναι μεγάλης σημασίας έργο καθώς μας παρέχει τις γεωμετρικές πληροφορίες μέχρι την εποχή του Εύδημου.
3) Η «Άστρολογική ἱστορία» ή «Αστρονομικών ιστορία» είναι ένα ακόμη από τα έργα του Εύδημου. Ίσως ο ίδιος είναι ο πρώτος που έγραψε ιστορία της Αστρονομίας. Γνωρίζουμε πολλά για αυτή την ιστορία του που μιλά για την επιστήμη της αστρονομίας. Την αναφέρει χαρακτηριστικά ο Διογένης ο Λαέρτιος. Η εισαγωγή κειμένου του Εύδημου από τον Θέοντα της Σμύρνης, τον Σιμπλίκιο, τον Διογένη τον Λαέρτιο, τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό και άλλους στα έργα τους μας δίνει επιπλέον πληροφορίες. Με βάση αυτά τα στοιχεία μπορούμε να ανακατασκευάσουμε με σχετική ακρίβεια τις αστρονομικές ανακαλύψεις που έγιναν στην Ελλάδα την περίοδο 600 με 350 π.Χ., αλλά και τις θεωρίες που αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο σχετικά με τη γη, τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων και άλλων. Οι φιλόσοφοι και οι αστρονόμοι που αναφέρονται στην ιστορία της αστρονομίας περιλαμβάνουν τον Θαλή, τον Αναξίμανδρο, τον Αναξιμένη, τον Οινοπίδη, τον Εύδοξο και άλλους. Τέλος, ο Θέων ο Σμυρναίος επικαλείται τη πληροφορία του Εύδημου σχετικά με τον Οινοπίδη τον Χίο για να στηρίξει την άποψη ότι ο τελευταίος ανακάλυψε την λόξωση της εκλειπτικής.
4) Ο Εύδημος αναφέρεται από τον Πρόκλο σαν ο συγγραφέας ενός έργου με τον τίτλο «Περί γωνίας».
Πηγές:
1) Εύδημος ο Ρόδιος – Βικιπαίδεια (wikipedia.org) (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%8D%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CE%BF_%CE%A1%CF%8C%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%82)
2) ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ-ΡΟΥΛΑΣ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ-ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΤΡΑΥΛΟΥ, Οι Μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδος, εκδόσεις αίθρα, Σελ. 154
3) ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ, Τα Μαθηματικά των Αρχαίων Ελλήνων, Β’ ΕΚΔΟΣΗ ΒΕΛΤΙΩΜΕΝΗ, εκδόσεις «Αίθρα», Σελ. 171
4) ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ, Οι φυσικοί Επιστήμονες της Αρχαίας Ελλάδος, 3η Έκδοση, εκδόσεις «αίθρα», Σελ. 150-151
5) ΒΑΓΓΕΛΗ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ-ΡΟΥΛΑΣ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ-ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΤΡΑΥΛΟΥ, Οι Αστρονόμοι της Αρχαίας Ελλάδος, εκδόσεις «αίθρα», 2η έκδοση, Σελ. 155-156
6) Οι ιστορικοί της Γεωμετρίας | Επιστήμη (maxmag.gr) (https://maxmag.gr/science/oi-istorikoi-tis-geometrias/)
