Τον τελευταίο καιρό η εξάπλωση ενός ιού, του κορονοϊού, απασχολεί έντονα την ανθρωπότητα. Ωστόσο, οι ιοί φαίνεται ότι αποτελούν ένα μεγάλο πρόβλημα για τον άνθρωπο εδώ και πάρα πολλές χιλιάδες χρόνια. Πρόσφατα, ένα στέλεχος ιού συγγενικό με αυτό που προκαλεί την ασθένεια της ευλογιάς απομονώθηκε από σκελετούς Βίκινγκς που χρονολογούνται μεταξύ 600-1050 μ.Χ.
Η αντίληψη ότι ο φονικός ιός της ευλογιάς υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια βασίζεται κυρίως σε κείμενα και πηγές που περιγράφουν συμπτώματα ατόμων από επιδημίες που είχαν ξεσπάσει σε Αίγυπτο, Ινδία, Ρώμη κ.α. Παρόλα αυτά, πάντα υπήρχε το περιθώριο λάθους σε αυτές τις απόψεις καθώς συχνά τα συμπτώματα διαφορετικών ασθενειών μπορεί να μοιάζουν και να συγχέονται. Το 2016 επιστήμονες ανακάλυψαν τον ιό που προκαλεί την ευλογιά σε μουμιοποιημένο παιδί στο Βίλνιους αλλά η ανάλυση έδειξε ότι το παιδί πέθανε γύρω στο 1650 και όχι νωρίτερα. Επομένως, είναι η πρώτη φορά που ευρήματα μιας τόσο μακρινής εποχής δίνουν περισσότερες πληροφορίες για το θανατηφόρο ιό της ευλογιάς και την ιστορία του.
Η ασθένεια της ευλογιάς
Η ευλογιά είναι μια ασθένεια που προκαλείται από τον ιό Variola και είναι εξαιρετικά μολυσματική. Πιθανότατα ο ιός πέρασε στον άνθρωπο από τα τρωκτικά. Πρόκειται για μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα και ταυτόχρονα την πρώτη ασθένεια που κατάφερε ο άνθρωπος να εξαλείψει με εμβολιασμό. Η ανάπτυξη του εμβολίου άρχισε μετά τα πρώτα πειράματα του Έντουαρντ Τζένερ το 1796.
Όσον αφορά τα συμπτώματα της νόσου, στα αρχικά στάδια προκαλείται πυρετός, μυϊκοί πόνοι και πονοκέφαλος. Στη συνέχεια όμως, ο ιός επιτίθεται στα κύτταρα του δέρματος και προκαλεί τα χαρακτηριστικά εξανθήματα (φουσκάλες). Περίπου το 30% των ασθενών με ευλογιά, συνήθως πέθαινε. Πολλοί ασθενείς επίσης που επιβίωναν έμεναν με μόνιμες ουλές ή έχαναν την όρασή τους. Υπολογίζεται ότι τον 20ο αιώνα περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την ασθένεια.
Ευλογιά και Βίκινγκς
Σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science στα τέλη του περασμένου Ιουλίου, επιστήμονες ανακάλυψαν ένα στέλεχος του ιού το οποίο μοιράζεται έναν κοινό πρόγονο με το σύγχρονο στέλεχος ευλογιάς σε σκελετούς Βίκινγκς. Οι σκελετοί βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ευρώπης ωστόσο οι Βίκινγκς μετακινούνταν συνεχώς και ταξίδευαν με τα πλοία τους. Επομένως, είναι πολύ πιθανό να μετέδωσαν τον ιό και σε άλλους πληθυσμούς.
Η γενετική δομή του συγκεκριμένου ιού, που κάποια στιγμή εξαφανίστηκε, είναι πολύ διαφορετική από αυτή του σύγχρονου αλλά μπορεί να προσφέρει πολλές πληροφορίες για την ιστορία της εξέλιξης των ιών. Ακόμη, δεν είναι απολύτως σίγουρο αν οι συγκεκριμένοι Βίκινγκς πέθαναν εξαιτίας της εμφάνισης της ασθένειας ή αν το συγκεκριμένο στέλεχος ήταν εξίσου φονικό με το σύγχρονο. Έχει παρατηρηθεί πάντως ότι ο ιός της ευλογιάς των Βίκινγκς έφερε πολλά περισσότερα γονίδια από τον ιό που σήμερα γνωρίζουμε και πλέον θεωρείται ότι ιοί με λίγα γονίδια είναι πιο φονικοί. Επομένως, με την πάροδο του χρόνου, ο ιός εξελίχθηκε και μάλλον έγινε πιο επικίνδυνος για τον άνθρωπο, αποβάλλοντας περιττά γονίδια από το γονιδίωμά του. Σίγουρα στο μέσο μιας πανδημίας, όπως αυτής του κορονοϊού, η σκέψη για ιούς που εξελίσσονται και γίνονται πιο θανάσιμοι δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστη. Η συγκεκριμένη μελέτη όμως, μπορεί σίγουρα να προσφέρει καινούριες πληροφορίες για το μηχανισμό αυτής της αλλαγής.
Πηγή άρθρου:
Mühlemann B, Vinner L, Margaryan A, et al. Diverse variola virus (smallpox) strains were widespread in northern Europe in the Viking Age. Science. 2020;369(6502):eaaw8977.
