Θεόφραστος: Ο πολυμαθής συνεχιστής του Αριστοτέλη

Η ζωή του

Τα πρώτα χρόνια

Τα περισσότερα στοιχεία για την ζωή του Θεόφραστου τα ανευρίσκουμε στον Διογένη τον Λαέρτιο. Ο Θεόφραστος γεννήθηκε το 371 ή 372 π.Χ. στην Ερεσσό της Λέσβου. Ο πατέρας του, ο Μέλαντας, ήταν εύπορος έμπορος και καθαριστής ρούχων. Το πραγματικό όνομα του Θεόφραστου ήταν Τύρταμος. Αρχικά, πήρε τα πρώτα του μαθήματα κοντά στον φιλόσοφο Λεύκιππο. Αργότερα, άφησε την πόλη της Ερεσσού και πήγε στην Αθήνα όπου και άρχισε να δουλεύει συστηματικά με τη φιλοσοφία ως μαθητής του Πλάτωνος. Αφού πέθανε ο Πλάτωνας, το 347 π.Χ., ακολούθησε τον Αριστοτέλη στην Άσσο και στη Λέσβο. Ο Αριστοτέλης βλέποντας τη φιλομάθεια και την ευφυΐα του, τον αποκάλεσε αρχικά Εύφραστο και μετέπειτα Θεόφραστο (επειδή είχε «θείο» ύφος έκφρασης). Η εκτίμηση που είχε ο Αριστοτέλης προς τον Θεόφραστο φαίνεται και από το γεγονός πως όταν το 323 π.Χ. ο Αριστοτέλης κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάστηκε να φύγει για τη Χαλκίδα χάρισε στον Θεόφραστο τη βιβλιοθήκη του και του εμπιστεύτηκε τη διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής.

Από την διεύθυνση του Λυκείου έως τον θάνατό του

Ο Θεόφραστος έμεινε στην διεύθυνση της σχολής επί 25 (ή 35) έτη και σε αυτό το διάστημα δίδαξε πολλούς αλλά και άφησε σημαντικά γραπτά κείμενα. Την περίοδο αυτή, φημολογείται πως οι μαθητές της σχολής υπερβήκανε τις δύο χιλιάδες και σ’ αυτούς περιλαμβάνονταν ο Μένανδρος, οι βασιλείς της Μακεδονίας Φίλιππος και Κάσσανδρος καθώς και ο βασιλεύς της Αιγύπτου Πτολεμαίος Α’. Ο Θεόφραστος δεν επιδόθηκε ποτέ ενεργά στην πολιτική αλλά αφοσιώθηκε ολοσχερώς στην Επιστήμη και τη Φιλοσοφία. Ο Αγνωνίδης, στην Αθήνα, τον κατηγόρησε για ασέβεια. Ωστόσο, αθωώθηκε και οι δικαστές παρ’ ολίγο να τιμωρήσουν τον κατήγορο με πρόστιμο. Το 306 π.Χ., όταν διά ψηφίσματος απαγορεύθηκε η διδασκαλία της φιλοσοφίας στην Αθήνα, κατόπιν πρότασης κάποιου Σοφοκλή, ο Θεόφραστος, αναγκάστηκε να εξοριστεί, μέχρι τουλάχιστον να ακυρωθεί ο νόμος μετά από ένα χρόνο περίπου. Ο Θεόφραστος πέθανε γύρω στο 287 π.Χ. και μέχρι το τέλος της ζωής του δίδασκε και εργαζόταν. Ενδεικτική είναι η πληροφορία ότι στο βαθύ του γήρας τον έφερναν με φορείο για να διδάξει. Είχε ταχθεί κατά του γάμου και θεωρούσε τον έρωτα «ἀσθένειαν ψυχῆς ἀέργου». Τέλος, αν και φιλόσοφος, ενδιαφερόταν αρκετά την εξωτερική του εμφάνιση. Ήταν πάντοτε ντυμένος ευπρεπώς και δεν του έλειπαν οι ισχυροί φίλοι. Πλούσια γεύματα λάμβαναν χώρα με την συμμετοχή του, κάποιες φορές, επειδή όντας γνήσιος οπαδός της Αριστοτελικής μεσότητας γνώριζε πως να συνδέει το ωφέλιμο με το ευχάριστο.

Διαβάστε επίσης Πως θα αντιμετωπίσετε την κακοσμία των ποδιών

Μετά θάνατον

Μέρος της διαθήκης του Θεόφραστου σώζει ο Διογένης ο Λαέρτιος. Αναφέρει πως άφησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στους ανιψιούς του, τους υιούς του αδερφού του Λέοντος, Μελάντα και Παγκρέοντα. Παρακάλεσε να στηθεί εικόνα του Αριστοτέλη στο Λύκειο και να μοιρασθεί ο κήπος και οι πέριξ αυτού εστίες στους μαθητές του. Ακόμη, μέσω της διαθήκης του εκλιπαρούσε να αφεθούν ελεύθεροι οι δούλοι του και τέλος να ταφεί σε ένα μέρος του κήπου του Λυκείου χωρίς περιττά έξοδα. Το τελευταίο δεν τηρήθηκε καθώς τον συνόδεψαν πλήθος ανθρώπων, πολλοί εκ των οποίων τον πολεμούσαν.

Ο Θεόφραστος ως μαθηματικός

Ο Θεόφραστος ήταν πολυμαθέστατος φιλόσοφος και είχε ασχοληθεί και με τη μελέτη της επιστήμης των Μαθηματικών. Ο Διογένης ο Λαέρτιος μας αναφέρει ότι ο Θεόφραστος έγραψε πολλά μαθηματικά έργα τα οποία έχουν χαθεί. Διασώζονται βέβαια δύο τίτλοι έργων του: «Ιστορικών γεωμετρικών βιβλία α’, β’, γ’, δ’» και «Περί ελίκων». Ο πρώτος τίτλος αφορά μια σειρά βιβλίων ιστορία των Μαθηματικών. Ο Θεόφραστος ήταν ο δεύτερος χρονολογικά-ιστορικά ο οποίος έγραψε μια ιστορία των Μαθηματικών.

Advertising

Ο Θεόφραστος ως αστρονόμος

Ο Διογένης ο Λαέρτιος πιστοποιεί τρείς πραγματείες του Θεόφραστου με αστρονομικό περιεχόμενο. Οι τίτλοι ήταν: «Περί Ουρανού», «Αστρολογικής ιστορίας α’, β’, γ’, δ’, ε’, ς’» και «Περί της Δημοκρίτου αστρολογίας α’». Η λέξη αστρολογία εδώ σημαίνει αστρονομία.

Διαβάστε επίσης Δασικές πυρκαγιές: Ένα ανεξέλεγκτο φυσικό φαινόμενο

Ο Θεόφραστος ως μετεωρολόγος

Μεταξύ των 240 πραγματειών που ο Θεόφραστος συνέγραψε υπήρχαν και τέσσερις μετεωρολογικού περιεχομένου. Οι τίτλοι τους ήταν: «Περί ανέμων», «Περί σημείων υδάτων και πνευμάτων και χειμώνων και ευδιών», «Μεταρσιολογικών α’, β’» και «Περί της μεταρσιολεσχίας». Στις μέρες μας, έχουν σωθεί μόνο μερικά αποσπάσματα από τα δύο πρώτα έργα του. Στην πρώτη πραγματεία του Θεόφραστου «Περί ανέμων», ο ίδιος, συμπληρώνει τις παρατηρήσεις του Αριστοτέλη σχετικά με τους ανέμους. Στην δεύτερη πραγματεία του, «Περί σημείων υδάτων και πνευμάτων και χειμώνων και ευδιών», ο Θεόφραστος συγκεντρώνει όλα τα λαϊκά ρητά και τις προσωπικές του παρατηρήσεις σχετικά με τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα.

Ο Θεόφραστος ως φυσικός επιστήμονας

Ο Θεόφραστος συνέχισε τις έρευνες του Αριστοτέλη στη φυτολογία και μάλιστα έγραψε δύο εργασίες πάνω σ’ αυτόν τον τομέα. Η πρώτη ονομάζεται «Περί φυτών Ιστορίας» και αποτελείται από 9 βιβλία. Σ’ αυτήν ο Θεόφραστος κάνει μια ολοκληρωμένη μελέτη περίπου 600 διαφορετικών ειδών φυτών. Στην δεύτερη εργασία του, που ονομάζεται «Περί φυτών αιτιών», ο Θεόφραστος κάνει μια μελέτη της φυσιολογίας των φυτών. Αυτή η μελέτη αποτελείται από 6 βιβλία. Ο Θεόφραστος γνήσιος μελετητής της ανατομίας και του «βίου» των φυτών θεωρείται ο πατέρας της επιστημονικής φυτολογίας. Επίσης, είναι ο πρώτος που ερεύνησε την βοτανική όχι για ιατρικούς σκοπούς όπως συνήθιζαν οι προγενέστεροί του, αλλά για καθαρά επιστημονικούς. Στην πρώτη πραγματεία που αναφέραμε πιο πάνω διαιρεί και κατατάσσει τα φυτά σε διάφορες κατηγορίες. Επιπλέον, ο Θεόφραστος ασχολήθηκε και έγραψε διατριβές για διάφορα άλλα φυσιογνωμικά θέματα. Ασχολήθηκε με την ορυκτολογία και περιέγραψε διάφορα είδη ορυκτών. Τέλος, θεμελίωσε την επιστήμη της Υδρολογίας. Για αυτήν έγραψε μια πραγματεία περί των νερών των πηγών, των ποταμών, των λιμνών και των θαλασσών που χάθηκε.

Διαβάστε επίσης Εργοστάσιο φυτοπλαγκτόν: Μια λύση για την κλιματική κρίση;

Η ενασχόληση του Θεόφραστου με τις άλλες επιστήμες

Ο Θεόφραστος ασχολήθηκε και γενικά με την ιστορία των επιστημών για την οποία συνέγραψε ένα έργο που αποτελείται από 18 βιβλία με τον τίτλο «Φυσικών δόξαι». Το έργο αυτό αναφέρει παλαιότερες πεποιθήσεις φυσικών φιλοσόφων. Τέλος, έγραψε και διάφορες ιατροφαρμακευτικές εργασίες.

Advertising