Τί είναι η επίδραση του εικονικού φαρμάκου;
Η επίδραση του εικονικού φαρμάκου (placebo) είναι όταν η σωματική ή ψυχική υγεία ενός ατόμου φαίνεται να βελτιώνεται μετά τη λήψη ενός εικονικού φαρμάκου ή μίας «εικονικής» θεραπείας. Το εικονικό φάρμακο αναφέρεται σε μια θεραπεία που φαίνεται αληθινή, αλλά έχει σχεδιαστεί για να μην έχει κανένα θεραπευτικό όφελος. Ένα εικονικό φάρμακο μπορεί να είναι ένα χάπι ζάχαρης, μια ένεση με νερό ή με αλατόνερο ή ακόμα και μια ψεύτικη χειρουργική επέμβαση.
Η επίδραση του εικονικού φαρμάκου πυροδοτείται από την πίστη του ατόμου στο όφελος από τη θεραπεία και την προσδοκία του να αισθανθεί καλύτερα, παρά από τα χαρακτηριστικά του εικονικού φαρμάκου. Επί παραδείγματι, η λήψη ενός εικονικού φαρμάκου για τη μείωση του άγχους και η προσδοκία να νιώσει το άτομο καλύτερα, μπορεί να είναι καταπραϋντικό και να μειώσει τα επίπεδα των χημικών ουσιών του στρες που παράγει το σώμα, όπως είναι η αδρεναλίνη. Επιπλέον, η στάση του ατόμου παίζει ρόλο στην επίδραση του εικονικού φαρμάκου. Έτσι, εάν το άτομο αναμένει ότι η θεραπεία θα έχει αποτέλεσμα, οι πιθανότητες για την επίδραση εικονικού φαρμάκου είναι υψηλότερες.
Τα εικονικά φάρμακα στις κλινικές δοκιμές
Τα εικονικά φάρμακα χρησιμοποιούνται συχνά σε κλινικές δοκιμές για να βοηθήσουν στην κατανόηση της πραγματικής επίδρασης μιας νέας θεραπείας – τόσο αναφορικά με τα θετικά οφέλη της θεραπείας όσο και για τις πιθανές της παρενέργειες. Στις κλινικές δοκιμές, μια ομάδα ανθρώπων παίρνει το φάρμακο ενώ μια άλλη ομάδα (η «ομάδα ελέγχου») παίρνει το εικονικό φάρμακο. Το εικονικό φάρμακο μπορεί να είναι ένα χάπι ζάχαρης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κανένας από τους συμμετέχοντες δε γνωρίζει εάν λαμβάνει τη δραστική ή ανενεργή (εικονικό φάρμακο) ουσία. Μερικές φορές, ούτε καν οι ερευνητές γνωρίζουν. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων και από τις δύο ομάδες θα πρέπει να δείξει τα αποτελέσματα του φαρμάκου.
Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων που λαμβάνουν το εικονικό φάρμακο για παράπονα υγείας (συμπεριλαμβανομένου του πόνου, του πονοκεφάλου και της θαλασσοταραχής), θα αισθανθούν ανακούφιση από τα συμπτώματα. Για να δείξουν οι ερευνητές ότι μια νέα θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική από ό,τι μπορεί να εξηγηθεί από την επίδραση εικονικού φαρμάκου, τα αποτελέσματα από τα άτομα που λαμβάνουν τη νέα θεραπεία συγκρίνονται με τα αποτελέσματα από τα άτομα που λαμβάνουν το εικονικό φάρμακο.
Το παρόν άρθρο
Ο Bschor και οι συνεργάτες του (2024) σε μία μετα-αναλυτική έρευνα εξέτασαν τα αποτελέσματα της θεραπείας με εικονικό φάρμακο (placebo) για 9 ψυχιατρικές διαταραχές:
- την καταθλιπτική διαταραχή
- τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή
- τη διαταραχή πανικού
- τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας
- τη διαταραχή μετατραυματικού στρες
- την κοινωνική φοβία
- τη μανία
- την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή &
- τη σχιζοφρένεια.
Η μετα-αναλυτική έρευνα του Bschor και των συνεργατών του (2024)
Ερευνητικός σκοπός και σχεδιασμός
Ποια ψυχιατρική διαταραχή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη βελτίωση που σχετίζεται με τη θεραπεία με εικονικό φάρμακο σε τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές; Για να απαντήσουν στο προαναφερόμενο ερώτημα, ο Bschor και οι συνεργάτες του (2024), στη μετα-αναλυτική τους έρευνα, ανέλυσαν τα δεδομένα 9,985 ατόμων για να εξετάσουν εάν υπάρχει σημαντική βελτίωση στη θεραπεία με εικονικό φάρμακο για 9 ψυχιατρικές διαταραχές. Είναι ο βαθμός βελτίωσης ο ίδιος ή διαφορετικός ανάμεσα στις διάφορες διαγνώσεις;
Ερευνητικά ευρήματα
- Οι ασθενείς με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή (MDD) παρουσίασαν τη μεγαλύτερη βελτίωση, ακολουθούμενοι από εκείνους με:
- τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή (GAD)
- τη διαταραχή πανικού (panic disorder)
- τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD)
- τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
- την κοινωνική φοβία (social phobia)
- τη μανία (mania) &
- την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD)
ενώ οι ασθενείς με σχιζοφρένεια (schizophrenia) ωφελήθηκαν λιγότερο, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
- Οι βελτιώσεις ήταν γενικά μεγαλύτερες στις μελέτες που είχαν περισσότερες γυναίκες, δείχνοντας ότι οι γυναίκες με ψυχιατρικές διαταραχές μπορεί να ωφεληθούν περισσότερο από τη θεραπεία με εικονικό φάρμακο σε σχέση με τους άνδρες.
Συμπεράσματα
Η μετα-αναλυτική έρευνα του Bschor και των συνεργατών του (2024) έδειξε ότι η βελτίωση των συμπτωμάτων με τη θεραπεία με εικονικό φάρμακο ήταν σημαντική σε όλες τις διαταραχές, αλλά διέφερε μεταξύ των 9 διαγνώσεων που συμπεριλήφηκαν στη μετα-ανάλυση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
