
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος ήταν ένας από τους πιο πολυγραφότατους Έλληνες συγγραφείς. Χαρακτηρίστηκε ως ο Πατριάρχης της Ελληνικής λογοτεχνίας. Αν ανατρέξει κάποιος την εργογραφία του θα διαπιστώσει ότι άφησε ένα πλούσιο έργο από διηγήματα, μυθιστορήματα, μελέτες και θεατρικά.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος ήταν γόνος εύπορης οικογένειας με καταγωγή από την Ζάκυνθο, από την μεριά του πατέρα του, και από την Κωνσταντινούπολη, από την μεριά της μητέρας του. Το 1883 γράφτηκε στην Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ωστόσο αντιλήφθηκε πολύ γρήγορα την κλίση του στην λογοτεχνία και εγκατέλειψε τις σπουδές του. Συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Όμως το όνομα του Ξενόπουλου ταυτίστηκε με το περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων. Η συνεργασία του με το περιοδικό ξεκίνησε όταν ακόμα ήταν πρωτοετής φοιτητής και έφθασε μέχρι την θέση του αρχισυντάκτη.
Η ενασχόληση με το θέατρο
Η ενασχόληση του Ξενόπουλου με το θέατρο ξεκίνησε το 1895 με το έργο Ο Ψυχοπατέρας και συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε πολλά δράματα και κωμωδίες χρησιμοποιώντας το ηθογραφικό στοιχείο και τον ρεαλισμό. Με τον Κωστή Παλαμά βοήθησαν τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο στην ίδρυση της Νέας Σκηνής. Η Κυβέλη και η Μαρίκα Κοτοπούλη έπιναν νερό στο όνομά του για το ποια θα είναι αυτή που θα πρωτοπαίξει στα θεατρικά του έργα.
Επίσης ο Γρηγόριος Ξενόπουλος ήταν αυτός που γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ της Αθηναϊκής και της Επτανησιακής Σχολής. Τα έργα του είναι πολλά όμως τα πιο σημαντικά μεταξύ άλλων είναι Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας, η Στέλλα Βιολάντη, Οι φοιτητές, Ο Κόκκινος Βράχος, Ο πειρασμός και Το Φιόρο του Λεβάντε. Η αγαπημένη του πατρίδα, η Ζάκυνθος είναι το σκηνικό στα περισσότερα έργα του.
Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας
Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας είναι από τα πιο πολύτιμα Ελληνικά κείμενα. Γράφτηκε το 1897 και ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο το 1904 από την Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Στην αρχή η απήχηση του έργου ήταν μικρή αλλά όταν ξαναπαίχθηκε από την Κοτοπούλη είχε τεράστια επιτυχία.

Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας διαδραματίζεται στην Ζάκυνθο. Η οικογένεια του Κόντε Βαλέρη έχει ξεπέσει οικονομικά. Η μοναδική που μπορεί να σώσει την οικογένεια είναι η ηλικιωμένη Κοντέσα Βαλέραινα. Η Βαλέραινα έχει στην κατοχή της την μυστική συνταγή ενός φαρμάκου, της θέλλας, που θεραπεύει τον καταρράκτη στα μάτια. Λίγο πριν πεθάνει ορκίζεται να δώσει την μυστική συνταγή στην μικρότερη Βαλέραινα της οικογένειας με τον όρο να μην γίνει το φάρμακο προϊόν εμπορικής εκμετάλλευσης. Ο Τζώρτζης Πάπουζας, απατεώνας στο επάγγελμα, πιέζει την οικογένεια να του πουλήσουν το φάρμακο. Όταν η Κοντέσα αποκαλύπτει το μυστικό της συνταγής, αυτοκτονεί και η νεότερη Βαλέραινα υπόσχεται να κρατήσει το μυστικό για πάντα κρυφό.
Στέλλα Βιολάντη
Η Στέλλα Βιολάντη βασίζεται στο διήγημα του Ξενόπουλου «Έρως Εσταυρωμένος» το οποίο κυκλοφόρησε το 1901. Αργότερα ο συγγραφέας διασκεύασε το διήγημα σε θεατρικό έργο. Στο θέατρο παίχθηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1909 με πρωταγωνίστρια την Μαρίκα Κοτοπούλη. Η παράσταση έκανε πάταγο στην Αθηναϊκή κοινωνία. Το 1931 η Στέλλα Βιολάντη μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη σε σενάριο του Γρηγορίου Ξενόπουλου και με βασική πρωταγωνίστρια την Ελένη Παπαδάκη.

Η ιστορία τοποθετείται στη Ζάκυνθο όπου η κόρη του πλούσιου σταφιδέμπορα Παναγή Βιολάντη είναι ερωτευμένη με τον Χρηστάκη Ζαμάνο. Το λάθος του Ζαμάνου είναι ότι ζητάει από την Στέλλα να τον παντρευτεί χωρίς την έγκριση του πατέρα της. Ο Βιολάντης εξοργίζεται και εξευτελίζει τον νεαρό. Ο πατέρας κλειδώνει την κόρη του στη σοφίτα με αποτέλεσμα μετά από καιρό η κοπέλα, καταρρακωμένη ψυχολογικά και σωματικά, να πεθάνει.
Οι Φοιτητές
Οι Φοιτητές είναι η μεταφορά του μυθιστορήματος «Φοιτηταί και Αρσακειάδες» στο θεατρικό σανίδι. Πρόκειται για μονόπρακτο το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό η Διάπλασις των Παίδων.

Το έργο μιλάει για την ιστορία αγάπης του Τάσου και της Φανίτσας. Ο μεγάλος έρωτας τους ξεκινάει με κλάματα και καταλήγει να γίνουν ένα πολύ ερωτευμένο και αγαπημένο ζευγάρι. Παράλληλα ο Γρηγόριος Ξενόπουλος απεικονίζει την εποχή σκιαγραφώντας τους νέους και την συμπεριφορά τους απέναντι στα ερεθίσματα μίας άλλης, διαφορετικής εποχής.
Φωτεινή Σάντρη
Η Φωτεινή Σάντρη είναι ένα ακόμα εκπληκτικό θεατρικό έργο του Ξενόπουλου το οποίο βασίζεται στο μυθιστόρημα Ο Κόκκινος Βράχος. Η πρώτη που ενσάρκωσε την Φωτεινή Σάντρη στην ιστορία του Ελληνικού θεάτρου ήταν η Κυβέλη.

Στην Ζάκυνθο του 1883 ζει η νεαρή αρχοντοπούλα ονόματι Φωτεινή Σάντρη. Η Φωτεινή λαβώνεται από τα βέλη του έρωτα όταν στο σπιτικό της καταφθάνει ο πρώτος της ξάδελφος Άγγελος Μαρίνης. Τα αισθήματα είναι αμοιβαία και από τις δύο πλευρές όμως η συγγένεια εξ΄αίματος τους αποτρέπει να κάνουν το επόμενο βήμα στην σχέση τους. Αργότερα η Φωτεινή μαθαίνει ότι ο γάμος μεταξύ εξαδέλφων πρώτου βαθμού είναι επιτρεπτός. Αμέσως ειδοποιεί τον Άγγελο να γυρίσει κοντά της και να παντρευτούν. Αυτή η καθυστέρηση όμως θα της κοστίσει πολύ. Ο Άγγελος μετά από τόσο μεγάλο διάστημα βρήκε τον έρωτα της ζωής του στα μάτια μιας άλλης γυναίκας την οποία και παντρεύτηκε. Η Φωτεινή απελπισμένη και μην μπορώντας να αποδεχθεί την πραγματικότητα αυτοκτονεί, πέφτοντας από τον Κόκκινο Βράχο.
Ο Πειρασμός
Ο Πειρασμός κατά καιρούς έχει αγαπηθεί πολύ από το κοινό. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε μία κωμωδία με αρκετά σημαντικά στοιχεία όπως τα σκηνικά ευρήματα, οι έξυπνοι διάλογοι, το κωμικό στοιχείο και οι καλοδουλεμένοι χαρακτήρες.

Η Καλλιόπη είναι μια νεαρή καμαριέρα η οποία εργάζεται στο σπίτι της οικογένειας Γεωργιάδη. Η Καλλιόπη είναι ο πόθος των ανδρών και γίνεται σκέτος…. πειρασμός. Αρχίζοντας να στήνει τον ιστό της σαν αράχνη τους βάζει όλους στο παιχνίδι ακόμα και τις κυρίες του σπιτιού. Η Καλλιόπη γίνει και θύτης και θύμα μαζί. Τα πάντα θα κλονιστούν μέσα σε αυτό το σπίτι. Έτσι όταν έρχεται η στιγμή να φύγει πανηγυρικά από το σπίτι των Γεωργιάδηδων παίρνει ότι της ανήκει: την γοητεία της, το μπαουλάκι της και τον Μήτσο.
Το Φιόρο του Λεβάντε
Το Φιόρο του Λεβάντε ή το άνθος της Ανατολής όπως είναι το προσωνύμιο που δόθηκε στην Ζάκυνθο από τους ναυτικούς. Παρόλα αυτά στην περίπτωση του έργου του Ξενόπουλου τα πράγματα είναι διαφορετικά. Διότι το Φιόρο του Λεβάντε στο έργο είναι το παρωνύμιο του κεντρικού χαρακτήρα, του Νιόνιου Νιονιάκη.
Πρόκειται για μία ηθογραφική κωμωδία στην οποία συνδυάζονται η αστική σάτιρα, το επτανησιακό στοιχείο και η ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το Φιόρο του Λεβάντε παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Συντάγματος της Αθήνας στις 26 Ιουνίου 1914 από τον θίασο του Νικόλαου Πλέσσα.

Ο Νιόνιος Νιονιάκης εγκαταλείπει την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ζάκυνθο, προκειμένου να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Γίνεται επιστάτης στην οικογένεια του παιδικού του φίλου Αριστοτέλη (Τετέλη) Βάλβη. Ο Νιόνιος είναι ένας άνθρωπος εύθυμος, ανοιχτόκαρδος και γεμάτος θετική ενέργεια. Με την παρουσία του στο σπίτι του φίλου του μεσολαβεί ώστε οι δύο κόρες της οικογένειας να έχουν αίσιο τέλος στις ερωτικές σχέσεις με τους νεαρούς που ερωτεύονται. Επιπλέον, ο Νιόνιος φροντίζει να διαλύσει όσο είναι καιρός την εξωσυζυγική σχέση του Αριστοτέλη πριν γίνει η αιτία διάλυσης του γάμου του. Αν και όλα πάνε περίφημα στο σπίτι της οικογένειας με τον Νιόνιο να δίνει μια εύθυμη νότα στις ζωές τους, ο ίδιος είναι δυσαρεστημένος από την ζωή του στην πρωτεύουσα. Αποφασίζει να ξαναγυρίσει στο όμορφο νησί του και να συνεχίσει την ζωή του από εκεί που την άφησε.
Διαδικτυακές Πηγές:
el.wikipedia.org
Νατάσα Κωνσταντινίδη, “Γρηγόριος Ξενόπουλος – Ανασκόπηση στη ζωή και το έργο του”. Δημοσιεύθηκε στις 6/4/2020 στο artic.gr. Ανακτήθηκε στις 12/7/2020.
«Στέλλα Βιολάντη»”Η ψυχή του θρήνου, του μαρτυρίου και της θυσίας”. Δημοσιεύθηκε στο catisart.gr στις 25/5/2020. Ανακτήθηκε στις 11/7/2020.
“Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και οι Αρσακειάδες”. Δημοσιεύθηκε στο history.arsakeio.gr στις 7/5/2019. Ανακτήθηκε στις 13/7/2020.