Ένας από τους πιο αγαπημένους και διαχρονικούς Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς του 20ου αιώνα είναι ο Τένεσι Ουίλιαμς. Αυτή την βδομάδα κάνουμε το δικό μας ταξίδι στην πορεία του βραβευμένου με Πούλιτζερ, θεατρικού συγγραφέα, που μας χάρισε τα εξαίρετα θεατρικά έργα: Λεωφορείο ο Πόθος, η Λυσσασμένη Γάτα, ο Γυάλινος Κόσμος, και πολλά ακόμα.
Ο λόγος που παραμένουν τόσο διαχρονικά τα έργα του Τένεσι Ουίλιαμς μέχρι τις μέρες μας, είναι γιατί μίλησε για έντονες και τραυματικές διαπροσωπικές και ενδοοικογενειακές σχέσεις απαλλαγμένες από κάθε σεμνοτυφία και περιορισμό ως προς το ταξικό και το σεξουαλικό στάτους της εποχής. Σαφέστατα και ήδη από τους προηγούμενους δυο αιώνες έχουμε χειροπιαστά έργα που ξορκίζουν το ψεύτικο «φαίνεσθαι», όμως στην περίπτωση του Τένεσι Ουίλιαμς, όλα ήταν αποτέλεσμα μιας ακόμα πιο στενής (αυτό)προσωπικής σφαίρας έμπνευσης.
Ο Τένεσι Ουίλιαμς ή πιο σωστά, ο Τόμας Λανιέ Ουίλιαμς (Thomas Lanier “Tennessee” Williams III) γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1911 στο Κολόμπους του Μισισίπι στις ΗΠΑ. Ο πατέρας του ήταν πλασιέ σε εταιρία παπουτσιών, ενώ η μητέρα του καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Τα δύσκολα παιδικά χρόνια του νεαρού Τένεσι τον καθόρισαν στο μέγιστο. Οι ενδοοικογενειακοί καβγάδες και η σωματική βία μεταξύ των γονιών του ήταν μια συνήθεια, αφού ο πατέρας του ήταν χρόνια εθισμένος στο αλκοόλ και η μητέρα του ήταν συνεχώς με σημάδια στο πρόσωπο Επίσης, ο πατέρας του έλειπε πολλές στιγμές από το σπίτι λόγω δουλειάς. Ευτυχώς, ο μικρός Τένεσι είχε τον παππού του, έναν -όπως φαίνεται- ευγενικό και εκλεπτυσμένο άνθρωπο, ο οποίος είχε αγάπη προς την λογοτεχνία, και του διάβαζε συχνά Όμηρο και Σαίξπηρ. Η αγάπη για τα γράμματα τον βοηθούσε πάντα να δραπετεύει από τις κακουχίες. Ειδικά όταν και στην τρυφερή ηλικία των 5 ετών έπαθε παράλυση των κάτω άκρων του όντας καθηλωμένος σε καροτσάκι για δυο ολόκληρα χρόνια, η μητέρα του τον συμβούλευε να φαντάζεται και να γράφει ιστορίες.
Ο Τένεσι ήταν ένα πολύ ευαίσθητο και εσωστρεφές παιδί με έντονη θηλυπρέπεια την οποία και χλεύαζαν τα παιδιά της εποχής του. Αργότερα, στην εφηβεία κατάλαβε ότι έλκεται από άνδρες. Ο Τένεσι είχε μια ιδιαίτερη αδυναμία στην αδερφή του, Ρόουζ, η οποία αντιμετώπιζε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα τα οποία μεταφράζονταν σωματικά, ως πεπτικά προβλήματα. Τελικά δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά σχιζοφρένεια, για την οποία, η θεραπεία της εποχής ήταν, (για τους τολμηρούς) η λοβοτομή. Η παραμέληση της υγείας της Ρόουζ από τους γονείς της συνέβαινε για χρόνια και όταν τελικά αποφάσισαν να κάνουν κάτι, αυτό ήταν η επέμβαση που δεν πέτυχε. Εξ αιτίας των γεγονότων, ο Τένεσι δεν μπόρεσε ποτέ να συγχωρήσει τους γονείς του.
«Γιατί έγραφα; Επειδή δεν έβρισκα τη ζωή ικανοποιητική» Τένεσι Ουίλιαμς
Η φράση αυτή του Τένεσι Ουίλιαμς, εκφράζει πράγματι όλο το δημιουργικό του κομμάτι. Ξεκίνησε τα γραπτά του σε ηλικία μόλις 12 ετών, ενώ στα 16 ήδη κέρδισε το πρώτο του βραβείο για το δοκίμιο του με τίτλο: «Can a Good Wife Be a Good Sport?».
Πως προέκυψε όμως το όνομα του Τένεσι; Είναι αλήθεια πως ο αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Λουιζιάνα, και αυτό σε συνδυασμό με ένα ιδιαίτερο περιστατικό θα τον εμπνεύσουν.
Ως προς την ακαδημαϊκή του πορεία, σπούδασε το 1929 δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο του Μισούρι, και αργότερα και θεατρολογία στο πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σαιν Λούις, όπου παρουσιάστηκαν και τα πρώτα του έργα Κεριά στον Ήλιο και Φυγάς. Τελικά, το 1938 πήρε το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Ενόσω σπούδαζε δημοσιογραφία οι συμφοιτητές τού κόλλησαν το παρατσούκλι “Tennessee” λόγω της συρτής νότιας προφοράς του. Τελικά, αυτό το χαρακτηριστικό σε συνδυασμό με το ισχυρό του ταλέντο τον έκανε αργότερα παγκοσμίως γνωστό.
Από την αρχή της καριέρας του ο Τένεσι Ουίλιαμς κατάφερε να κατακτήσει το κοινό και να αποκτήσει φήμη. Το θέατρο της εποχής και όχι μόνο, του χρωστάει πολλά για τα διακεκριμένα θεατρικά έργα που παραμένουν ανεξίτηλα στον χρόνο. Μεγάλο παράδειγμα, ο «Γυάλινος Κόσμος» που γράφτηκε μόλις πέντε χρόνια μετά το τέλος των σπουδών του και μνημονεύεται μέχρι σήμερα.
Στην υπόθεση για τον «Γυάλινο Κόσμο» παρακολουθούμε την πορεία της οικογένειας Γουίνγκφιλντ, που απαρτίζεται από τον γιο Τόμ, την μητέρα Αμάντα και την κόρη Λώρα. Ο πατέρας τους έχει εγκαταλείψει και ο γιος εμφανώς βουτηγμένος στο αλκοόλ, κάνει όνειρα να φύγει και αυτός από το σπίτι για να κυνηγήσει μια καριέρα στον καλλιτεχνικό κόσμο. Η μητέρα τους, Αμάντα, αναπολεί συνεχώς τα παλιά και την αθωότητα της νιότης στο Νότο. Όλοι τους, μόνοι με τις σκέψεις τους σε έναν γυάλινο κόσμο.
Ο «Γυάλινος κόσμος» κατέχει εξέχουσα σημασία για τον Τένεσι Ουίλιαμς, καθώς χαρακτηρίζεται ίσως από τα πιο αυτοβιογραφικά του έργα. Όπως είπαμε νωρίτερα, οι συνθήκες που βίωνε στο στενό του οικογενειακό περιβάλλον, ήταν σαν να περάστηκαν σχεδόν αυτούσιες μέσα στο έργο. Μέχρι και τα ονόματα των ηρώων ήταν συνυφασμένα με τον δημιουργό τους, όπως ο Τόμ, ίδιο με το όνομα που τον φώναζαν όταν ήταν μικρός.
Στον «Γυάλινο κόσμο» αλλά και στα επερχόμενα θεατρικά έργα, οι ήρωες ακροβατούν συνεχώς ανάμεσα στην τσακισμένη πραγματικότητα, με τα πληγωμένα «όρια» και τα εύθραυστα όνειρα να γίνονται οι καλύτερες τους εμμονές.
Δ.Σ.
Λίγα χρόνια αργότερα, έρχεται το θεατρικό έργο «Λεωφορείο ο Πόθος» ένα αριστούργημα κατάλυσης των ορίων και της κανονικότητας. Οι ήρωες του βουτηγμένοι στην παράνοια του δίπολου δράση – αντίδραση, κίνηση – αδράνεια, περνούν το δικό τους διπολικό σύνδρομο. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως η femme fatale του έργου, η Μπλανς Ντυμπουά κινείται σε τόση μεγάλη ψυχική αστάθεια που κάνει την ερμηνεία της ακόμα πιο εντυπωσιακή. Το μελαγχολικό πρότυπο, πίσω από αυτή την ηρωίδα, ήταν και πάλι, η Ρόουζ, η αδερφή του Τένεσι.
Το έργο, βέβαια, που φαίνεται να αποτυπώνει επακριβώς τα ψυχικά τραύματα αλλά και τις συνήθειες του ίδιου του συγγραφέα, ήταν η Λυσσασμένη Γάτα. Στην υπόθεση, παρακολουθούμε έναν παντρεμένο και αλκοολικό άνδρα καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι με βίαιη συμπεριφορά. Το βαθύτερο στοιχείο όμως ήταν η ομοφυλοφιλία και τα καταπιεσμένα συναισθήματα του πρωταγωνιστή. Όπως προαναφέραμε, ο θεατρικός συγγραφέας ήταν ανοιχτά ομοφυλόφιλος και του είχαν ασκήσει αρκετές φορές έντονη κριτική για τον τρόπο με τον οποίο έπλαθε τους χαρακτήρες του. Εκείνος όμως δεν σταμάτησε ποτέ να δημιουργεί κόντρα στο κλίμα της εποχής που δεν δεχόταν ακόμα καθόλου εύκολα την διαφορετικότητα των ανθρώπων.
Το 1948 ο Τένεσι Ουίλιαμς θα κερδίσει το βραβείο Πούλιτζερ για το έργο το «Λεωφορείο ο Πόθος», ενώ θα ακολουθήσει και δεύτερο βραβείο, το 1955 για την «Λυσσασμένη Γάτα». Η δε απήχηση και στο κινηματογραφικό κοινό ήταν τεράστια, όταν ο σκηνοθέτης Ηλίας Καζάν, πέρασε στην μεγάλη οθόνη το 1951 το «Λεωφορείο ο Πόθος», με πρωταγωνιστές τον κορυφαίο νεαρό τότε Μάρλον Μπράντον που καθιερώθηκε με αυτόν τον ρόλο και την εκπληκτική Βίβιαν Λι. Και οι δυο ηθοποιοί σε εξωφρενικά ρεαλιστικές ερμηνείες τίμησαν επάξια το θεατρικό κείμενο. Παρομοίως, η επιτυχία ήταν τεράστια και στην κινηματογραφική «Λυσσασμένη Γάτα», σε σκηνοθεσία Ρίτσαρντ Μπρουκς και με πρωταγωνιστές τον Πωλ Νιούμαν και την Ελίζαμπεθ Τέιλορ.
Ο αγαπημένος μας Τένεσι Ουίλιαμς, ο άνθρωπος που μίλησε για τα ενδότερα της τσακισμένης ψυχής και τις χαμένες ευκαιρίες. Ο θεατρικός συγγραφέας που συνέχισε και εγκαθίδρυσε επάξια τα μέγιστα στον δικό του αιώνα, μετά τους αγαπημένους του «πατεράδες», τον Άντον Τσέχωφ και τον Αύγουστο Στρίντμπεργκ.
Στις 25 Φεβρουαρίου 1983 άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 71 ετών στην Νέα Υόρκη.
Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες.
Περισσότερο γνωστά σε όλους μας είναι τα εξής θεατρικά έργα: Γυάλινος Κόσμος, Κάποτε το Καλοκαίρι, Λεωφορείο ο Πόθος, Λυσσασμένη Γάτα, Καλοκαίρι και καταχνιά, Τριαντάφυλλο στο στήθος, Γλυκό πουλί της νιότης. Και από Μονόπρακτα τα εξής: Το πορτρέτο μιας Μαντόνας, Το σκοτεινό δωμάτιο, Χαιρετισμούς από την Μπέρθα, Κάτι που δεν Λέγεται, κ.α.
Στην χώρα μας συνεχίζουμε να τιμάμε τα θεατρικά του έργα. Ο «Γυάλινος Κόσμος» ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Αθήνα, το 1946 στο θέατρο του Καρόλου Κουν σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και μουσική Μάνου Χατζιδάκι με τους ηθοποιούς: Κάρολος Κουν, Έλλη Λαμπέτη, Μαρία Γιαννακοπούλου, Λυκούργος Καλλέργης.
Για την παράσταση, είχε γράψει τότε ο κορυφαίος συγγραφέας- δημοσιογράφος Μ. Καραγάτσης: «Ο κ. Κουν έπαιξε σαν ηθοποιός τον πρώτο ανδρικό ρόλο. Ο κ. Καλλέργης απέδωσε πολύ καλά τον τύπο του νεαρού, θετικού και πεζολόγου Αμερικανού. Όσο για την δ. Λαμπέτη, πρέπει να ομολογήσουμε ότι εγέμισε τη σκηνή με το δημιουργικό παίξιμό της. Μολονότι αποφεύγω τις προφητείες, έχω την εντύπωση πως αυτή η κοπελίτσα θα πάει μακριά και ψηλά!».
Κλείνοντας, το MAXMAG.GR θυμάται τον καιρό που πηγαίναμε ακόμα θέατρο και είχαμε καλύψει το 2017 την Λυσσασμένη Γάτα σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη / Μαριλένα Παναγιωτοπούλου με τους ηθοποιούς: Νικήτας Τσακίρογλου, Ορέστης Τζιόβας, Μαρία Κίτσου, Ελένη Κρίτα, Γεράσιμος Σκαφίδας, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Ραφαέλος, Δημήτρης Σταματελόπουλος, Μαρία Νίκα. Μέχρι να ανοίξουν τα θέατρα ξανά ας θυμούμαι εκείνη την βραδιά μέσα από το παρακάτω άρθρο:
Είδαμε την «Λυσσασμένη Γάτα» στο θέατρο «Θησείον»
Πηγές:
Η Μηχανή του Χρόνου – Τένεσι Ουίλιαμς. Ο Αμερικανός συγγραφέας με τον αλκοολικό πατέρα, την κακοποιημένη μάνα και τη σχιζοφρενή αδελφή. Εμπνεύστηκε τα έργα του από τη ζωή του και άλλαξε το θέατρο. Πέθανε από έναν φελλό.
Η Μηχανή του Χρόνου – Η συγκλονιστική ιστορία της αδερφής του Τενεσί Ουίλιαμς, που διαγνώστηκε με σχιζοφρένεια και υπέστη λοβοτομή. Έμεινε ανάπηρη και επηρέασε βαθιά το έργο του.
Βικιπαιδεία – Τένεσι Ουίλιαμς.
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%83%CE%AF_%CE%9F%CF%85%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CF%82
