Είναι αλήθεια πως γεννιόμαστε προορισμένοι να γίνουμε αναγνώστες. Από μικρή ηλικία, ανάλογα με τον πολιτισμό κάθε χώρας, κάστας, πολιτισμικής ομάδας και ενίοτε θρησκευτικής, μαθαίνουμε να εκφραζόμαστε και να διαβάζουμε. Δειλά δειλά σε ηλικία 6 ετών μαθαίνουμε να διαβάζουμε λέξεις και προτάσεις με κάποια μικρή δυσκολία. Μέχρι τα βαθιά γεράματά μας έχουμε κατακτήσει στον καλύτερο δυνατό βαθμό για εμάς την ανάγνωση. Είμαστε λοιπόν γεννημένοι αναγνώστες.
Με την πορεία των χρόνων επιλέγουμε ή απλά δεχόμαστε τη διαδοχή των κειμένων που συναντάμε μπροστά μας ή που εμείς επιθυμούμε να έχουμε στα χέρια μας. Στο σχολείο θα λέγαμε υπάρχει η υποχρέωση και η επιλογή. Στην μετέπειτα ενήλικη ζωή μας κυριαρχεί περισσότερο η επιλογή. Αυτό γιατί μπορεί το επάγγελμα που επιλέξαμε να σχετίζεται άμεσα με την ανάγνωση βιβλίων ή γιατί απλά φυτεύτηκε με επιτυχία το μικρόβιο της άλλοτε εξωσχολικής ανάγνωσης λογοτεχνικών κειμένων. Ή φυσικά των παντός τύπου κειμένων. Θα μπορούσε δηλαδή ως κείμενο και ως ανάγνωση να θεωρούμε τα λογοτεχνικά βιβλία, τα ποιήματα, τις εφημερίδες, τα άρθρα (επιστημονικά ή μη) ή απλούστερα η ανάγνωση όσων έχουν αρχή, μέση και τέλος.
Η ηλικία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο πως διαβάζουμε, στο τι και εάν επιλέγουμε αλλά και στο ποιες δυσκολίες συναντάμε κατά την ανάγνωση. Φυσικά, ελπίζω να έγινε σαφές ότι δεν μιλάμε για την ανάγνωση οποιουδήποτε κειμένου, πινακίδων, αναρτήσεων στο facebook ή ιατρικών συνταγών. Μιλάμε για την ανάγνωση που αποτελείται από προσπάθεια, εμπεριέχει νόημα και τελειώνει με διδάγματα, εικόνες ή γνώσεις.
Σε ποια ηλικία βαριόμαστε περισσότερο την ανάγνωση; Σε ποια ηλικία πρέπει να διαβάζουμε μονίμως με γυαλιά; Σε ποια ηλικία χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να διαβάσουμε μια απλή πρόταση με ρήμα – υποκείμενο – αντικείμενο; Πότε είμαστε ηλικιακά έτοιμη να διαβάσουμε και να κατανοήσουμε σαφώς ένα αυτοβιογραφικό διήγημα; Σε ποια ηλικία δε διαβάζουμε καθόλου;
Πολύ συνοπτικά θα δούμε ηλικιακές δεκαετίες και χαρακτηριστικά ανάγνωσης που είθισται να αποτελούν τον κανόνα και όχι την εξαίρεση.
0 – 10 έτη
Τα πρώτα χρόνια είναι τα χρόνια μύησης στον κόσμο της ανάγνωσης. Θα λέγαμε τα πιο σημαντικά και ίσως τα πιο δύσκολα. Ένα παιδί λοιπόν έως τα 6 του χρόνια περίπου δεν είναι σε θέση να διαβάσει μια απλή πρόταση χωρίς να κομπιάσει. Φυσικά μέχρι το τέλος αυτής της πρώτης δεκαετίας το παιδί είναι σε θέση όχι μόνο να διαβάσει τα σχολικά αλλά να επιλέξει λογοτεχνικά κείμενα ανάλογα με την ηλικία του και εξασκήσει αυτή την νέα ικανότητα του. Τα παιδιά αυτών των ηλικιών διαβάζουν βιβλία με μεγάλα γράμματα που συνήθως συνοδεύονται από εικόνες.
10 – 20 έτη
Εάν και αυτή η ηλικιακή κατηγορία περικλείει διάφορα στάδια ανάγνωσης θα την δούμε και θα την εξετάσουμε στο σύνολό της για πρακτικούς λόγους. Αυτά τα έτη είναι έτη – κλειδιά για τον έφηβο και τον νεαρό ενήλικα. Η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων αποτελεί μια ενδιαφέρουσα επιλογή. Το άτομο σε αυτές τις ηλικίες δεν χρειάζεται την βοήθεια των γονιών του, μπορεί να διαβάσει γρήγορα, να αναγνωρίσει λέξεις μόνο από τα πρώτα γράμματα, έχει εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του και είναι ικανό να εξάγει την σημασία μιας δυσνόητης λέξης από τα συμφραζόμενα της πρότασης.
20 – 30 έτη
Σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία αναγνωστών δεν συναντάμε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι αυτών των ηλικιών διαλέγουν με ευκολία ό,τι βιβλίο επιθυμούν: βιβλία με μεγάλα ή μικρά γράμματα, ξενόγλωσσα- ελληνικά ή μεταφρασμένα, δοκίμια – διηγήματα ή μυθιστορήματα.
30 – 40 έτη
Ακόμα μια δεκαετία όπου η ανάγνωση δεν φαίνεται να χρήζει βοήθειας ή εκλεπτυσμένης επιλογής. Τα ενδιαφέροντα έχουν διαμορφωθεί προ πολλού. Οι αναγνώστες στο τέλος αυτής της δεκαετίας ίσως επιθυμούν και διαλέγουν (σιγά – σιγά) βιβλία με μεγαλύτερες γραμματοσειρές.
40 – 50 έτη
Γίνεται ξεκάθαρο ότι οι αναγνώστες 40 ως 50 φαίνεται να διαβάζουν σποραδικά με την χρήση γυαλιών. Επίσης παρατηρούμε ότι τα ενδιαφέροντα μπορεί να αλλάξουν κατά κόρον. Για παράδειγμα ιστορίες με μεγάλες αγάπες που συγκινούσαν άλλοτε πλέον μπορεί να αποτελούν την χείριστη επιλογή για διάβασμα. Σε αυτή την ηλικιακή κατηγορία ο αναγνώστης είναι πιθανό να αναθεωρήσει για τις παλαιότερες επιλογές του, να αρχίσει το ξεκαθάρισμα βιβλίων και να εστιάσει σε άλλη θεματολογία.
50 και άνω έτη
Από τα 50 έτη και έπειτα η ανάγνωση ενός κειμένου απαιτεί την βοήθεια ενός χρήσιμου εργαλείου που ονομάζουμε γυαλιά. Συνήθως οι άνθρωποι αυτών των ηλικιών δεν μπορούν να εστιάσουν σε μικρά γράμματα, επιλέγουν βιβλία με μεγαλύτερα γράμματα, χρησιμοποιούν γυαλιά και κουράζονται εύκολα με πολλές ώρες ανάγνωσης. Προχωρώντας δεκαετίες δυστυχώς η επιθυμία και η ευκολία ανάγνωσης γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Ηλικιωμένοι άνθρωποι 80 ετών δε συνηθίζουν να διαβάζουν όχι απλά λογοτεχνικά βιβλία αλλά ούτε εφημερίδες.
