Η κραυγή της σιωπής του Σπύρου Τζόκα, πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Θεμέλιο το 2019. Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα μνήμης, το οποίο θέτει στο επίκεντρό του μία οικογένεια Μικρασιατών, την οικογένεια Κοντούλη. Με κύριο γνώμονα τη ζωή τους, θίγονται μεγάλα πολιτικά, πολιτιστικά και αθλητικά γεγονότα της εποχής.
Ιστορικό πλαίσιο
Η κραυγή της σιωπής περιλαμβάνει γεγονότα του 20ου αιώνα. Η οικογένεια Κοντούλη που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα, έζησε στις πιο δραματικές περιόδους της πατρίδας μας, τότε που η μεγάλη ιδέα βρισκόταν στο επίκεντρο της πολιτικής σκηνής. Η εξιστόρηση των γεγονότων ξεκινάει από την αναφορά στον πόλεμο του 1897 ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία που δοκίμασε τις σχέσεις των δύο κρατών. Θα ακολουθήσει η εξαθλίωση στα Αμελέ Ταμπούρια και, φυσικά, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Μετά σειρά έχει «Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» με τη συνθήκη των Σεβρών και ο ξεριζωμός των Ελλήνων Μικρασιατών από τη Σμύρνη. Έπεται ο φαινομενικά ακατόρθωτος αγώνας των προσφύγων και η πορεία τους προς τον λασπωμένο δρόμο που δεν είχε τελειωμό. Βασικό γεγονός του βιβλίου αποτελεί και η δημιουργία της ΑΕΚ το 1924,καθώς και η πρωταγωνιστική συμμετοχή ενός από τους γιους της οικογένειας στην ομάδα, λίγα χρόνια μετά την ίδρυσή της. Από το εν λόγω ιστορικό μυθιστόρημα, δε λείπει και η αναφορά του Β’ Παγκοσμίου πολέμου από το 1940 και έπειτα, οι σκληροτράχηλοι αγώνες των Ελλήνων στο αλβανικό μέτωπο, η δημιουργία του ΕΑΜ και τέλος οι μαζικές εκτελέσεις των Ελλήνων που αντιστάθηκαν στους Γερμανούς.
Γνωριμία με την ιστορία και τους ήρωες του βιβλίου
Βρισκόμαστε στην περιοχή της Σμύρνης στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο Σπύρος και η Όλγα γνωρίζονται στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού τους και λίγο καιρό αργότερα παντρεύονται από κεραυνοβόλο έρωτα. Δε θα αργήσουν να εγκατασταθούν στα Βουρλά, εκεί όπου αποφασίζουν να χτίσουν το νέο τους σπίτι και μαζί με αυτό τις ελπίδες τους για μια ειρηνική και μακραίωνη ζωή. Πράγματι, έτσι έμοιαζε για μερικά χρόνια η ζωή τους. Ο Σπύρος ιδιοκτήτης μια μικρής αλλά πολύ αποδοτικής επιχείρησης παραγωγής ξηρών καρπών και η Όλγα αξιέπαινη νοικοκυρά που φρόντιζε το σπίτι της και τα παιδιά τους που όλο και πλήθαιναν. Η οικογένεια τους ήταν ήδη πενταμελής και τα επόμενα χρόνια επρόκειτο να γίνει επταμελής.
Το 1915, ωστόσο, γίνεται γνωστή η είδηση πως η Τουρκία μπαίνει στον πόλεμο στο πλευρό των Γερμανών. Έκτοτε η ανασφάλεια κυριαρχεί στο μέχρι τότε γαλήνιο σπίτι της οικογένειας Κοντούλη. Οι σκέψεις για έναν πιθανό διωγμό τους κατακλύζουν ολότελα. Άνθρωποι με θέληση για ζωή ήταν και με έναν βαθύ εσωτερικό πόθο να ενωθούν ξανά, κάποια στιγμή, με την Ελλάδα. Η συνθήκη των Σεβρών όμως ήταν γεγονός και μαζί με αυτή και η μέρα της καταστροφής της Σμύρνης.
Στις 29 Αυγούστου του 1922 τα όνειρα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας χρωματίστηκαν κόκκινα. Μέσα σε αυτούς βρισκόταν και η οικογένεια Κοντούλη, που με λιγοστά πράγματα εγκατέλειπαν το σπιτικό που με τόση αγάπη είχαν χτίσει. Κάποια από τα υπάρχοντα που έπαιρναν μαζί τους ήταν η απελπισία του ξενιτεμού και ο πιθανός συμβιβασμός με τον θάνατο. Έρμαια των Τούρκων ήταν και έτρεχαν πανικόβλητοι να σωθούν. Τα Βουρλά πυρπολήθηκαν δίχως έλεος. Άξια αναφοράς υπήρξε η πράξη του Μητροπολίτη Χρυσόστομου που δεν παραδόθηκε και εκτελέστηκε παραδειγματικά. Το τέλος του συνδέθηκε άρρηκτα με το τέλος του Μικρασιατικού ελληνισμού.
Η οικογένεια Κοντούλη αποβιβάστηκε μαζί με πολλούς ακόμα πρόσφυγες σε μια φτωχογειτονιά του Πειραιά, την Κοκκινιά. Έτσι ξεκίνησαν να στήνουν και πάλι τη ζωή τους από την αρχή, υπό αυτές τις άθλιες συνθήκες. Δυστυχώς δεν ήταν μόνο οι συνθήκες διαβίωσης άσχημες, αλλά και η αντιμετώπιση που εισέπρατταν από τους υπόλοιπους Έλληνες. Ως Γκιαούρηδες ή Ρωμιοί αντιμετωπίζονταν στη Μικρά Ασία και ως Τούρκοι ή τουρκόσποροι στην Ελλάδα.
Η κραυγή της σιωπής, μέσα σε αυτό το άσχημο και σκοτεινό κλίμα της προσφυγιάς, κάνει αναφορά και στην ιστορία κυκλοφορίας του πρώτου τσιγάρου εκείνης της εποχής με την επωνυμία Sante. Όλοι συζητούσαν στη φτωχογειτονιά της Κοκκινιάς για την όμορφη, ξανθιά κοπέλα που απεικονιζόταν στο μπροστινό μέρος του πακέτου. Ύστερα από ψάξιμο και συζητήσεις, τελικά, μαθεύτηκε πως πρόκειται για μια πολύ γνωστή ηθοποιό και χορεύτρια της εποχής, τη Ζωζώ Νταλμάς. Η ιστορία της όμως δεν τελειώνει εδώ, καθώς σύμφωνα με φήμες της εποχής, η Ζωζώ μαγεμένη από τη γνωριμία της με τον Κεμάλ Ατατούρκ και ύστερα από πολύμηνη πολιορκία του, διατήρησε ερωτικούς δεσμούς μαζί του μέχρι και τη στιγμή που ο ίδιος σκοτώθηκε στον πόλεμο.
iefimerida.gr
Οι πρόσφυγες παρά το πόσο δύσκολα τους τα είχε φέρει η ζωή, δεν το έβαζαν κάτω. Η οικογένεια Κοντούλη έθρεφε τα επτά παιδιά της με αξιοπρέπεια στη νέα φτωχογειτονιά. Ο Μιχάλης άνοιξε μάλιστα και ένα μαγαζάκι με ξηρούς καρπούς στην περιοχή όπως και παλιότερα. Τα παιδιά τους μεγάλωναν και μαζί με αυτά και ένας από τους μικρότερους γιους της οικογένειας, ο Σπύρος. Από μικρός ξεχώριζε. Ξεχώριζε για το πείσμα του και την υψηλή θέληση του για το ποδόσφαιρο. Έτσι κατάφερε μεγαλώνοντας να γίνει ένα από τα βασικότερα μέλη της ομάδας της ΑΕΚ, κοντά στο 1930, λίγα έτη δηλαδή μετά την ίδρυσή της. Δεν τον πτόησαν οι δυσκολίες που έζησε ως παιδί. Αντιθέτως, έγινε πιο δυνατός και διψασμένος για ζωή. Με μέλος τον Σπύρο Κοντούλη, ιδρύθηκε και το νέο γήπεδο της ένωσης, σε μια άλλη προσφυγική γειτονιά, τη Νέα Φιλαδέλφεια. Ο ένας τίτλος διαδεχόταν τον άλλον για την ομάδα του Σπύρου και, μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι η ΑΕΚ υπήρξε η πρώτη ομάδα που κατέκτησε πρωτάθλημα και κύπελλο μέσα στο ίδιο αγωνιστικό έτος, το 1938-1939. Όλοι ήταν περήφανοι για τα κατορθώματα του μικρού άλλοτε Σπύρου που συνήθιζε ολημερίς να κλωτσάει την μπάλα του στο προαύλιο της εκκλησίας της Κοκκινιάς.
Όμως, η ειρηνική εναρμόνιση των πραγμάτων θα σταματήσει και πάλι με την είδηση της έναρξης του πολέμου. Ήταν αξημέρωτα 28ης Οκτωβρίου του 1940, όταν ο Μουσολίνι απαίτησε «Γη και Ύδωρ» από την Ελλάδα. Οι σειρήνες και οι κανονιοβολισμοί ήχησαν δυνατά στα αυτιά όλων των Ελλήνων. Τα βάσανα των προσφύγων δεν είχαν τελειωμό. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν άλλη μια σκοτεινή σελίδα στην ιστορία του ελληνισμού. Έλληνες και πρόσφυγες πολέμησαν με σθένος στο Αλβανικό μέτωπο. Πολλοί σκοτώθηκαν και άλλοι τραυματίστηκαν. Όσοι έζησαν και επέστρεψαν, βίωσαν για χρόνια τη σκληρή πραγματικότητα υπό τον ζυγό των Γερμανών. Οι τολμηροί που ανόρθωναν το ανάστημά τους και πήγαιναν κόντρα στους κατακτητές το πλήρωναν. Πολύ ακριβά.
Επίλογος
Από απόσπασμα του μυθιστορήματος: Η Κραυγή της Σιωπής είναι η απόλυτη σιγή αλλά, ταυτόχρονα, και η τόσο εκκωφαντική της μάνας, της κάθε μάνας, για τα χαμένα παιδιά της. Δεν υπάρχει λέξη για όσους χάνουν το παιδί τους. Αν χάσεις τη μάνα σου είσαι ορφανός, αν χάσεις τον σύντροφό σου είσαι χήρα, αν σκοτωθεί το παιδί σου η ύβρις των άγραφων νόμων δεν επιτρέπει να σχηματιστεί όνομα για κάτι που διακόπτει τη φυσική αλληλουχία της ζωής.
zougla.gr
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Σπύρος Τζόκας γεννήθηκε στην Καισαριανή και εκεί ολοκλήρωσε την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αποφοίτησε από το Ιστορικό- Αρχαιολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακό στο Universite de Paris. Συνέχισε τις σπουδές του σε επίπεδο ph.d στο Λονδίνο. Το 1985 διορίστηκε στη Μέση Εκπαίδευση. Από το 1994 διδάσκει ποικιλία μαθημάτων σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδα, όπως στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Θεσσαλίας.
Ασχολήθηκε με την πολιτική σκηνή από τα φοιτητικά του χρόνια. Υπήρξε αντιδήμαρχος Καισαριανής για 8 χρόνια με ενασχόληση στους τομείς της Παιδείας, του Πολιτισμού, του Αθλητισμού και άλλων. Εκλέχθηκε στο Δ.Σ της Κεντρικής Ένωσης Ελλάδος (ΚΕΔΕ), μέχρι το 2014 και μέλος του Κογκρέσου Δήμων και Περιφερειών της Ευρώπης. Σήμερα είναι Αντιπεριφερειάρχης Αττικής στον Δυτικό Τομέα.
aftodioikisi.gr
