“Ο Κρητικός” του Παντελή Πρεβελάκη

Ένας «ξεπερασμένος» Λογοτέχνης

Ο 20ός αιώνας αποτέλεσε το μεταίχμιο ανάμεσα στην παλαιά και την καινούργια εποχή. Ειδικότερα, ο Ά και ο΄Β Παγκόσμιος πόλεμος και οι εμφύλιες συγκρούσεις που ακολούθησαν από κοινού με τις καινούργιες ιδέες του σύγχρονου κόσμου ανάγκασαν την Ελλάδα να συμπορευτεί με τις χώρες του δυτικού κόσμου. Οι αξίες και τα ιδανικά θα ξεχαστούν και τη θέση τους θα πάρουν οι μοντερνισμοί της νέας εποχής. Αυτή η αλλαγή θα επηρεάσει και τον λογοτεχνικό κόσμο, καθώς οι λογοτέχνες της εποχής θέλοντας να έχουν την αποδοχή του κόσμου θα τον ακολουθήσουν, ξεχνώντας το παρελθόν. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι από τους λογοτέχνες δεν θα ακολουθήσουν το ρεύμα της εποχής. Ο Παντελής Πρεβελάκης αποτελεί έναν από αυτούς και μάλιστα θα προσπαθήσει μέσα από τα έργα του να αναπαραστήσει με αλληγορικό τρόπο τις αξίες και τα ιδανικά που έχουν χαθεί λόγω της «νέας» εποχής.

 Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 1909 στο Ρέθυμνο της Κρήτης και πέθανε στις 15 Μαρτίου του 1986. Ξεκίνησε τα μαθητικά του χρόνια στο Ρέθυμνο. Το 1925 θα πάρει το απολυτήριο Λυκείου και θα εγγραφεί στη Νομική χολή του πανεπιστημίου της Αθήνας. Το 1928 θα πάρει μεταγραφή στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και την ίδια χρονιά θα γράψει το πρώτο του έργο, το επύλλιο «Στρατιώτες», το οποίο και θα αποτελέσει την αρχή μίας καριέρας γεμάτης επιτυχίες και διακρίσεις. Σε αυτό τ διάστημα θα συγγράψει μία σειρά από μυθιστορήματα (ο Κρητικός), δραματικά έργα (Το Ηφαίστειο), ποιήματα (Ο Νέος Ερωτόκριτος) αλλά και θα σχολιάσει τα έργα άλλων λογοτεχνών όπως εκείνα του Γιάννη Ρίτσου (Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, 1981). Άξιο αναφοράς, είναι φυσικά και το γεγονός ότι το 1926 (όταν ο Πρεβελάκης ήταν 16 ετών) γνώρισε τον Νίκο Καζαντζάκη, κάτι που αποτέλεσε την αρχή μια μακροχρόνιας φιλίας που θα τον επηρεάσει και στη συγγραφική του σκέψη.

Το μυθιστόρημα “Ο Κρητικός “

Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος, η Κατοχή από τους Γερμανούς και η μετέπειτα εμφύλια διαμάχη επηρέασε τον Πρεβελάκη και τον ώθησε στο να γράψει το βιβλίο «Παντέρμη Κρήτη» και την τριλογία «Ο Κρητικός», η οποία περιλαμβάνει τα βιβλία «Το Δέντρο», «Η Πρώτη Λευτεριά» και «Η Πολιτεία». Στο πρώτο βιβλίο πρωταγωνιστεί η Κρήτη και η προσπάθεια των Κρητικών να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό, με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου. Η τριλογία διαδραματίζεται επίσης στην Κρήτη, με τον συγγραφέας μας να καταφέρνει να συνδυάσει με ιδιαίτερη μαεστρία τον μύθο με την ιστορία, τα πραγματικά γεγονότα με τα φανταστικά. Και τα τέσσερα αυτά στοιχεία καταφέρνουν να συνθέσουν την ψυχή της Κρήτης και να αναδείξουν με ιδιαίτερο ζήλο το τι μπορεί να συμβεί εάν όλοι μαζί οι πολίτες συνεργαστούν για έναν κοινό σκοπό. Ειδικότερα, στο πρώτο μέρος της τριλογίας που έχει τον τίτλο « Το Δέντρο», κύριο θέμα του είναι η πνευματική ανάπτυξη το ήρωα. Ο συγγραφέας μέσω της λυρικότητας που χρησιμοποιεί σε ολόκληρο το βιβλίο, επιθυμεί να δείξει την ελπίδα που έχει ο ίδιος για τον κόσμο και το τι μπορεί να συμβεί εάν οι άνθρωποι ενστερνίζονται τις αξίες που αποκτούν, όχι από κάτι ξένο, αλλά από την ίδια τους την πατρίδα. Μέσα από την γέννηση του πνεύματός του, ο άνθρωπος θα μπορεί από «βλαστάρι» να γίνει «δέντρο» και με αυτό τον τρόπο να μπορεί να αντισταθεί σε οποιαδήποτε δυσκολία. Στο δεύτερο μέρος της τριλογίας με τον τίτλο « Η Πρώτη Λευτεριά», διαφαίνεται η προσπάθεια των κρητικών να απελευθερωθούν από τον τούρκικο ζυγό, κάτι που αποτελεί και τον κύριο σκοπό ενός λαού που θέλει να σκέφτεται ελεύθερα. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας με τον τίτλο « Η Πολιτεία», το νησί της Κρήτης είναι πλέον ελεύθερο. Όμως ανακύπτει το πρόβλημα της συγκρότησης μιας πολιτείας που θα θεμελιώνεται πάνω στο δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Πρίγκηπας Γεώργιος θα αποτελέσουν τα πρόσωπα εκείνα που θα «παλέψουν» για το πολίτευμα που θα επικρατήσει στο νησί.

Advertisements

Η Κρήτη ως πηγή έμπνευσης

Για τον Πρεβελάκη η Κρήτη αποτέλεσε αντικείμενο έμπνευσης σε όλη τη διάρκεια της συγγραφικής του καριέρας. Οι αξίες και τα ιδανικά που απέκτησαν οι κρητικοί μέσω της παράδοσης κατάφεραν να τους ενώσουν όλους μαζί και να επιδείξουν ένα πνεύμα απαράμιλλης αυτοθυσίας πετυχαίνοντας εντέλει τον στόχο τους, την πολυπόθητη ελευθερία από τον τουρκικό ζυγό. Αυτή η ενότητα και η προσήλωση στον στόχο ήταν στοιχεία που ξάφνιασαν την παγκόσμια κοινωνία, αλλά που όμως γρήγορα ξεχάστηκαν. Ζώντας σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ο Πρεβελάκης μπόρεσε να γνωρίσει και την παλαιά και την νέα εποχή. Ο ίδιος όμως γρήγορα θα συνειδητοποιήσει ότι η νέα εποχή φέρνει μαζί της και την κατάργηση όλων των μέχρι τότε γνωστών αξιών. Θα θελήσει λοιπόν μέσω της Κρήτης και των κατοίκων της να παρουσιάσει στον κόσμο αυτές τις αξίες που κατάφεραν να κρατήσουν ενωμένους όλους τους κρητικούς.

Η σχέση με το παρόν

Η τριλογία άρχισε να γράφεται λίγα χρόνια μετά την λήξη του Εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. οπότε και μπορεί να γίνει φανερή η σύγκριση ανάμεσα στην ενότητα που έδειξαν οι κρητικοί πολίτες από τη μία μεριά και στην σύγκρουση μεταξύ των Ελλήνων κατά τον εμφύλιο πόλεμο από την άλλη. Με άλλα λόγια, ο Πρεβελάκης αναδεικνύει το γεγονός ότι μέσω της ενότητας και της συμφιλίωσης μπορούν οι Έλληνες να αντιμετωπίσουν από κοινού τον οποιοδήποτε κίνδυνο, όσο δυνατός κι αν είναι αυτός.