Τα ζώα στη λογοτεχνία κατέχουν εξέχουσα θέση. Είτε με τις φυσικές τους ιδιότητες και τα πραγματικά τους χαρακτηριστικά, είτε ως πλάσματα υπερφυσικά ή φανταστικά ή απλώς με ιδιότητες που προσιδιάζουν στις ανθρώπινες.
Το ζωικό βασίλειο αποτελεί αντικείμενο μελέτης και έρευνας για τον άνθρωπο από καταβολής κόσμου. Κι εκεί που σταματά η λογική αναλαμβάνει η φαντασία να ξετυλίξει το μίτο της.
Ανέκαθεν ο άνθρωπος θεοποιούσε ό,τι δυσκολευόταν να κατανοήσει. Προσέδωσε στα ζώα συμπεριφορές και συνήθειες, χαρακτηριστικά και χούγια που προσμοιάζουν στη δική του ιδιοσυγκρασία, κι αυτό τον βοηθούσε πάντα να κατανοήσει εν τέλει τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, παρατηρούμε αρχικά σε σπηλιές, απεικονίσεις ζώων που κυνηγούν. Και αυτή είναι η πρώιμη εποχή του γραπτού λόγου.
Μετέπειτα παρατηρούμε τοιχογραφίες και ζωγραφιές σε αμφορείς και άλλα σκεύη, μυθικών πλασμάτων με μη πραγματικά χαρακτηριστικά ενεργώντας με ανθρώπινο τρόπο. Είναι η εποχή όπου τα ζώα συνοδεύουν, υπηρετούν ή προστατεύουν τους θεούς ή έχουν και τα ίδια θεικές καταβολές. Και με τη γέννηση της Μυθολογίας φαίνεται ξεκάθαρα πως τα ζώα στη λογοτεχνία έχουν ενεργό ρόλο.
Αργότερα, με τους μύθους του Αισώπου το ζωικό βασίλειο αποκτά υπόσταση μιας μικρής κοινωνίας, καμωμένη κατ’ εικόναν της ανθρώπινης. Παύουν πλέον τα ζώα να είναι θεότητες ή να κατευθύνονται απ’ αυτές, και έρχονται περισσότερο στα μέτρα του ανθρώπου. Δρουν και πράττουν ως άνθρωποι και αλληλεπιδρούν με αυτούς. Παγιδεύουν και παγιδεύονται από τις πονηριές τους, δικαιώνονται οι αρετές τους και τιμωρούνται οι κατακριτέες τους πράξεις.
Η Θεογονία ως βάση της Μυθολογίας και οι αισώπειοι μύθοι αποτέλεσαν τα θεμέλια των μετέπειτα φανταστικών ιστοριών που διατρέχουν το χρόνο και φτάνουν ως τις μέρες μας.
Με το πέρασμα των αιώνων και την εξέλιξη του γραπτού λόγου μα και την ανάπτυξη των επιστημών παρά την πληθώρα της γνώσης παρατηρούμε πως όσο κανείς εμβαθύνει στην πραγματικότητα, τόσο αποζητά την παραμυθία του φανταστικού. Έτσι αξιοποιούνται ολοένα και συχνότερα τα ζώα στη λογοτεχνία, που δεν είναι παρά καθρεπτισμός της πραγματικής ζωής. Πόσοι από εμάς δεν απευθυνόμαστε στα κατοικίδιά μας με τρόπο παράδοξο καμιά φορά κάνοντας έναν ιδιότυπο διάλογο, αναμένοντας απ’ αυτά δράσεις κι αντιδράσεις με ανθρώπινη λογική;
Τα λογοτεχνικά αριστουργήματα που έχουν ως βασικούς ήρωες χαρακτήρες του ζωικού βασιλείου είναι ουκ ολίγα. Από τα κλασικά παραμύθια ως τα σύγχρονα παιδικά βιβλία και από τις φανταστικές ως τις αλληγορικές ιστορίες το σύνολο της Ιστορίας βρίθει παραδειγμάτων. Ο γάτος, ο λαγός και η κάμπια από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του Λούις Κάρολ, η Φάρμα των ζώων του Τζωρτζ Όργουελ, τα μαγικά πλάσματα στη σειρά Χάρι Πότερ της Τζόαν Ρόουλινγκ, ο χρυσός σκαραβαίος. το κοράκι και ο μαύρος γάτος του Έντγκαρ Άλαν Πόε δεν είναι παρά ελάχιστα παραδείγματα.
Τα ζώα στη λογοτεχνία βοηθούσαν πάντοτε στη νουθεσία των νεότερων, στην τέρψη και την ψυχαγωγία μας, στη μετάδοση της γνώσης με αλληγορικό τρόπο μα και στην καλλιέργεια του σεβασμού και της αγάπης προς το περιβάλλον και το πραγματικό ζωικό βασίλειο.
Μπορεί ορισμένα ζώα στις ιστορίες να έχουν μονοδιάστατο χαρακτήρα και πολύ συγκεκριμένες ιδιότητες που τα χαρακτηρίζουν, ωστόσο ο καθένας μας βλέπει στοιχεία του εαυτού του σε καθένα απ’ αυτά τα άλογα όντα που στο σύνολό τους αντικατοπτρίζουν τον ανθρώπινο ψυχισμό.
