Επιστήμων. Εφευρέτης. Μηχανικός. Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ υπήρξε άνδρας δραστήριος και πολυμήχανος. Στη διάρκεια της ζωής του μελέτησε και συνεισέφερε στην επικοινωνία των κωφών, πατεντάρισε πάνω από δεκαοχτώ ευρεσιτεχνίες και από πολλούς θεωρείται ο πατέρας της πρώτης λειτουργικής τηλεφωνικής συσκευής. Ο τελευταίος ισχυρισμός, βέβαια, σήμερα εξακολουθεί να προβληματίζει τους ειδικούς, με την πραγματική απαρχή των τηλεπικοινωνιών να έχει χαθεί σε έναν κυκεώνα πληροφοριών, ελλιπών στοιχείων και εθνικών συμφερόντων. Ανεξαρτήτως του ποια είναι η αλήθεια, ο Μπελ διέθετε πολυσχιδή προσωπικότητα και διορατική σκέψη, η οποία δεν τον εγκατέλειψε ούτε στα βαθιά του γεράματα. Ιδιοφυής, αειθαλής, όχι παντελώς στερούμενος σκοτεινής πλευράς, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ δίχασε, θεοποιήθηκε, κατηγορήθηκε, συζητήθηκε. Και κατάφερε να μείνει στην Ιστορία. Πέθανε, σαν σήμερα, στις 2 Αυγούστου του 1922.
Ένας πολυτάλαντος νεαρός Σκωτσέζος
Ο Αλεξάντερ Μπελ γεννήθηκε στις 3 Μαρτίου του 1847, στο Εδιμβούργο. Ο πατέρας του ήταν καθηγητής Ορθοφωνίας, γεγονός που έκανε τον νεαρό «Άλεκ» να στραφεί από νωρίς στη μελέτη του ήχου. Είχε δύο αδελφούς που έμελλε να χάσουν πρόωρα τη ζωή τους από φυματίωση. Όταν ήταν δέκα χρόνων, ζηλεύοντας τους αδελφούς του, ζήτησε να λάβει και αυτός ένα μεσαίο όνομα. Επέλεξε το «Γκράχαμ» , προς τιμήν ενός οικογενειακού φίλου που κουράριζε ο πατέρας του.
Ήταν παιδί πολυτάλαντο και διακατεχόταν από αστείρευτη περιέργεια. Συνέλλεγε βότανα και -με παρότρυνση της μητέρας του- έγινε ο πιανίστας του σπιτιού, χωρίς καμία απολύτως εκπαίδευση. Σε ηλικία μόλις δώδεκα χρονών έκανε την πρώτη του εφεύρεση, ούτως ώστε να βοηθήσει την οικογένεια του καλύτερού του φίλου, Μπεν Χέρντμαν. Οι Χέρντμαν λειτουργούσαν έναν αλευρόμυλο. Μαθαίνοντας πόσο επίπονη ήταν η αποφλοίωση του σίτου από το φίλο του, ο μικρός Άλεκ έφτιαξε μια απλή διάταξη για τη δουλειά αυτή. Η κατασκευή χρησιμοποιήθηκε από τους Χέρντμαν για αρκετά χρόνια χωρίς πρόβλημα.
Προτού φτάσει στην εφηβική του ηλικία, η μητέρα του άρχισε να χάνει την ακοή της. Για να επικοινωνεί μαζί της, ο Άλεκ έμαθε ένα είδος νοηματικής γλώσσας και επινόησε μια μέθοδο, σύμφωνα με την οποία, μιλώντας πάνω στο μέτωπο της μητέρας του, εκείνη άκουγε καθαρότερα λόγω ενίσχυσης του ήχου. Δίπλα στον πατέρα του έμαθε να διαβάζει χείλη και να επικοινωνεί με φωνολογικά σύμβολα σε διάφορες γλώσσες, ώστε να μπορεί να διδάξει κωφάλαλα παιδιά. Φαίνεται ότι έγινε τόσο επιδέξιος που συχνά τον συνόδευε στις δημόσιες ομιλίες και επιδείξεις του.
Οι σχολικές του επιδόσεις ήταν μέτριες. Ο Άλεκ έκανε απουσίες και οι βαθμοί του ήταν απογοητευτικοί. Τελειώνοντας το σχολείο πήγε να ζήσει με τον παππού του στο Λονδίνο. Εκεί ανακάλυψε τη μαγεία της γνώσης. Στα δεκάξι του δίδασκε, ήδη, μουσική και ορθοφωνία στο Εδιμβούργο. Το 1868 έγινε δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (UCL).
Πρώτα πειράματα με τη διάδοση του ήχου
Ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ άρχισε από νωρίς να ασχολείται με τον ήχο. Το 1863 ο πατέρας του συνόδευσε τον ίδιο και τον αδελφό του, Μέλβιλ, για να δουν από κοντά το αυτόματο ομιλούν μηχάνημα, του διάσημου εφευρέτη Σερ Τσάρλς Γουέτστον. Η εμπειρία εντυπωσίασε τους δύο νέους και βάλθηκαν να κατασκευάσουν κάτι αντίστοιχο. Το αποτέλεσμα ήταν το ομοίωμα ενός ανθρώπου, με λεπτομερώς κατασκευασμένο κρανίο, λαιμό και λάρυγγα, που μπορούσε να προφέρει καθαρά ορισμένες λέξεις.
Πριν κλείσει τα είκοσι, ο Μπελ διεξήγαγε τα πρώτα του πειράματα διάδοσης ήχου. Κατέγραψε τα αποτελέσματα σε μορφή εκτενούς αναφοράς και τα έστειλε στον φιλόλογο, Αλεξάντερ Έλις. Ο Έλις, οικογενειακός φίλος, απάντησε πως παρόμοιες μελέτες είχαν ήδη πραγματοποιηθεί στη Γερμανία. Τον παρέπεμψε σε ένα καινοτόμο πόνημα επί του θέματος, γραμμένο από τον φυσικό Χέρμαν Βον Χέλμχολτζ. Ο νεαρός εφευρέτης καταβρόχθισε το βιβλίο, μεταφράζοντας με κόπο μια γαλλική έκδοση που βρέθηκε στα χέρια του. Φώλιασε στο μυαλό του η ιδέα πως, αν μπορούν με ηλεκτρικά μέσα να μεταδοθούν φωνήεντα, το ίδιο μπορεί να γίνει και στην περίπτωση ολοκληρωμένης ανθρώπινης ομιλίας.
Το 1867 πέθανε από φυματίωση ο Τεντ, ο μικρός αδελφός του. Ο Μέλβιλ είχε ήδη κάνει οικογένεια και καριέρα σαν εφευρέτης και διδάσκαλος. Ο Άλεκ αφοσιώθηκε στις σπουδές του, αναλαμβάνοντας, μετέπειτα, τη διδασκαλία δύο κωφάλαλων κοριτσιών που σημείωσαν τεράστια πρόοδο χάρη στις οδηγίες του. Εκείνη την περίοδο, γνώρισε και τον πρώτο του έρωτα, την Μαρί Έκλεστον, ορισμένα χρόνια μεγαλύτερή του.
Η δεύτερη τραγωδία χτύπησε τους Μπελ το 1870, με το θάνατο του Μέλβιλ, επίσης από φυματίωση. Οι γονείς του Άλεκ, τότε, πενθούντες και πανικόβλητοι, πούλησαν τα πάντα, σχεδιάζοντας να μετακομίσουν στον Καναδά. Ο ίδιος ακολούθησε απρόθυμα. Ένιωθε παγιδευμένος, -όπως αποκαλύπτει σε γράμματά του-, όφειλε όμως να το κάνει, ως ο τελευταίος εναπομεινάς γιος της οικογένειας. Η Μαρία, δεν θέλησε να εγκαταλείψει την πατρίδα. Συνεπώς, ο δεσμός των δύο νέων έλαβε τέλος.
Μια νέα αρχή στον Καναδά
Οι Μπελ αγόρασαν μια φάρμα κοντά στο Μπράντφορντ του Οντάριο. Σε μια αποθήκη, που προοριζόταν για χώρος στάθμευσης κάρων, ο Αλεξάντερ έφτιαξε το εργαστήριό του. Το νέο κλίμα βοήθησε την εύθραυστη υγεία του και ανανέωσε το ενδιαφέρον του για τη γλώσσα. Ασχολήθηκε με τους ιθαγενείς Μοχώκ, μαθαίνοντας τη γλώσσα τους και μεταφράζοντάς τη στο σύστημα φωνολογικών συμβόλων του πατέρα του. Για τη δουλειά του αυτή, οι Ινδιάνοι τον έχρισαν επίτιμο αρχηγό τους.
Το 1871, πατέρας και γιος, μεταφέρθηκαν στο Μόντεραλ, όπου ο πρώτος είχε προσκληθεί για να διδάξει το σύστημά του. Αργότερα, το ίδιο έτος, βρέθηκαν στη Βοστώνη, όπου ο πρεσβύτερος Μπελ απαρνήθηκε τη θέση του διδάσκοντες, για να την παραχωρήσει στο γιο του. Λίγο καιρό μετά, ο Μπελ επιστρέφει στο Μπράντφορντ, όπου πειραματίζεται με τον αρμονικό τηλέγραφο, μια εφεύρεση που θα μπορούσε να μεταφέρει μηνύματα μέσω ενός και μοναδικού καλωδίου.
Επιστροφή στη Βοστώνη. Ίδρυση της σχολής Φωνητικής Φυσιολογίας
Αγαπητέ κύριε Μπελ,
Είμαι χαρούμενη που σας γράφω. Πατέρας σας στείλει φωτογραφία. Εγώ και πατέρας και θεία ηρθαμε και σας είδαμε σε Ουάσιγκτον. Έπαιξα με ρολόι σας. Σας αγαπώ.
– Από γράμμα της νεαρής Έλεν Κέλερ στον Α.Γκ. Μπελ
Το 1872 ανοίγει στη Βοστώνη τη Σχολή Φωνητικής Φυσιολογίας και Μηχανικής της Ομιλίας. Εκεί, διδάσκει τις μεθόδους του πατέρα του σε κωφάλαλους μαθητές, ενώ ταυτόχρονα, παραδίδει μαθήματα κατ’ οίκον. Η πιο διάσημη, ίσως, μαθήτριά του ήταν η τυφλή και κωφάλαλη συγγραφέας και ακτιβίστρια Έλεν Κέλλερ, η οποία, αργότερα, θα έγραφε για εκείνον πως αφιερώθηκε στο να σώζει ανθρώπους από την απάνθρωπη σιωπή που απομονώνει και αποξενώνει.
Ανάμεσα στους μαθητές του ήταν ο μικρός Τζωρτζ Σάντερς, γιος ενός πλούσιου επιχειρηματία, που αργότερα στήριξε οικονομικά τον νεαρό Αλεξάντερ και τα πειράματά του. Μαθήτριά του ήταν και η μέλλουσα σύζυγός του, Μέιμπελ Χάμπαρντ. Η Μέϊμπελ ήταν κωφή από πέντε χρονών και δέκα χρόνια νεότερή του, η ευφυία και η ομορφιά της, όμως, έκαναν τον Αλεξάντερ να την αγαπήσει.
Αξίζει να αναφερθεί πως, παρά το έργο του, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ θεωρείται από πολλούς κωφάλαλους και ειδικούς της ομιλίας, ως εχθρός της κουλτούρας τους. Ήταν πολέμιος της νοηματικής, γιατί πίστευε πως η ομιλία θα επέτρεπε στους κωφούς να εντάσσονται καλύτερα στην κοινωνία. Χρόνια αργότερα, ασχολούμενος με την ευγονική, θα έφτανε σε σημείο να προτείνει σε ζευγάρια κωφάλαλων να αποφεύγουν να κάνουν παιδιά(!).
Η πορεία προς τη γέννηση του πρώτου τηλεφώνου
Η εξ αποστάσεως επικοινωνία γεννήθηκε μαζί με τον τηλέγραφο, ο οποίος, όμως, δούλευε με ένα περίπλοκο σύστημα τελειών και παυλών, σήματα που μεταδίδονταν από χαοτικά δίκτυα καλωδίων. Ο τότε διευθυντής της Γουέστερν Γιούνιον, κρίνοντας πως ο τηλέγραφος αποτελούσε το νευρικό σύστημα του αμερικανικού εμπορίου, ήρθε σε επαφή με δύο εφευρέτες, ζητώντας τους να βελτιώσουν το μέσο αυτό. Σκοπός ήταν να ελαττωθεί η περιπλοκότητα της μετάδοσης, και κατά συνέπεια, το κόστος καλωδίωσης και επισκευής. Οι εφευρέτες ήταν ο Τόμας Έντισον και ένας ηλεκτρολόγος μηχανικός, ονόματι Ελίσα Γκρέϊ.
Ο Μπελ, εκείνο τον καιρό, ήταν πεπεισμένος πως μπορούσε να κατασκευάσει ένα είδος τηλέγραφου, ικανό να μεταδίδει ανθρώπινη ομιλία με τη μορφή ηλεκτρικού παλμού. Η προσπάθειά του χρηματοδοτήθηκε από τον πατέρα του μικρού Τζώρτζ και από τον μέλλοντα πεθερό του, Γκάρντινερ Χάμπαρντ. Ο Χάμπαρντ του παραχώρησε και τη βοήθεια του δικηγόρου του, Άντονυ Πόλοκ, σε ζητήματα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας.
Το 1874 ο Μπελ γνώρισε τον Τόμας Γουάτσον, σχεδιαστή ηλεκτρονικών συσκευών και μηχανικό. Σύντομα, τον προσέλαβε ως συνεργάτη και βοηθό του. Μαζί, πειραματιζόμενοι πάνω στον ακουστικό τηλέγραφο, κατασκεύασαν μια διάταξη όμοια με τηλέφωνο, η οποία, όμως, μετέδιδε ασαφείς ήχους και όχι σαφείς φθόγγους. Ωστόσο, τα πειράματα δεν ήταν άκαρπα: το 1876 ο Μπελ πατεντάρει τον πολλαπλό τηλέγραφο.
Το θρίλερ της πατρότητας του τηλεφώνου: Γκράχαμ Μπελ εναντίον Ελίσα Γκρέϊ
Ο Ελίσα Γκρέι δούλευε πάνω σε κάτι παρόμοιο. Το σήμα, όπως και στην περίπτωση του Μπελ, ενισχύονταν χάρη στη δόνηση μιας κατασκευής μεταλλικών ράβδων. Με εξαίρεση, όμως, ότι η μεταφορά του εν λόγω σήματος, στην εφεύρεση του Γκρέι, γινόταν με μέσον το νερό. Στις 14 Φεβρουαρίου 1986 ο Γκρέϊ καταθέτει αίτηση για κατοχύρωση (το τότε γνωστό ως caveat) της πατέντας του, με διαφορά ωρών από την αίτηση του ίδιου του Μπελ.
Στις 7 Μαρτίου του ’87, το Αμερικανικό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών κατοχυρώνει στον Μπελ την πατέντα υπ’ αριθμόν 174.465. Τρείς μέρες μετά, ο Μπελ καταφέρνει και θέτει την εφεύρεση σε λειτουργία, χρησιμοποιώντας, όμως, σύστημα μετάδοσης σε νερό, όμοιο με του Γκρέϊ. Στην άλλη μεριά της γραμμής, ένα δωμάτιο απόσταση, βρισκόταν ο Γουάτσον, που άκουσε καθαρά τις διάσημες πια λέξεις:
Κ. Γουάτσον, ελάτε εδώ. Θέλω να σας δω.
Advertising
Κάπως έτσι, ξεκίνησε ένας δικαστικός μαραθώνιος. Ακόμα και σήμερα, πολλοί κατηγορούν τον Μπελ για κλοπή της εφεύρεσης από τον Ελίσα Γκρέϊ, πλην, όμως, ότι ο Μπελ πατεντάρισε μια συσκευή που δεν λειτουργούσε με υγρό. Στην πραγματικότητα, διαβλέποντας πως το σύστημα του Γκρέϊ είχε προοπτικές, το χρησιμοποίησε μόνο στο πείραμα με τον Γουάτσον, επιβεβαιώνοντας την πεποίθησή του για την ηλεκτρική αναμετάδοση ομιλίας. Μετέπειτα, ανέπτυξε το δικό του ηλεκτρομαγνητικό μοντέλο, καλύτερης εμβέλειας και λειτουργικότητας: το τηλέφωνο, όπως πάνω-κάτω το ξέρουμε σήμερα.
Εν τέλει, ως εφευρέτης του (λειτουργικού) τηλεφώνου, κατοχυρώθηκε ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, που άνοιξε τη δική του εταιρεία, την Bell Company, το 1877. Οι τρομαχτικές ομοιότητες, όμως, ανάμεσα στα σχέδια των δύο ανδρών, προβληματίζουν έως τις μέρες μας τους ειδικούς, καθιστώντας αδύνατο να κατανοηθεί ποιός εφευρέτης επηρέασε ποιον.
Το θρίλερ της πατρότητας του τηλεφώνου: Αντόνιο Μέουτσι
H εταιρία του Μπελ είχε τεράστια επιτυχία και -χάρη στις συνεχείς βελτιώσεις της εφεύρεσης- μέχρι το 1886, πάνω από 150 χιλιάδες Αμερικανοί πολίτες διέθεταν τηλέφωνα. Η Bell Company, όμως, αντιμετώπισε εκατοντάδες δικαστικές προκλήσεις από ανθρώπους που ισχυρίζονταν ότι εφηύραν πρώτοι τη συσκευή. Το 1887, κατά τη διάρκεια της κόντρας με τον Ελίσα Γκρέϊ, παρουσιάστηκε άλλος ένας διεκδικητής του τίτλου του πατέρα του τηλεφώνου, ο ιταλός μετανάστης Αντόνιο Μέουτσι.
Ο Μέουτσι είχε εφεύρει ένα απλό σύστημα αναμετάδοσης ήχου, το telettrofono, περί το 1854. Η εφεύρεση, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, προέβλεπε την ηλεκτρομαγνητική μετάδοση του σήματος μέσω πηνίου. Το 1871 κατέθεσε caveat για την εφεύρεσή του, στο σχέδιο όμως δεν φαίνεται πουθενά η περιγραφή, ούτε του συστήματος πηνίων, ούτε της αναμετάδοσης του ηλεκτρομαγνητικού σήματος. Η εφεύρεση λέγεται πως είχε παρουσιαστεί λεπτομερώς σε ιταλόφωνη εφημερίδα στη Νέα Υόρκη, αντίτυπα όμως δεν υπάρχουν. Ο Μέουτσι δεν είχε χρήματα για να αναπτύξει ένα πλήρως λειτουργικό τηλέφωνο, τροφοδοτούμενο από ρεύμα, όπως και δεν είχε λεφτά να ανανεώσει την πατέντα του. Ο δικαστικός αγώνας, ήδη ανέλπιδος, λόγω έλειψης στοιχείων υπέρ του Ιταλού εφευρέτη, εγκαταλείφθηκε λόγω του θανάτου του Μέουτσι.
Το 2002, με τις προσπάθειες του βουλευτή Vito Fossela, η Βουλή των αντιπροσώπων αναγνώρισε την προσφορά του Μέουτσι στην εφεύρεση του τηλεφώνου, χωρίς, όμως, το γεγονός να επιλύει οριστικά το ζήτημα. Σχετικά μνημεία στην Ιταλία σήμερα, πάντως, αναφέρουν τον Μέουτσι, ως «Inventore del telefono», «εφευρέτη του τηλεφώνου».
‘Αλλες εφευρέσεις και ενασχόληση με την ευγονική
Έχω πολλά πράγματα να κάνω. Πολλές φορές εύχομαι να είχα περισσότερα χρόνια ζωής για να ασχοληθώ με όλα όσα θα ήθελα.
Παρότι γνωστός, κυρίως, για το τηλέφωνο, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ καταπιάστηκε με ένα αδιανόητα ευρύ φάσμα εφευρέσεων και δραστηριοτήτων. Έκανε μελέτες αεροναυπηγικής και πατεντάρισε σχέδια, σχετικά με τα σημερινά υδροπλάνα. Προέδρευσε στην National Geographic Society έως το 1903, αλλάζοντας για πάντα την όψη του περιοδικού. Οι εργασίες του, δε, πάνω στην οπτική, καθώς και η εφεύρεση του λεγόμενου «φωτόφωνου», θεωρούνται από πολλούς ως πρόδρομοι των οπτικών ινών. Σύμφωνα με κάποιους, τέλος, ο Μπελ φαίνεται να ανέπτυξε πρώτος μια πρώϊμη μορφή ανιχνευτή μετάλλων, περί το 1881.
Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για την ενασχόλησή του με την ευγονική. Ο Μπελ είχε δηλώσει πως κωφά ζευγάρια δεν πρέπει να γεννούν παιδιά. Είχε μελετήσει τη γενετική των προβάτων και τον τρόπο που μπορούσε να συσχετιστεί με την ανθρώπινη κληρονομικότητα. Σχετίστηκε έντονα με επιτροπές, όπως το «Ιnternational Gongress of Eugenics», που προήγαν τον περιορισμό της αναπαραγωγής ελαττωματικών ανθρώπων.
Θάνατος και Παρακαταθήκη
Στις 2 Αυγούστου του 1922 η φωνή που πρώτη μεταδόθηκε σε ακουστικό τηλέφωνο, σίγησε για πάντα. Ο Μπελ έπασχε από διαβήτη, του οποίου οι επιπλοκές, εν τέλει, του στέρησαν τη ζωή, σε ηλικία 75 χρονών. Πέθανε στο σπίτι του, στη Νόβα Σκότια, και λέγεται πως η γυναίκα του τον είχε παρακαλέσει: «Μη με αφήσεις…». Στο οποίο ο Μπελ, λίγο πριν χάσει επαφή με την πραγματικότητα, άρχισε να απαντάει: «Όχι…».
Εφευρέτης του τηλεφώνου ή όχι, ο Μπελ -αδιαμφισβήτητα- συνεισέφερε στην κατασκευή της πρώτης τηλεφωνικής συσκευής. Και όχι μόνο. Η εταιρεία του, Bell Company, έφερε τη θαυματουργή συσκευή στα σπίτια χιλιάδων Αμερικανών, που τότε νόμιζαν πως αντίκρυζαν την πεμπτουσία της μαγείας. Μαζί με τον Ελίσα Γκρέϊ, τον Μέουτσι και τους τόσους άλλους πρωτοπόρους της εξ αποστάσεως επικοινωνίας, σύστησε την ανθρωπότητα σε μια νέα εποχή εξάλειψης όλων των αποστάσεων και συνόρων.
Πολυπράγμων και με αστείρευτη θέληση για γνώση και δημιουργία, ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ καταπιάστηκε με όσα περισσότερα πράγματα του επέτρεψε η ανθρώπινη θνητότητα. Και άφησε πίσω του, σαν μπουκάλια σε ταραγμένη θάλασσα, τα πειστήρια της σπάνιας ιδιοφυΐας του.
- Under a wide and starry sky,
- Dig the grave and let me lie.
- Glad did I live and gladly die
- And I laid me down with a will.
– Από το Requiem, του R.L. Stephenson, που τραγουδήθηκε κατά τη διάρκεια της κηδείας του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ.
Advertising
Mπορείτε να ακούσετε τη φωνή του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ εδώ:
Πηγές:
https://www.sansimera.gr/biographies/1235
http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/bell_alexander_graham.shtml
https://en.wikipedia.org/wiki/Alexander_Graham_Bell
