Ο Βαλαντέν Λουί Ζωρζ Εζέν Μαρσέλ Προυστ ήταν Γάλλος μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος και κριτικός. Το «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο» (‘Α la recherche du temps perdu) που έγραψε, είναι το μεγαλύτερο μυθιστόρημα που έχει εκδοθεί ποτέ. Στις 18 Νοεμβρίου 2022 κλείνουν 100 χρόνια από το θάνατο του.
«Ο έρωτας είναι ένα κτυπητό παράδειγμα για το πόσο μικρή σημασία έχει για μας η πραγματικότητα» Μαρσέλ Προυστ
Τα πρώτα χρόνια
Ο Μαρσέλ Προυστ γεννήθηκε στη συνοικία Ωτέιγ στο Παρίσι στις 10 Ιουλίου 1871, στο τέλος του Γαλλο – Πρωσικού πολέμου. Η περιοχή που γεννήθηκε είναι γνωστή ως ένα απο τα πιο ακριβά μέρη για να ζεις και πολλές πλούσιες οικογένειες ζούσαν εκεί. Ένα μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας το έζησε παράλληλα με την εδραίωση της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας.
Ο πατέρας του Προυστ, ο Δρ. Αντριέν Προυστ, ήταν εξέχων επιδημιολόγος και παθολόγος γαλλικής καθολικής καταγωγής. Η μητέρα του, Ζαν Κλεμάνς Βέιλ ήταν η κόρη μιας πλούσιας εβραϊκής οικογένειας από την Αλσατία. Η Ζαν ήταν καλά μορφωμένη και αγαπούσε το Μολιέρο και τον Ρασίν, τους μεγαλους κλασσικούς συγγραφείς του 17ου αιώνα. Η μητέρα του Προυστ τον βοήθησε ακόμα και να μεταφράσει έργα του Βρετανού συγγραφέα Τζον Ράσκιν. Το ενδιαφέρον του Προυστ για τη συγγραφή από μικρή ηλικία του έθεσε τα θεμέλια για μελλοντική επιτυχία.
Ο Προυστ βαφτίστηκε αρχικά ως Καθολικός αλλά αργότερα έγινε άθεος και περιγράφηκε ως κάτι σαν μυστικιστής μετέπειτα. Το 1880 ξεκίνησε να υποφέρει από άσθμα το οποίο και τον ταλαιπωρούσε για την υπόλοιπη ζωή του. Τις διακοπές του ως παιδί τις περνούσε σε παραθαλάσσια θέρετρα στη Νορμανδία με τη γιαγιά του αλλά και οικογενειακώς στο Ωτείγ και το Ιλλιέ που μαζί αυτά έγιναν το πρότυπο για τη φανταστική πόλη Combray στο μυθιστόρημα του, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο όπου λαμβάνει χώρα η πλειονότητα σημαντικών σκηνών. Το 1971 το χωριό Ιλλιέ μετονομάστηκε σε Ιλλιέ-Κομπραί με την ευκαιρία των εορτασμών των εκατό χρόνων από τη γέννηση του Προυστ.
Νεανικά χρόνια του Μαρσέλ Προυστ και συγγραφή
Το 1882 – 1889 φοίτησε στο λύκειο Κοντορσέ. Έγραψε για περιοδικά και λέγεται ότι ερωτεύτηκε ένα κορίτσι που ονομαζόταν Marie de Bernandaky από τα Ηλύσια Πεδία. Παρόλο που ο Προυστ υπέφερε απο άσθμα και είχε προβλήματα υγείας, υπηρέτησε το 1889 στον γαλλικό στρατό για ένα χρόνο. Ο στρατός βρισκόταν στους στρατώνες Coligni στην Ορλεάνη. Αυτή η εμπειρία βοήθησε να γραφτεί αργότερα ένα μεγάλο μέρος του The Guermantes Way, το τρίτο μέρος του μυθιστορήματος του.
Σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών παίρνοντας πτυχίο Νομικής το 1893 και το πτυχίο Λογοτεχνίας το 1895. Έκανε φίλους των οποίων οι μητέρες ήταν κυρίες υψηλής κοινωνίας και επηρεάστηκε από τον καθηγητή φιλοσοφίας, Alphonse Darlu. Κατά τη διάρκεια των φοιτητικών ημερών, η σκέψη του επηρεάστηκε από τους φιλοσόφους Henri Bergson, Paul Desjardins και τον ιστορικό Albert Sorel. Ο Προυστ είχε μια στενή σχέση με τη μητέρα του. Για να κατευνάσει τον πατέρα του, που επέμενε να ακολουθήσει μια καριέρα, ο Προυστ εργάστηκε εθελοντικά στην Βιβλιοθήκη Μαζαρέν το καλοκαίρι του 1896. Κάνοντας μια σημαντική προσπάθεια, έλαβε μια άδεια ασθενείας αρκετών ετών μέχρι που θεωρούνταν ότι παραιτήθηκε.
Οι επισκέψεις στα σαλόνια της καλής κοινωνίας τον βοήθησαν να γνωρίσει ανθρώπους που είχαν επιρροή στην κοινωνία και στα πνευματικά δρώμενα της εποχής. Ο Προυστ παρευρίσκεται σε ένα πάρτι όπου βλέπει για πρώτη φορά την κόμισσα Greffulhe, που θεωρείται η πιο όμορφη γυναίκα στο Παρίσι. Θα είναι η έμπνευση για το ρόλο της δούκισσας στο βιβλίο του «Η μεριά του Γκερμάντ» (Le Côté de Guermantes).
Το 1896 δημοσίευσε το «Οι ηδονές και οι μέρες» (Les Plaisirs et les Jours), μια συλλογή διηγημάτων. Περιλάμβανε μια εισαγωγή από τον Ανατόλ Φράνς, ένα εξέχοντα μυθιστοριογράφο της εποχής εκείνης και εικονογραφήσεις της Μαντλίν Λεμέρ που ήταν διάσημη Γαλλίδα ζωγράφος. Τα περισσότερα διήγηματα από αυτά είχαν δημοσιευθεί κατά τη περίοδο 1892-1893 στα περιοδικά Le Banquet και La Revue Blanche. Από το 1895 έως το 1899 έγραψε το Jean Santeuil, ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που, αν και ημιτελές έδειχνε μια ιδιαίτερη αφύπνιση του συγγραφέα και προμήνυε το Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο.
Το φθινόπωρο του 1899, η ανακάλυψη της κριτικής τέχνης του John Ruskin τον έκανε να εγκαταλείψει το μυθιστόρημα του, Jean Santeuil και να αναζητήσει μια νέα αποκάλυψη στην ομορφιά της φύσης και στη γοτθική αρχιτεκτονική, που θεωρούνταν σύμβολα του ανθρώπου που έρχεται αντιμέτωπος με την αιωνιότητα: «Ξαφνικά», έγραψε, «το σύμπαν ξαναβρήκε στα μάτια μου μια ανυπολόγιστη αξία». Σε αυτήν την αναζήτηση επισκέφτηκε τη Βενετία με τη μητέρα του τον Μάιο του 1990 και τις εκκλησίες της Γαλλίας. Μετέφρασε τη Βίβλο του Ράσκιν για την Αμιένη και Σουσάμι και Κρίνοι, με προλόγους στους οποίους φαίνεται για πρώτη φορά η νότα της πεζογραφίας του.
Μια σταδιακή απομάκρυνση από την κοινωνική ζωή ήταν το αποτέλεσμα της ενεργούς εμπλοκής του στην υπόθεση Ντρέιφους του 1897-99, όταν η γαλλική πολιτική και κοινωνία διχάστηκαν για την απελευθέρωση του αξιωματικού Άλφρεντ Ντρέιφους, που φυλακίστηκε άδικα με την κατηγορία ότι ήταν κατάσκοπος, στο Νησί του Διαβόλου. Ο Προυστ βοήθησε στη διοργάνωση αναφορών και βοήθησε και τον δικηγόρο του Ντρέιφους, Λάμπορι, αψηφώντας με θάρρος τον κίνδυνο του κοινωνικού εξοστρακισμού. Στη πραγματικότητα από την εμπειρία αυτή ο Προυστ βοηθήθηκε στο να αποκρυσταλλωθεί η απογοήτευση του για την αριστοκρατική κοινωνία, η οποία φαίνεται και σε μυθιστόρημα του.
Ο θάνατος του πατέρα του Προυστ απο εγκεφαλικό το 1903 και της μητέρας του από νεφρίτιδα το 1905 τον άφησε θλιμμένο και μόνο, αλλά οικονομικά ανεξάρτητο.
Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο του Προυστ
Μια πρώτη έκδοση του πρώτου τόμου του μυθιστορήματος βγήκε το 1906. Μια άλλη που ξεκίνησε το 1907, σταμάτησε τον Οκτώβριο του 1908. Τον Ιανουάριο του 1909 συνέβη ένα περιστατικό μιας αναβίωσης της παιδικής μνήμης του Προυστ, μέσα από τη γεύση του τσαγιού και ενός μπισκότου (που στο μυθιστόρημα του έγινε κεικ μαντλεν). Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς ξεκίνησε το Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο.
Όταν ο Προυστ προσπάθησε να εκδόσει τον πρώτο τόμο του με τίτλο Από τη μεριά του Σουάν, αρκετοί εκδότες στο Παρίσι τον απέρριψαν. Στον διάσημο συγγραφέα Andre Gide δόθηκε το χειρόγραφο, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να πιέσει το Nouvelle Revue Française, ένα λογοτεχνικό περιοδικό να το εκδώσει. Ο Gide το απέρριψε. Στην συνέχεια ζήτησε συγνώμη από τον Προυστ, λέγοντας του ότι ήταν το μεγαλύτερο λάθος της καριέρας του. Νιώθοντας αποθαρρημένος, ο Προυστ αποφάσισε να εκδώσει το βιβλίο με δικά του λεφτά. Ο εκδότης Γκράσετ συμφώνησε να το εκδώσει τον πρώτο τόμο, εάν ο Προυστ πλήρωνε γι΄αυτόν. Τελικά δημοσιεύτηκε το 1913 και γνώρισε την αποδοχή των κριτικών.
Μετά την επιτυχία του πρώτου τόμου, ο εκδοτικός οίκος που απέρριψε αρχικά να εκδώσει το βιβλίο, προσφέρθηκε να εκδ΄ψσει τους υπόλοιπους τόμους. Αυτή τη φορά όμως ήταν η σειρά του Προυστ να τους απορρίψει αποφασίζοντας να μείνει με τον Γκράσετ.
Το στυλ γραφής του αποτελείται γενικά απο μεγάλες προτάσεις. Το μυθιστόρημα αποτελείται από επτά τόμους συνολικού μεγέθους 3.200 σελίδων (περίπου 4.300 σελίδες η μετάφραση) και με περισσότερους από 2.000 χαρακτήρες. Περιέχει τη μεγαλύτερη πρόταση που έχει δημοσιευτεί ποτέ, δηλαδή 847 λέξεις. Μερικοί μελετητές λένε ότι αυτό ήταν εμπνευσμένο απο τον φόβο που είχε για τον θάνατο. Αν σταματούσε να γράφει, μπορούσε να πεθάνει και να μην μπορέσει ποτέ να συνεχίσει.
Οι τελευταίοι τρεις τόμοι του μυθιστορήματος θεωρούνται γενικά ημιτελείς, καθώς ο Προυστ πέθανε πριν προλάβει να ξαναδιαβάσει και να επεξεργαστεί αυτές τις ενότητες. Ο αδελφός του Ρομπερτ συγκέντρωσε όλες τις σημειώσεις και τα ημιτελή κείμενα που μπορούσε να βρει και τα δημοσίευσε. Ολόκληρο το κλίμα του μυθιστορήματος του 20ου αιώνα επηρεάστηκε από το συγκεκριμένο μυθιστόρημα, το οποίο είναι ένα από τα υπέρτατα επιτεύγματα της σύγχρονης μυθοπλασίας.
Προσωπική ζωή
Ο Προυστ είναι ομοφυλόφιλος, θα ενδιαφερθεί για αυτό το νεαρό αγόρι που το 1907 ήταν μόλις 18 χρονών και είναι γοητευτικό, όπως εξηγεί ο Ζαν-Μαρκ Κουαράντα συγγραφέας-ερευνητής. Ο Προυστ ήταν κρυφά ερωτευμένος με τον γραμματέα του, έναν άντρα ονόματι Άλφρεντ Αγκοστινέλι. Οι κριτικοί λένε ότι ο Προυστ βάσισε τον χαρακτήρα της Albertine, μιας γυναίκας που ο αφηγητής της ιστορίας είχε εμμονή, στον Άλφρεντ. Η Albertine εμφανίζεται για πρώτη φορά «Στον ίσκιο των ανθισμένων κοριτσιών». Ο νεαρός Άλφρεντ προσλήφθηκε αρχικά ως οδηγός, στη συνέχεια ως γραμματέας από τον Μαρσέλ Προυστ, και γρήγορα έγινε ο έμπιστός του. Ο συγγραφέας εξηγεί στον νεαρό «πράγματα για τη ζωγραφική, τη μουσική», ο Άλφρεντ «έχει μια επιθυμία για κοινωνική άνοδο που ενδιαφέρει τον Προυστ», προσθέτει ο Ζαν-Μαρκ Κουαράντα. Όμως το 1914, ο Άλφρεντ πέθανε ξαφνικά σε αεροπορικό δυστύχημα στη θάλασσα, ένας θάνατος που συγκλόνισε τον Προυστ.
Το τέλος του Προυστ
Την άνοιξη του 1922, ο Προυστ είπε στην οικονόμο – γραμματέα του, Σελέστ Αλμπάρε, η οποία τον βοήθησε να διορθώσει και να επεξεργαστεί τα γραπτά του, ότι είχε γράψει τη λέξη τέλος στο τέλος του τόμου «Η φυλακισμένη». Στις 18 Νοεμβρίου 1922 ο Προυστ και η Σελεστ έμειναν ξύπνιοι μέχρις τις 3:30 π.μ δουλεύοντας πάνω στο χειρόγραφο. Ο Προυστ πέθανε λίγες ώρες αργότερα. Πέθανε σε ηλικία 51 ετών μετά από πνευμονία που επιδεινώθηκε από το άσθμα του. Θάφτηκε στο κοιμητήριο του Περ Λασαίζ στο Παρίσι.
Λίγα λόγια για τον Μαρσέλ Προυστ στο παρακάτω βίντεο:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
- Marcel Proust. Ανακτήθηκε από: www.britannica.com. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
- Μαρσέλ Προυστ. Ανακτήθηκε από: www.el.wikipedia.org. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
- Ήταν από τους πρώτους διανοούμενους που γενναία αποκάλυψε την ομοφυλοφιλία του. Μαρσέλ Προυστ, ο συγγραφέας του θρυλικού βιβλίου , “Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο”. Πως δημιουργήθηκε το περίφημο “ερωτηματολόγιο του Προυστ. Ανακτήθηκε από: www.mixanitouxronou.gr. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
- Marcel Proust. Ανακτήθηκε από: www.proust-ink.com. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
- Alfred Agostinelli, who was a muse of Marcel Proust, brought out of oblivion by a researcher. Ανακτήθηκε από: www.paudal.com. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
- Marcel Proust – his life and his career. Ανακτήθηκε από: www.blog.bridgemanimages.com. Τελευταία πρόσβαση 17/11/2022.
