Το Νταχάου είναι μία μικρή και φιλήσυχη-θα την χαρακτήριζε κανείς- πόλη του κρατιδίου της Βαυαρίας που εντοπίζεται 20 μόλις χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Μονάχου, στην νότια Γερμανία, και σήμερα φιλοξενεί λίγο παραπάνω από 45.000 κατοίκους. Στο κέντρο της πόλης αυτής, βρίσκεται ένα εμβληματικό κάστρο από τον 18ο αιώνα, το οποίο διακρίνεται από πολλά σημεία της πόλης και είναι ιδιαίτερα αγαπημένο από τους κατοίκους, αλλά και από απλούς επισκέπτες της. Κατά την διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, πολλοί ήταν οι καλλιτέχνες οι οποίοι είχαν επιλέξει να εγκατασταθούν στην όμορφη και απλή πόλη Νταχάου, καθώς εκεί είχαν βρει την γαλήνη, αλλά και την πολυπόθητη ψυχική ηρεμία που τόσο χρειαζόντουσαν, ώστε να μπορέσουν να καλλιεργήσουν τις τέχνες τους.
Γαλήνη, ηρεμία, φυσική ομορφιά και καλαισθησία ήταν τα συστατικά που διαμόρφωναν την καθημερινότητα της μικρής αυτής πόλης έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.
Στις αρχές του 1930, όμως, ακολούθησαν συμβάντα, τα οποία ανέτρεψαν βίαια τα δεδομένα της πόλης Νταχάου, αλλά και της Ευρώπης γενικότερα.
Το ξεκίνημα των φρικαλεοτήτων στο Νταχάου
Τον Ιανουάριο του 1933 ο Αδόλφος Χίτλερ νίκησε τις εθνικές εκλογές και διορίστηκε καγκελάριος της -ναζιστικής πλέον- Γερμανίας. Έπειτα από δική του διαταγή κατασκευάστηκε, τον Μάρτιο του 1933, στο Νταχάου της Βαυαρίας, το πρώτο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης από την Γκεστάπο, την κρατική μυστική αστυνομία της ναζιστικής Γερμανίας, της οποίας ο μοναδικός σκοπός ύπαρξης ήταν η διατήρηση της εξουσίας του Χίτλερ. Το Στρατόπεδο στο Νταχάου, του οποίου η λειτουργία διήρκεσε 12 χρόνια, έως το 1945, υπήρξε πρότυπο για την οργάνωση καθώς και λειτουργία όλων των υπόλοιπων Στρατοπέδων Συγκέντρωσης που κατασκευάστηκαν στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής.
Το κολαστήριο χαρακτηρίστηκε αρχικά ως “Στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων”, καθώς οι πρώτοι του αιχμάλωτοι ήταν κατά κύριο λόγο Γερμανοί και Αυστριακοί πολιτικοί αντίπαλοι του Χίτλερ, Σοβιετικοί κομμουνιστές και συνδικαλιστές. Στην πραγματικότητα όμως, δεν αποτελούσε απλώς χώρο εγκλεισμού αιχμαλώτων πολέμου, αλλά τόπο βασανιστηρίων και θηριωδιών.
Το πρώτο θύμα που δολοφονήθηκε στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης στο Νταχάου, δύο μόλις μήνες μετά την δημιουργία του στρατοπέδου, ήταν ένας δάσκαλος από το Μόναχο,ο Σεμπάστιαν Νέφζγκερ. Ο Νέφζγκερ ξυλοκοπήθηκε άγρια από τους δεσμοφύλακες, πιθανότατα ύστερα από κάποια παραβίαση κανόνων και υπέκυψε στα τραύματά του. Αρχικά,η γερμανική δικαιοσύνη κατηγόρησε τον Βέκερλε που ήταν ο τότε διοικητής του στρατοπέδου στο Νταχάου και τους δεσμοφύλακες για δολοφονία ακόμα και αφού οι ίδιοι είχαν υποστηρίξει πως επρόκειτο για αυτοκτονία και πως οι δεσμοφύλακες και πόσο μάλλον ο διοικητής Βέκερλε δεν είχαν ουδεμία σχέση με τον θάνατο του κρατουμένου Νέφζγκερ.
Όταν ο Βέκερλε και οι κατηγορούμενοι δεσμοφύλακες κλήθηκαν να παραστούν ενώπιον της δικαιοσύνης, παρενέβη ο Χίτλερ και αποφάσισε πως από εκείνη την στιγμή και ύστερα η γερμανική δικαιοσύνη δεν θα είχε καμία δικαιοδοσία στα στρατόπεδα και πως μόνο οι άνδρες των Ες Ες και πιο συγκεκριμένα οι διοικητές των στρατοπέδων θα όριζαν τους κανόνες και θα τιμωρούσαν τους αιχμαλώτους με τις τακτικές που εκείνοι θα έκριναν πως έπρεπε να εφαρμόζουν.
Ύστερα από αυτά τα γεγονότα, ο διοικητής Βέκερλε αντικαταστάθηκε από τον Άικε, ο οποίος όντας πιο ελεύθερος μετά από την αισχρή παραβίαση της δικαιοσύνης από τον Χίτλερ, αποφάσισε να θέσει νέους κανόνες της αρεσκείας του και να εφαρμόσει φρικιαστικές τακτικές. Πιο συγκεκριμένα, οι τρόφιμοι που δεν έδειχναν υπακοή, θα έπρεπε να υποστούν βίαιο ξυλοδαρμό, ενώ όσοι επιχειρούσαν να αποδράσουν ή εξέφραζαν πολιτικές απόψεις αντίθετες με εκείνες του Χίτλερ, θα εκτελούνταν άμεσα.
Το συμβάν με τον Σεμπάστιαν Νέφζγκερ ήταν το πρώτο από πολλά που ακολούθησαν, με αποτέλεσμα ο αριθμός των νεκρών να αγγίξει -στο συγκεκριμένο στρατόπεδο και μόνο- περίπου τους 40.000.
Arbeit Macht Frei: Η εργασία λυτρώνει
Μετά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του στρατοπέδου, το 1934, μεταφέρθηκαν εκεί, εκτός από πολιτικοί κρατούμενοι, και πολλοί τσιγγάνοι, μάρτυρες του Ιεχωβά, άτομα με νοητικές στερήσεις, ομοφυλόφιλοι, αλλά και πολλοί Εβραίοι και το Στρατόπεδο σταμάτησε να εξυπηρετεί τον πρώτο του σκοπό, δηλαδή την φυλάκιση πολιτικών αντιπάλων του Χίτλερ, και πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε Στρατόπεδο εξόντωσης των κρατουμένων, όπως ήταν και όλα τα υπόλοιπα. Οι τρόφιμοι προέρχονταν από πολλές χώρες της Ευρώπης, όπως την Ρωσία, την Ουκρανία, την Γαλλία, την Γιουγκοσλαβία, την Τσεχία, την ίδια την Γερμανία, την Αυστρία, την Πολωνία, αλλά και την Ελλάδα.
Ασχέτως του τι ίσχυε στην πραγματικότητα, είχε διατυπωθεί κάμποσες φορές, τόσο από τους πρώτους διοικητές του στρατοπέδου (Χίλμαρ, Βέκερλε και Τέοντορ Άικε), όσο και από άλλα πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του καθεστώτος στην Γερμανία, πως το Νταχάου δεν ήταν τόπος εξόντωσης όπως άλλα στρατόπεδα, αλλά τόπος εργασίας.
Τυπικά οι τρόφιμοι εκτελούσαν εργασίες που σχετίζονταν με την επέκταση του στρατοπέδου, την κατασκευή παραρτημάτων και κρεματορίου στο Νταχάου, για τις οποίες εκλάμβαναν μισθό.
Άτυπα όμως, οι τρόφιμοι όχι μόνο δεν λάμβαναν μισθό ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους, αλλά ήταν αναγκασμένοι να ζουν, ή καλύτερα, να επιβιώνουν κάτω από σοκαριστικές συνθήκες: υποσιτισμός, αρρώστιες, ιατρικά πειράματα, σωματική, αλλά και ψυχική εξαθλίωση.
Μάλιστα, πολλές φορές οι άνδρες των Ες Ες έχοντας ως μοναδικό σκοπό το κέρδος και εκμεταλλευόμενοι τους αιχμαλώτους, τους προσέφεραν ως εργατικό δυναμικό σε διάφορες γερμανικές εταιρίες και τα χρήματα που δικαιωματικά ανήκαν στους κρατουμένους πήγαιναν στο ταμείο των Ες Ες.
Το μίσος που οδήγησε στις θηριωδίες
Υπολογίζεται περίπου πως ο αριθμός των τροφίμων στο Νταχάου ξεπερνούσε τους 200.000. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ξέρουμε τον ακριβή αριθμό, καθώς πολλοί είχαν ήδη θανατωθεί, προτού γίνουν οι πρώτες καταγραφές. Από τους 200.000 καταγεγραμμένους στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης, το 1/4 δεν κατάφερε να επιβιώσει και υπέκυψε στα ολημερονύχτια βασανιστήρια και τις φρικαλεότητες που έλαβαν μέρος στο στρατόπεδο του τρόμου. Οι θλιβερές συνθήκες κάτω από τις οποίες ήταν αναγκασμένοι να ζουν οι κρατούμενοι, αλλά και οι εκτελέσεις που υπέστησαν από τους φύλακες για τις παραμικρές παραβιάσεις κανόνων, κατάφεραν να φέρουν τον αριθμό των θυμάτων σε αντιστοιχία με τον αριθμό των κατοίκων του Νταχάου σήμερα.
Αρκετοί ιστορικοί, ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι έχουν προσπαθήσει ανά τα χρόνια να διεξάγουν μελέτες, με σκοπό να μπορέσουν να δώσουν λογικές απαντήσεις που να εξηγούν την θηριωδία του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι ακόμη αδύνατον για πολλούς ανθρώπους να δεχθούν πως το μίσος κάποιων ατόμων προς τους συνανθρώπους τους ήταν τόσο δυνατό που τους ανάγκασε να προβούν σε τόσο φρικιαστικές πράξεις.
Για κάποιους είναι φριχτό ακόμα και να κοιτάζουν τις εικόνες και τα βίντεο που έχουν διασωθεί, ενώ για κάποιους άλλους είναι αχρείαστο να παρακολουθήσουν το υλικό, καθώς οι αναμνήσεις τους είναι ακόμη πολύ ζωντανές.
Δυστυχώς, δεν μπορούμε να αλλάξουμε το παρελθόν, ακόμη και αν καταφέρουμε να εξαφανίσουμε κάθε σπιθαμή μίσους που μπορεί να κατοικεί στα κύτταρά μας. Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να μελετήσουμε την ιστορία μας και να επωφεληθούμε από εκείνη, έτσι ώστε να μην κάνουμε ποτέ το λάθος να την επαναλάβουμε. Πρέπει να πείσουμε τους εαυτούς μας να μην επιτρέψουμε να γίνουμε ποτέ ξανά τα γρανάζια μιας δολοφονικής μηχανής.
Παρακάτω ακολουθεί ένα βίντεο, στο οποίο υπάρχουν στιγμιότυπα από την απελευθέρωση των αιχμαλώτων από Αμερικανούς στρατιώτες στις 29 Απριλίου και στις 5 Μαϊου 1945.
Πηγές
https://www.history.com/topics/world-war-ii/dachau
https://en.wikipedia.org/wiki/Dachau_concentration_camp
Βιβλίο: 17 Στιγμές της Άνοιξης από τον Γιούλιαν Σεμιόνοφ.
