Ο Ρόμαν Πολάνσκι (Rajmund Roman Thierry Polański) είναι Γαλλο-Πολωνός σκηνοθέτης, παραγωγός, σεναριογράφος και ηθοποιός, με ταινίες στην Πολωνία, τη Βρετανία, την Αμερική και τη Γαλλία. Από το 1962 έχει πέντε υποψηφιότητες Όσκαρ, δύο Μπάφτα, τέσσερα Σεζάρ, μία Χρυσή Σφαίρα και ένα Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Κανών. Επέζησε από το Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και οι τραυματικές εμπειρίες του αποτυπώθηκαν στο έργο του.
Ο Ρόμαν Πολάνσκι επιβιώνει από το Ολοκαύτωμα
Ο Ρόμαν Πολάνσκι γεννήθηκε στις 18 Αυγούστου του 1933 στο Παρίσι και είναι Γαλλο-Πολωνός, εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του, Ryszard Polański, ήταν Πολωνο-εβραίος και η μητέρα του, Bula Liebling, Ρωσίδα μετανάστρια. Επιστρέφουν οικογενειακώς στην Πολωνία το 1937, λίγο πριν ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, με τον μικρό Ρόμαν να είναι μόλις 4 ετών. Όταν οι Γερμανοί εισβάλουν στην Κρακοβία το 1940, η οικογένεια Πολάνσκι μπαίνει στο στόχαστρο.
Το 1941 τελικά ο πατέρας εξορίστηκε σε στρατόπεδο στην Αυστρία και η μητέρα στο Άουσβιτς, όπου και πέθανε. Ο μικρός Ρόμαν δραπέτευσε χάρη στη βοήθεια του πατέρα του και περιπλανιόταν στην κατεχόμενη πόλη. Το πρώτο του καταφύγιο ήταν το χωριό Γουισόκα. Πολλές ήταν οι οικογένειες των καθολικών Πολωνών, που τον βοήθησαν. Δεν ήταν όμως πάντα εύκολο να καλύπτει τα ίχνη του. Μια από τις τραυματικότερες εμπειρίες ήταν όταν οι Γερμανοί τον χρησιμοποίησαν σε ένα σαδιστικό παιχνίδι ως στόχο για εξάσκηση. Ο μικρός Ρόμαν όμως επιβίωσε παριστάνοντας τον Γερμανό, με καταφύγιο τους πολυτελείς κινηματογράφους, όπου διασκέδαζαν οι Γερμανοί αξιωματικοί.
Μετά το τέλος του πολέμου ο Ρόμαν ξαναβρέθηκε με τον πατέρα του, επέστρεψαν στην Κρακοβία. Εκεί, ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε.
Οι σπουδές και οι πρώτες δουλειές του Ρόμαν Πολάνσκι στην Πολωνία
Μετά τον πόλεμο, όντας 14 χρονών ο Πολάνσκι ξεκίνησε να εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο, σε ραδιοφωνικές παραγωγές και αργότερα σε ταινίες. Μια από τις πρώτες του συμμετοχές ήταν το 1954 στην ταινία του Andrzei Wajda «Α generation». Παράλληλα, σπούδαζε ζωγραφική και γραφιστική σε σχολή Καλών Τεχνών στην Κρακοβία. Το 1955 γράφτηκε στην Εθνική Σχολή Κινηματογράφου στη Λοτζ (τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Πολωνίας) για να πραγματοποιήσει το όνειρό του να γίνει σκηνοθέτης. Δεν ολοκληρώνει όμως την διατριβή του οπότε δεν αποφοίτησε ποτέ κανονικά. Παρ’ όλα αυτά, ξεκίνησε να εργάζεται ως βοηθός διευθυντή παραγωγής στην εταιρεία παραγωγής Kamera.
Το 1959 παντρεύτηκε την Barbara Kwiatkowska-Lass. Ο γάμος τους κράτησε μέχρι το 1962, οπότε και πήραν διαζύγιο.
Η πρώτη ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι ήταν μικρού μήκους με τίτλο «The Bicycle». Το θέμα βασίστηκε στην εμπειρία του, όταν έπεσε θύμα ληστείας από έναν καταζητούμενο για τρεις φόνους. Ακολούθησε το μονόλεπτο φιλμ «A Murder» και το «Toothy Smile», προπομποί των θεματικών «εμμονών», με τις οποίες καταπιάστηκε τις επόμενες δεκαετίες.
Η ταινία μικρού μήκους «Two men and a wardrobe» απέσπασε πέντε διεθνή βραβεία. Μετά από αυτή, γύρισε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του. Πρόκειται για το έργο «Γυμνός Πειρασμός» του 1962, που γυρίστηκε στην Πολωνία. Όπως είχε κάνει και σε άλλες παραγωγές, εκτός από την σκηνοθεσία, συνεργάστηκε στο σενάριο με τους Γέρζι Σκολιμόφσκι και Τζέικομπ Γκόλντμπεργκ. Η ταινία κέρδισε υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Ωστόσο, ο Πολάνσκι δεν είχε κάποια τύχη καθώς εκείνη την χρονιά η ταινία «8 1/2» Φεντερίκο Φελίνι τελικά κέρδισε το Όσκαρ. Ο δρόμος όμως πια είχε ανοίξει, επιτρέποντάς του να φύγει προς αναζήτηση καριέρας στη Δύση.
Ο Ρόμαν Πολάνσκι σε Ηνωμένο Βασίλειο και Hollywood
Ο Πολάνσκι αρχικά μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου σκηνοθέτησε τρεις ταινίες, με πρώτη την «Αποστροφή» του 1965. Ήταν η πρώτη αγγλόφωνη ταινία του Πολάνσκι, ένα ψυχολογικό θρίλερ, με ηρωίδα μια αγοραφοβική γυναίκα, κυριευμένη από τις νοσηρές φαντασιώσεις της, με πρωταγωνίστρια την Κατρίν Ντενέβ. Ο ίδιος ο Πολάνσκι την θεωρεί μια από τις καλύτερές του κινηματογραφικές δουλειές. Με αυτήν ανοίγει ο κύκλος της σκοτεινής «Τριλογίας του δωματίου».
Το 1966, ο Πολάνσκι σκηνοθετεί την ταινία «Νύχτα Δολοφόνων», με την οποία κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο.
Το 1968 μετακομίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες και συνεχίζεται η σκοτεινή «Τριλογία του δωματίου» με την ταινία «Το Μωρό της Ρόζμαρι». Η ταινία αυτή εδραίωσε τη φήμη του στις Η.Π.Α. και του χάρισε μια υποψηφιότητα για Όσκαρ Προσαρμοσμένου Σεναρίου. Η πρωταγωνίστρια, Μία Φάροου, έχει το ρόλο μιας αφελούς νεαρής εγκύου, που ανακαλύπτει ότι ο σύζυγός της, ρόλο που ερμηνεύει ο Τζον Κασαβέτης, και οι πάντα εξυπηρετικοί γείτονές της έχουν ξεπουληθεί στον Σατανά.
Η δολοφονία της Σάρον Τέιτ
Ο Ρόμαν Πολάνσκι και η Σάρον Τέιτ γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν το 1967, όταν εκείνη πρωταγωνιστούσε στην ταινία «Νύχτα βρικολάκων», ένα θρίλερ με κωμικά στοιχεία. Θα παντρευτούν σε ένα ειρηνοδικείο του Λονδίνου στις 20 Ιανουαρίου 1968. Εκείνος φοράει ένα κοστούμι εδουαρδινού στυλ, κι εκείνη ένα σούπερ μίνι νυφικό, μοντέλο της Μαίρης Κουάντ. Τον Φεβρουάριο του 1969 το ζευγάρι θα νοικιάσει το μοιραίο σπίτι στο Benedict Canyon του Λος Άντζελες, που ανήκε στον κυνηγό ταλέντων Rudolph Altobelli, ο οποίος το νοίκιαζε σε διάφορους επιφανείς.
Η ζωή του ζευγαριού θα σφραγιστεί στις 9 Αυγούστου 1969. Ο Πολάνσκι εκείνες τις μέρες έλειπε, λόγω γυρισμάτων, από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο θα επέστρεφε για την γέννηση του παιδιού τους. Η Σάρον Τέιτ, έγκυος οκτώμισι μηνών, μαζί με φίλους που βρισκόταν στο σπίτι, σφαγιάζεται από μέλη του κοινοβίου του Τσαρλς Μάνσον. Η άγρια αυτή δολοφονία προκάλεσε σάλο στον Τύπο της εποχής.
Η ζωή μετά την προσωπική τραγωδία
Ο Πολάνσκι μετά από την οικογενειακή του τραγωδία, επέστρεψε στην Ευρώπη πασχίζοντας να ξεφύγει από την δημοσιότητα και πέρασε ένα διάστημα σε βαθιά κατάθλιψη, με τον περισσότερο χρόνο μεταξύ Παρισιού και Γκστάαντ.
Το 1971, επιστρέφει στην σκηνοθεσία στην Αγγλία με την ταινία «Μακμπέθ», με πρωταγωνιστές τον Τζον Φιντς στον ομώνυμο ρόλο και τη Φραντζέσκα Άννις ως λαίδη Μάκβεθ. Τα μεγάλα στούντιο του Hollywood αρνήθηκαν να τον χρηματοδοτήσουν κι έτσι ο Πολάνσκι, με τη βοήθεια ενός φίλου του που γνώριζε τον Χιου Χέφνερ, γύρισε την ταινία με την χρηματοδότηση του κυρίου «Playboy». Η ταινία ήταν μια πιο αιματηρή εκδοχή του Μακμπέθ, που πολλοί θεώρησαν ως προσωπική αντίδραση στην δική του τραγωδία.
Την επόμενη χρονιά, το 1972, γυρίζει στην Ιταλία την ταινία «Τι;», μια κωμωδία με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Τα επόμενα πέντε χρόνια θα τα περάσει κοντά στη Ρώμη. Ταξίδεψε όμως στο Hollywood το 1974 για να σκηνοθετήσει την ταινία «Τσάιναταουν» με πρωταγωνιστές τους Τζακ Νίκολσον και Φέι Νταναγουέι. Η ταινία ήταν ένας θρίαμβος, αποσπώντας συνολικά έντεκα υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ αυτών και σκηνοθεσίας. Τελικά, κέρδισε το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου με τον Ρόμπερτ Τόουν. Η ταινία αυτή, η τελευταία του Ρόμαν Πολάνσκι στο Hollywood, ήταν ακόμα πιο σκοτεινή, αν και λιγότερο αιματοβαμμένη από την προηγούμενη. Ήταν φανερό ότι ο Πολάνσκι θα συνέχιζε το έργο του σε αυτό το ύφος.
Η επόμενη ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι είναι «Ο ένοικος» το 1976. Γυρίστηκε στη Γαλλία και με αυτήν ολοκληρώνεται η σκοτεινή «Τριλογία του δωματίου».
Η κατηγορία για βιασμό 13χρονης
Το καλοκαίρι του 1977 ξέσπασε ένα σκάνδαλο με αφορμή τη δημοσίευση μιας φωτογραφίας, που οδήγησε στην σύλληψη του Πολάνσκι για παιδική κακοποίηση. Ο Ρόμαν Πολάνσκι κατηγορήθηκε ότι κατά τη διάρκεια μιας φωτογράφησης μοντέλων του περιοδικού Vogue, στο σπίτι του φίλου του Τζακ Νίκολσον, που έλλειπε για διακοπές, βίασε την 13χρονη επίδοξη ηθοποιό και μοντέλο Σαμάνθα Γκέιμερ.
Ο Πολάνσκι παραδέχτηκε την ενοχή του για παράνομη σεξουαλική επαφή με ανήλικη, μια κατηγορία που, σύμφωνα με τις συμβουλές των δικηγόρων του, θα έφερνε ποινή φυλάκισης 90 ημερών σε κρατική φυλακή. Μένει στην φυλακή μόλις 42 μέρες. Η υπόθεση φαινόταν να κλείνει εκεί. Όμως, ο δικαστής Ρίτενμπαντ άλλαξε γνώμη και ορκίστηκε να βάλει για πάντα στην φυλακή τον Πολάνσκι. Για να αποφύγει, λοιπόν, την πολυετή καταδίκη, ο Ρόμαν Πολάνσκι γίνεται φυγάς. Στις 31 Ιανουαρίου 1978 φεύγει αεροπορικώς για το Λονδίνο και δεν επιστρέφει ποτέ. Φοβούμενος ότι από εκεί θα τον εξέδιδαν στις Η.Π.Α., έφυγε την επόμενη μέρα για το Παρίσι, που έγινε η μόνιμη κατοικία του.
Στις 26 Σεπτεμβρίου 2009, ο φυγάς Πολάνσκι συνελήφθη από την ελβετική αστυνομία στο αεροδρόμιο της Ζυρίχης, μετά από αίτημα των αρχών των Ηνωμένων Πολιτειών για την έκδοσή του, ενώ πήγαινε στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Ζυρίχης, για να του απονείμουν κάποιο τιμητικό βραβείο. Αρχικά, υπήρξε κατ’ οίκον περιορισμός του Πολάνσκι στο σαλέ του στο Γκστάαντ. Πολλοί άνθρωποι του κινηματογράφου, μεταξύ των οποίων οι Γούντι Άλεν και Μάρτιν Σκορσέζε, υπέγραψαν έκκληση για την άμεση απελευθέρωσή του. Ο Λεχ Βαλέσα, πρώην πρόεδρος της Πολωνίας και νομπελίστας, ισχυρίστηκε μάλιστα πως θα έπρεπε να του συγχωρεθεί αυτή η μία και μοναδική αμαρτία. Τον Ιούλιο του 2010 οι ελβετικές αρχές απέρριψαν το αίτημα έκδοσης και τον απελευθέρωσαν. Ένα χρόνο μετά ο Ρόμαν Πολάνσκι μίλησε στο ντοκιμαντέρ του Laurent Bouzereau, με τίτλο «Roman Polanski: A Film Memoir». Ζήτησε μάλιστα και συγγνώμη από την κοπέλα λέγοντας:
«Έγινε δύο φορές θύμα. Μία από εμένα και μία απ’ τον Τύπο»,
Το έργο του Ρόμαν Πολάνσκι πριν και μετά τις κατηγορίες
Ο εξόριστος, από το Hollywood, Πολάνσκι γύρισε στη Γαλλία, το 1979, την τρίωρη ταινία «Tες, γλυκιά μου ξαδέλφη», μια μεταφορά του κλασικού μυθιστορήματος του Τόμας Χάρντι, με πρωταγωνίστρια την 17χρονη τότε Ναστάζια Κίνσκι. Η ταινία του χάρισε μια νέα υποψηφιότητα για Όσκαρ αλλά και Σεζάρ Σκηνοθεσίας.
Μετά από μακρόχρονη απουσία, 1986 σκηνοθετεί την ταινία «Πειρατές» με τον Γουόλτερ Ματάου.
Το θρίλερ «Frantic» του 1988, με τον Χάρισον Φορντ, θεωρείται λιγότερο επιτυχημένη ταινία. Εκεί όμως έπαιζε και η Εμανουέλ Σενιέ. Στις 30 Αυγούστου 1989 ο Ρόμαν Πολάνσκι θα παντρευτεί για τρίτη φορά, με την Σενιέ και θα αποκτήσουν δύο παιδιά, τη Morgane και τον Elvis.
Το 1992, ξεκινώντας από το ερωτικό μυθιστόρημα του Πασκάλ Μπρυκνέρ, ο Πολάνσκι θα γυρίσει μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του, την ταινία «Τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα», με πρωταγωνιστές τους Πίτερ Κογιότ, Χιου Γκραντ και Εμανουέλ Σενιέ. Εδώ, ο κεντρικός ήρωας αφηγείται σε έναν αφελή συνεπιβάτη του σε κρουαζιερόπλοιο, τη σαδομαζοχιστική ερωτική σχέση με τη γυναίκα του που τον κατέστρεψε.
Στην ταινία του «Ένατη πύλη», ένα ατμοσφαιρικό θρίλερ, η διαβολικά όμορφη Εμανουέλ Σενιέ αποπλανεί τον Τζόνι Ντεπ.
Μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του Ρόμαν Πολάνσκι είναι «Ο Πιανίστας» το 2002, μια δραματική αληθινή ιστορία του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου για έναν Πολωνό-Εβραίο μουσικό. Ο Άντριεν Μπρόντι στο ρόλο ενός πιανίστα που κρύβεται από τους ναζί στα ερείπια της Βαρσοβίας, κέρδισε το Όσκαρ Πρώτου Ανδρικού Ρόλου. Η ταινία κέρδισε άλλα δύο Όσκαρ: ο Ρόναλντ Χάργουντ το Όσκαρ Πρωτότυπου Σεναρίου και ο Ρόμαν Πολάνσκι το Όσκαρ Σκηνοθεσίας. Υπήρξαν αναρίθμητα διεθνή βραβεία γι αυτή την ταινία, όπως ο Χρυσός Φοίνικας στις Κάνες.
Το 2005 έδωσε την δική του ανατρεπτική ματιά στο κλασικό μυθιστόρημα του Ντίκενς «Όλιβερ Τουίστ», παραλληλίζοντας την ιστορία με την δική του ζωή, σαν παιδί.
Η σύλληψή του το 2009 διέκοψε τα γυρίσματα του πολιτικού θρίλερ «Συγγραφέας-Φάντασμα», όπου πρωταγωνιστούσε ο Γιούαν ΜακΓκρέγκορ. Ήταν μια προσαρμογή του μυθιστορήματος του Ρόμπερτ Χάρις, ένα θρίλερ που εστιάζει σε έναν «Συγγραφέα φάντασμα», ο οποίος δουλεύει με έναν πρώην Βρετανό Πρωθυπουργό. Όταν η ταινία ολοκληρώθηκε, παρατηρήθηκαν πολλές ομοιότητες του Βρετανού πρωθυπουργού της ταινίας, τον οποίο υποδυόταν ο Πιρς Μπρόσναν, με τον Τόνι Μπλερ και τα πολεμικά του σχέδια. Η ταινία κέρδισε έξι Ευρωπαϊκά Κινηματογραφικά Βραβεία το 2010, μεταξύ αυτών για καλύτερη ταινία, καλύτερο σκηνοθέτη, ηθοποιό και σενάριο.
Η επόμενη δουλειά του Πολάνσκι στον κινηματογράφο ήταν η μεταφορά του πολυβραβευμένου θεατρικού έργου της Γιασμίνα Ρεζά «Ο θεός της σφαγής», με πρωταγωνιστές τους Τζόντι Φόστερ, Tζον Ρέιλι, Κέιτ Γουίνσλετ και Κρίστοφ Βαλτς. Θεατρικές ρίζες έχει και η ταινία «Η Αφροδίτη με τη γούνα». Βασίζεται στο θεατρικό έργο του Ντέιβιντς Άιβς, το οποίο είναι εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα του Λεοπόλδου φον Ζάχερ-Μαζόχ.
Το 2019 ο Ρόμαν Πολάνσκι κέρδισε το Αργυρό Λιοντάρι για την ταινία «Κατηγορώ», ένα πολιτικό θρίλερ που αναψηλάφησε την Υπόθεση Ντρέιφους, ένα αντισημιτικό σκάνδαλο στην Γαλλία των τελών του 19ου αιώνα. Η ταινία κατέκτησε και το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου στο 76ο Φεστιβάλ Βενετίας. Ο ίδιος ο Πολάνσκι όμως δε παραβρέθηκε στο φεστιβάλ καθώς εξακολουθούσε να διώκεται από την αμερικανική δικαιοσύνη για τον βιασμό της 13χρονης,το 1977. Το βραβείο παρέλαβε η σύζυγός του, Εμανουέλ Σενιέ, που πρωταγωνιστούσε στην ταινία.
Οι νέες κατηγορίες
Το 2010 η Βρετανίδα ηθοποιός Σαρλότ Λιούις υποστήριξε ότι ο Πολάνσκι την βίασε, όταν αυτή ήταν 16 ετών.
Μια γυναίκα, γνωστή με το όνομα «Ρόμπιν», κατηγόρησε επίσης τον Πολάνσκι για σεξουαλική κακοποίηση το 1973, όταν η κοπέλα ήταν επίσης 16 ετών.
Το 2019 η Γαλλίδα ηθοποιός Βαλεντίν Μονιέ, σε ένα άρθρο στη γαλλική εφημερίδα Le Perisien, κατηγόρησε τον Ρόμαν Πολάνσκι για τον άγριο βιασμό της, το 1975, στο σαλέ του στην Ελβετία, όταν εκείνη ήταν 18 χρόνων. Όπως δήλωσε, αποφάσισε να μιλήσει τόσα χρόνια μετά, λόγω της κυκλοφορίας της νέας του ταινίας «Κατηγορώ» στις γαλλικές αίθουσες. Ως τώρα φοβόταν γιατί πίστευε πως ο Πολάνσκι θα έβαζε να την σκοτώσουν για να μην μαθευτεί κάτι. Μέχρι στιγμής ο Πολάνσκι, μέσω του δικηγόρου του Χερβέ Τεμίμ, διαψεύδει αυτές τις κατηγορίες.
Η γεννημένη στο Μόναχο Ρενάτε Λάνγκερ, πρώην ηθοποιός και μοντέλο, σήμερα πάνω από 60 ετών, κατέθεσε επίσης ότι ο Πολάνσκι την βίασε στο Γκστάαντ όταν ήταν 15 χρονών.
Ο φακός του Ρόμαν Πολάνσκι αιχμαλώτισε την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης, περιγράφοντας την πάλη των ηρώων του σε έναν επικίνδυνο κόσμο, χωρίς ηθικούς κανόνες. Δοκιμάστηκε σε όλα τα κινηματογραφικά είδη και έχει αφήσει το στίγμα του στην 7η τέχνη.
Ακολουθεί βίντεο-αφιέρωμα στον Ρόμαν Πολάνσκι, με τον ίδιο να παρουσιάζει πτυχές της ζωής του μέσα από μια συνέντευξη.
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από:
- Καιρίδου, Μ. (2016). Ρόμαν Πολάνσκι: Ο σκηνοθέτης της ανθρώπινης φύσης. Ανακτήθηκε από: https://frapress.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/7/20.
- Ρόμαν Πολάνσκι, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση: 29/7/20.
- Ρομαν Πολάνσκι, ο σκηνοθέτης επέζησε από το Ολοκαύτωμα προσποιούμενος τον Γερμανό! Πώς γνώρισε την 13χρονη που τον κατηγόρησε ότι τη βίασε. Δραπέτευσε στο Παρίσι και γλίτωσε τα ισόβια…, Ανακτήθηκε από: https://www.mixanitouxronou.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/7/20.
- ΤΡΟΥΣΑΣ, Φ. (2019). Ρόμαν Πολάνσκι – Σάρον Τέιτ: Η πολύκροτη ιστορία τους ξανά στην επικαιρότητα με αφορμή το «Κάποτε… στο Χόλιγουντ» του Ταραντίνο. Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 30/7/20.
- Ρομαν Πολάνσκι (Roman Polanski), Ανακτήθηκε από: https://www.ishow.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- Roman Polanski, Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- “Ρομάν Πολάνσκι: “Σήμερα μπορούμε να κρίνουμε τα πάντα” (2020). Ανακτήθηκε από: https://www.moveitmag.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- Roman Polanski, Ανακτήθηκε από: https://www.imdb.com/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- Μπακατσέλος, Χ. Ο Ρομάν Πολάνσκι κατηγορείται άλλη μια φορά για βιασμό. Ανακτήθηκε από: https://flix.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- Ρομάν Πολάνσκι: Επιστρέφει στην Κρακοβία για το ναζιστικό εφιάλτη των παιδικών του χρόνων. (2017). Ανακτήθηκε από: Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- Παραγράφηκε το αδίκημα του βιασμού που φέρεται να διέπραξε ο Πολάνσκι πριν 45 χρόνια. (2017). Ανακτήθηκε από: https://www.cnn.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 1/8/20.
- 76ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας: Οι μεγάλοι νικητές των βραβείων. (2019). Ανακτήθηκε από: https://www.monopoli.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 8/8/20.
