Αρκετά είναι τα θέατρα του αρχαίου κόσμου, τα οποία διασώθηκαν έως τις μέρες μας, άλλα σε καλύτερη και άλλα σε χειρότερη κατάσταση διατήρησης. Ορισμένα εξ αυτών βρίσκονται στην Ήπειρο, κατασκευασμένα κυρίως κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου. Ένα από τα γνωστότερα είναι το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης. Ωστόσο, στην περιοχή της Ηπείρου έχουν αποκαλυφθεί και άλλα αρχαία θέατρα, τα οποία αξίζουν την προσοχή μας.
Η αρχαία Γιτάνη (Γίτανα) και το θέατρο
Περίπου πριν από μία δεκαετία ολοκληρώθηκε η ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου των Γιτάνων, το οποίο οικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πύρρου, όπως και πολλά ακόμη θέατρα και δημόσια οικοδομήματα στις ελληνιστικές πόλεις της Ηπείρου. Πρόκειται για τα μέσα του 3ου αι. π.Χ., οπότε χρονολογείται και η ακμή της Γιτάνης. Η αρχαία Γιτάνη ή Γίτανα βρίσκεται στο σημερινό δήμο Φιλιατών της Θεσπρωτίας και μνημονεύεται από τον ιστορικό Λίβιο, ο οποίος αναφέρει πως βρίσκεται κοντά στο νησί της Κέρκυρας. Υπήρξε μία εκ των σημαντικότερων ηπειρωτικών πόλεων της ελληνιστικής εποχής, πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών.
Για το λόγο αυτό, το θέατρο της πόλης δε χρησίμευε μόνο ως χώρος διεξαγωγής παραστάσεων αλλά και ως χώρος διεξαγωγής πολιτικών συγκεντρώσεων. Η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε τέσσερις χιλιάδες θεατές, ενώ κατασκευάστηκε εκτός του οικισμού, στη δυτική πλαγιά των Γιτάνων. Εκεί ρέει και ο ποταμός Καλαμάς (Θύαμις κατά την αρχαιότητα), ο οποίος αποτελεί φυσική οχύρωση για το θέατρο, μολονότι εκείνο βρισκόταν εκτός των τειχών. Παράλληλα, ένα προτείχισμα προσέφερε επιπλέον προστασία από κατολισθήσεις και επιδρομές.
Πηγή εικόνας: igoumenitsamuseum.gr
Κατασκευαστικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία του θεάτρου
Το υλικό κατασκευής του θεάτρου ήταν ο λευκός ασβεστόλιθος, ενώ παράλληλα ένα μέρος του λαξεύτηκε στον φυσικό βράχο. Τα εδώλια του ημικυκλικού κοίλου, που αποκαλύφθηκαν, σχηματίζουν εικοσιοκτώ σειρές, οι οποίες διαιρούνται σε δύο διαζώματα. Παράλληλα, το κοίλο είναι διαμορφωμένο σε πέντε κερκίδες, οι οποίες διευθετούνται μέσω τεσσάρων κλιμάκων.
Η ορχήστρα του θεάτρου είναι ένας πλήρης κύκλος, τον οποίο τέμνει το προσκήνιο. Η ορθογώνια σκηνή του συμπληρωνόταν από μνημειακό διώροφο σκηνικό οικοδόμημα, από το οποίο έχουν εντοπιστεί οι πεσσοστοιχίες. Ακόμη, στο αρχαίο θέατρο των Γιτάνων έχει εντοπιστεί και η θυμέλη, η οποία ωστόσο δε βρισκόταν στο κέντρο της ορχήστρας. Επιπλέον, πιθανολογείται πως υπήρχε και επιθέατρο.
Πηγή εικόνας: Γίτανα Θεσπρωτίας. Αρχαιολογικός οδηγός.
Αξιοσημείωτα είναι τα εδώλια του κοίλου, των οποίων η κατασκευή είναι αρκετά προσεγμένη. Σε αρκετά από αυτά διακρίνονται εγχάρακτες επιγραφές ανδρικών ονομάτων, ενώ εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως τα λαξευμένα ονόματα είναι δύο σε κάθε εδώλιο, το πρώτο σε ονομαστική πτώση και το δεύτερο σε αιτιατική. Επικρατέστερη είναι η θεωρία σύμφωνα με την οποία πρόκειται για ονόματα απελεύθερων. Το όνομα Φιλίστα είναι το μοναδικό γυναικείο όνομα που αναγράφεται, γεγονός μάλιστα ιδιαίτερα ασυνήθιστο.
Πηγή εικόνας: Γίτανα Θεσπρωτίας. Αρχαιολογικός οδηγός.
Το τέλος και η ανάδειξή του
Το θέατρο χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 167 π.Χ., όταν η πόλη της Γιτάνης είχε την ίδια τύχη με πολλές άλλες ηπειρωτικές πόλεις και καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Πέραν αυτού, ένας μεταγενέστερος σεισμός και οι πλημμύρες, που μέχρι και σήμερα διαβρώνουν το θέατρο, συνετέλεσαν περαιτέρω λόγους για την οριστική εγκατάλειψη του. Στην προστασία του από τις πλημμύρες του ποταμού στόχευσαν και ορισμένα από τα προστατευτικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την συντήρηση και ανάδειξή του έως το 2009.
Έκτοτε, το αρχαίο θέατρο των Γιτάνων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής διαδρομής του αρχαιολογικού χώρου των Γιτάνων. Εκεί ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να εξερευνήσει τα βασικά σημεία συνάντησης και δραστηριοποίησης του αρχαίου κατοίκου των Γιτάνων. Το θέατρο της πόλης, μαζί με την Αγορά και το Πρυτανείο στην εντός των τειχών περιοχή, αποτελούσε ένα από τα σημεία, στα οποία χτυπούσε η καρδιά της αρχαίας πόλης.
Σήμερα, έπειτα από δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια, το θέατρο ζωντανεύει ξανά φιλοξενώντας θεατρικές παραστάσεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπως συμβαίνει σε πολυάριθμα άλλα θέατρα της Ηπείρου (αρχαίο θέατρο Δωδώνης, αρχαία θέατρο Ελέας, αρχαίο θέατρο Κασσώπης, αρχαίο θέατρο Αμβρακίας, ρωμαϊκό θέατρο Νικόπολης κλπ).
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Κάντα-Κίτσου Αι., Γίτανα Θεσπρωτίας. Αρχαιολογικός Οδηγός, Αθήνα 2008.
https://www.thesprotia24.gr/archives/54617
