
Οδηγώντας στην Εγνατία κάπου μεταξύ Γρεβενών και Κοζάνης, παρατηρείς στο βάθος ένα κάπως αλλιώτικο βουνό. Ξερό με ελάχιστη βλάστηση και αρκετά βράχια. Μπορείς να το χαρακτηρίσεις και άχαρο ή αδιάφορο. Κάνεις λάθος όμως. Πρόκειται για ένα από τα πιο ιστορικά και αινιγματικά βουνά της Δυτικής Μακεδονίας που, αν καταφέρεις να το περπατήσεις, θα μαγευτείς από τα τοπία που σου προσφέρει και τις ιστορίες που έχει να σου πει. Ο λόγος για το Άσκιο…
Το Άσκιο όρος απλώνεται στο μέσο του νομού Κοζάνης και βρίσκεται στο κέντρο μια αλυσίδας ορεινών όγκων που κινούνται λίγο πιο ανατολικά από την οροσειρά της Πίνδου και ενώνουν τους νομούς Καστοριάς, Κοζάνης και Γρεβενών. Στα βόρεια το βουνό συνδέεται με το Βίτσι μέσω του περάσματος της Κλεισούρας και στα νότια με τον Βούρινο μέσω του περάσματος της Μπάρας. Στα ανατολικά τού βρίσκονται η κοιλάδα της Εορδαίας και η πόλη της Κοζάνης και στα δυτικά η κοιλάδα του ποταμού Αλιάκμονα χωρίζει το βουνό από το όρος Βόιο.
Τα δύο πρόσωπα του Άσκιου
Η κατεύθυνση του Άσκιου είναι από τα βόρεια προς τα νότια και το μήκος του φτάνει τα 33 χλμ. Η φυσιογνωμία του διαμορφώνεται από ήπιες κορυφογραμμές που δημιουργούν πολλά ορεινά οροπέδια και κοιλάδες. Ψηλότερη κορυφή είναι το Σινιάτσικο, ή αλλιώς Σημείο (2.111 μ.).
Αν αναρωτιέσαι τι σημαίνει Άσκιο, σκέψου μόνο ότι η λέξη είναι σύνθετη (α + σκιά) και σημαίνει χωρίς ίσκιο!Όντως. Αν φτάσεις στην κορυφή του βουνού, δεν θα βρεις ίχνος βλάστησης παρά μόνο κάτι υποαλπικά τοπία με βρύα και μικρά χορταράκια. Όταν ξεκινήσεις ορειβασία, φρόντισε να έχεις μαζί σου αντιηλιακό και ψάθινο καπέλο για να αντέξεις τον καυτό ήλιο.
Ωστόσο, με μία απλή αεροφωτογραφία στο Google Earth, διαπιστώνουμε κάτι διαφορετικό. Το μισό βουνό είναι καταπράσινο με πυκνά δάση βελανιδιάς και οξίας, ενώ το υπόλοιπο είναι γυμνό! Ίχνος σκιάς!

Πως γίνεται αυτό;
Η εξήγηση είναι απλή. Το φαινόμενο έχει να κάνει με τις αέριες μάζες. Η βόρεια κατάφυτη πλευρά του βουνού είναι εκτεθειμένη στον ψυχρό αέρα δημιουργώντας ένα ηπειρωτικό μικροκλίμα που ευνοεί την ανάπτυξη ενός ηπειρωτικού δάσους. Αντίθετα, η νότια πλευρά είναι εκτεθειμένη σε θερμότερες αέριες μάζες που διαβρώνουν το έδαφος μην βοηθώντας την βλάστηση.
Εξαιτίας της «κλιματικής κόντρας» στις πλαγιές του βουνού, δεν υπάρχουν σημαντικά υδάτινα ρεύματα ή πηγές που να ξεκινούν από το Άσκιο. Για την ακρίβεια, οι πηγές του βουνού είναι ελάχιστες και χρησιμοποιούνται από κτηνοτρόφους. Μόνο κάποια ρέματα καταλήγουν στον Αλιάκμονα που κυλάει λίγο παραπέρα κάνοντας υπομονετικά το ταξίδι του από τις πηγές του Γράμμου μέχρι τον Θερμαϊκό.
Τα άγνωστα χωριά στο Άσκιο
Μπορεί η νότια άδεια πλαγιά του βουνού να απογοητεύει έναν επίδοξο φυσιολάτρη, ωστόσο η βόρεια θα σε αφήσει με το στόμα ανοιχτό. Τα πυκνά δάση οξιάς αποτελούν δροσερό καταφύγιο της καφέ αρκούδας, της οχιάς, της αλεπούς και του λύκου. Μην τρομάξεις αν πεταχτούν ξαφνικά στον δρόμο σου!
Παρά την φυσική αντίθεση, οι δύο πλευρές του Άσκιου φιλοξενούν εδώ και αιώνες ιστορικούς οικισμούς μοναδικής πολιτιστικής αξίας. Κλεισούρα, Σιάτιστα, Σισάνι, Βλάστη είναι μερικοί από τους πιο γνωστούς και ιστορικούς προορισμούς στην Ελλάδα.
Η Κλεισούρα και η Βλάστη είναι δύο από τις πιο ιστορικές εστίες του βλάχικου ελληνισμού που μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα έφτασαν τις 7000 πληθυσμό. Η αστυφιλία και η μαζική αστικοποίηση μείωσαν σημαντικά τον πληθυσμό των δύο κοινοτήτων. Ωστόσο ο ορεινός τουρισμός υπόσχεται την αναγέννηση, έστω και προσωρινή, της περιοχής. Προσπάθειες που ανέκοψε οριστικά η πανδημία…
Αν δεν είσαι φαν του φυσικού τοπίου, μπορείς να ετοιμάσεις ένα συνδυαστικό road trip βάζοντας όλους τους ιστορικούς οικισμούς στην σειρά που εσύ θέλεις! Η διαδρομή θα μετατραπεί σ’ ένα μαγευτικό ταξίδι στην ιστορία των Βαλκανίων και της σύγχρονης Ελλάδας που σίγουρα θα σε συναρπάσει. Κάποια στιγμή θα οργανώσουμε μία περιήγηση στους ιστορικούς οικισμούς για να ανακαλύψουμε τα ιστορικά μυστικά που κρύβουν…
Αναζητώντας την εσωτερική γαλήνη
Αν πάλι αναζητάς την θρησκευτική γαλήνη, σίγουρα τα μοναστήρια στο Άσκιο θα σε ανταμείψουν. Η περιοχή φιλοξενεί πολλές μονές. Λίγο η ηρεμία, λίγο η άγρια ομορφιά είναι αρκετά για να τραβήξουν όσους αναζητούν την ψυχική γαλήνη…

Η Μονή της Παναγίας στην Κλεισούρα χωμένη στις καταπράσινες πλαγιές της βόρειας πλαγιάς σίγουρα θα σε τραβήξει. Το μοναστήρι είναι ένα από τα παλαιότερα της περιοχής με την ακριβή ημερομηνία ίδρυσης να παραμένει ένα μυστήριο. Για χρόνια η μονή ήταν εγκαταλελειμμένη με ορισμένα κτήρια ετοιμόρροπα. Ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της μονής άνοιξε με την Οσία Σοφία της Κλεισούρας, μία από τις πιο πρόσφατες αγίες στην Ανατολική Εκκλησία. Μέχρι σήμερα, οι θαυματουργές ιστορίες της αποκτούν διαστάσεις θρύλου στην περιοχή.
Αν διασχίσεις τον ορεινό δρόμο που διατρέχει το Άσκιο, θα βρεις ένα ακόμη ιστορικό μοναστήρι, την Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομαβιστίου. Το μοναστήρι λειτουργεί ξανά από το 2001 μετά την βάρβαρη λεηλασία της μονής από τους Ναζί το 1944. Οι Ναζί λεηλάτησαν το μοναστήρι κλέβοντας πολύτιμα κειμήλια και έκαψαν τα περισσότερα κτήρια με το καθολικό να διασώζεται εκ θαύματος. Το παλιό χωριό όμως δεν υπάρχει πια…

Αν πάλι είσαι φαν της ιστορίας, θα εκπλαγείς να ακούσεις ότι στους νότιους πρόποδες του Ασκίου έλαβε χώρα η μάχη του Φαρδύκαμπου (1943). Η μάχη του Φαρδύκαμπου ήταν ένα νικηφόρο κεφάλαιο στην ιστορία της Κατοχής με τους αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ να κατατροπώνουν τις δυνάμεις των Ιταλών. Οι Ιταλοί κατευθύνονταν προς την Κοζάνη. Η περιοχή Φαρδύκαμπος είναι γνωστή ως ο κάμπος-σταυροδρόμι που οδηγεί προς τα βουνά της Πίνδου.
Η περιήγηση στο Άσκιο είναι γεμάτη εκπλήξεις και εμπειρίες. Το σίγουρο είναι ότι μετά από μία επίσκεψη, πάντα θα υπάρχει κάτι που θα ξέχασες να δεις ή θα ήθελες να ανακαλύψεις εκ νέου. Ο δρόμος θα είναι πάντα ανοιχτός για μία επιστροφή…
Πηγές
Ορεινοί όγκοι – Άσκιο (Σινιάτσικο) – https://www.naturagraeca.com/ws/122,184,127,1,1,%CE%86%CF%83%CE%BA%CE%B9%CE%BF-(%CE%A3%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%BF) (τελευταία προβολή 15/06/2021 στις 18:00).
Στο Άσκιο για πρώτη και τελευταία φορά – https://hikingexperience.gr/askio/ (τελευταία προβολή 16/06/2021 στις 22:00).