Νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης, σε απόσταση μόλις 18 χιλιομέτρων από το κέντρο της πόλης, βρίσκεται η κωμόπολη Χορτιάτης. Τοποθετημένος στους πρόποδες του ομώνυμου βουνού, του οποίου το ύψος προσεγγίζει τα 1.200 μέτρα, αποτελεί ιδανική περιοχή για κοντινές αποδράσεις για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης, καθώς καταφέρνει να συνδυάζει φυσική ομορφιά και βαθιά ιστορική παράδοση. Υπάγεται στον δήμο Πυλαίας-Χορτιάτη, αποτελώντας μάλιστα την βασική έδρα του δήμου, και ο πληθυσμός του υπολογίζεται κατά προσέγγιση σε 5.000 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε το 2011. Αυτό όμως που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με τον Χορτιάτη, δεν είναι ούτε η ομορφιά, ούτε η κοντινή του απόσταση από τη Θεσσαλονίκη, αλλά τα ιστορικά γεγονότα και η σφαγή που εκτυλίχθηκε εκεί, και θα μείνει για πάντα χαραγμένη στο μυαλό των ντόπιων, αλλά και των επισκεπτών της περιοχής.
Η ιστορία του Χορτιάτη
Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή χάνεται στα βάθη των αιώνων , καθώς οι αρχαιολογικές έρευνες καταδεικνύουν την ύπαρξη ζωής στον Χορτιάτη ήδη κατά τη διάρκεια της προϊστορικής εποχής. Λέγεται μάλιστα ότι η περιοχή ανήκε αρχικά στην αρχαία Θράκη, και έπειτα πέρασε στα χέρια των Μακεδόνων. Μεταξύ των άλλων αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία προσφέρουν στους επιστήμονες σημαντικότατες πληροφορίες σχετικές με τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της εποχής, με τον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης, καθώς και με τις συμφωνίες με άλλους λαούς, δύο λαξευτά στον βράχο σκαλοπάτια, λέγεται, πως ήταν αυτά στα οποία γονάτισε ο ίδιος ο Χριστός.
Η Βυζαντινή περίοδος, βρήκε τον Χορτιάτη να αποτελεί κέντρο μοναστηριακών συγκροτημάτων, τα οποία βρίσκονταν διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές του ψηλού αυτού όρους. Αυτό συνέβαινε καθώς ο Χορτιάτης ήταν σε θέση να προσφέρει την απαραίτητη ηρεμία και γαλήνη, την οποία αποζητά καθένας που επιθυμεί να προσευχηθεί, να απομονωθεί, να μονάσει. Από τα παραπάνω λοιπόν, γίνεται αντιληπτός ο λόγος για τον οποίον το όρος του Χορτιάτη έχει κατά καιρούς χαρακτηριστεί ως δεύτερο Άγιο Όρος. Η περίοδος των μοναστηριών για τον Χορτιάτη, διήρκεσε έως και το 1424, οπότε και η περιοχή πέρασε στον έλεγχο των Οθωμανών.
Η περίοδος της τουρκοκρατίας ήταν αυτή, στην διάρκεια της οποίας δημιουργήθηκε ο Χορτιάτης ως κωμόπολη. Σύμφωνα με μαρτυρία, στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα ο Χορτιάτης, υπήρχαν δύο διαφορετικοί οικισμοί. Η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ αυτών των δύο οικισμών, σε συνδυασμό με εσωτερικές μεταναστεύσεις από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, οδήγησε στη δημιουργία του Χορτιάτη, ο οποίος πήρε την ονομασία του από την εικόνα της Παναγίας της Xορταΐτισσας, η οποία βρέθηκε εκεί. Αξιοσημείωτο για την περιοχή, είναι επίσης πως κατά τα τέλη της συγκεκριμένης περιόδου, λειτουργούσε στον τόπο αυτό ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία της Θεσσαλονίκης. Εν τέλει ο Χορτιάτης απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 13 Ιανουαρίου 1913.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, πέραν των αρνητικών επιδράσεων, τις οποίες εύκολα μπορεί να φανταστεί κανείς, βοήθησε και στην ανάπτυξη του τόπου, καθώς Άγγλοι και Γάλλοι, θέλοντας να διευκολύνουν την παραμονή τους στην περιοχή, δημιούργησαν ένα δίκτυο σύνδεσης των πηγών του βουνού, γεγονός που αργότερα εκμεταλλεύτηκαν οι ντόπιοι, διάνοιξαν δρόμους προς τις γύρω περιοχές κλπ.. Σημαντικό γεγονός αποτελεί η δημιουργία, το 1918, της πρώτης επίσημης κοινότητας του Χορτιάτη, όπως και η σταδιακή ανάπτυξη των ασχολιών των κατοίκων, οι οποίες σχετίζονταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την δημιουργία πάγου.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έμελλε να είναι η πιο βάρβαρη και απάνθρωπη περίοδος, για τους κατοίκους του Χορτιάτη. Στη διάρκεια του, οι ντόπιοι έκρυβαν και φυγάδευαν του αντάρτες σε περιοχές της Μέσης Ανατολής. Έτσι λοιπόν λίγο καιρό πριν την οριστική αναχώρηση των ναζιστικών στρατευμάτων από την Ελλάδα, γράφτηκε η πιο σκληρή σελίδα της ιστορίας της περιοχής, καθώς η ενέδρα ανταρτών και ο θάνατος ενός Γερμανού γιατρού, ήταν αρκετά ώστε να ξυπνήσουν τα κτηνώδη ένστικτα των κατακτητών. Έτσι, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944, δεκάδες Γερμανοί έκαψαν, έσφαξαν και ρήμαξαν χωριό και κατοίκους, ανεξαρτήτου ηλικίας. Ένα μέρος των κατοίκων μάλιστα, οδηγήθηκε στους φούρνους του Χορτιάτη, διαπράττοντας με αυτόν τον τρόπο, το τελευταίο έγκλημα του ναζισμού. Τα θύματα του συγκεκριμένου Ολοκαυτώματος είναι 149 άνθρωποι, όλων των ηλικιών.
Ο Χορτιάτης σήμερα
Πλέον ο Χορτιάτης κάνει προσπάθειες επούλωσης των πληγών του παρελθόντος ενώ ταυτόχρονα επιδιώκει και την ανάπτυξή του σε όλους τους τομείς της ζωής, καθώς μετά τα τελευταία γεγονότα, πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειψαν την περιοχή και στράφηκαν σε άλλες μεγαλύτερες πόλεις, όπως είναι η Θεσσαλονίκη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως μέχρι και σήμερα, δεν έχουν καταβληθεί οι αποζημιώσεις για τα εγκλήματα που διεπράχθησαν, γεγονός που παρεμποδίζει την προσδοκώμενη και απαραίτητη ανάπτυξη του τόπου. Παρ’ όλα αυτά, επισκέπτες από τις γύρω περιοχές, και ιδιαίτερα από τη Θεσσαλονίκη λόγω και της μικρής απόστασης, καταφθάνουν συνεχώς στον Χορτιάτη, με σκοπό να θαυμάσουν τη φυσική ομορφιά του, αλλά και να αναβιώσουν τα αποτρόπαια εγκλήματα που διεπράχθησαν εκεί, αποδίδοντας φόρο τιμής στους νεκρούς στο Μνημείο Ολοκαυτώματος, που έχει δημιουργηθεί στην περιοχή. Η ζωή συνεχίζει και κυλά, το βλέμμα των κατοίκων του Χορτιάτη όμως, είναι μόνιμα στραμμένο στα εγκλήματα οικογενειών, συγγενών, φίλων, που τόσο άδικα χάθηκαν.
Πηγές:
- hortiatis570.gr
- el.wikipedia.org
- aiia.csd.auth.gr
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
