Οι Γκεμιτζήδες (“βαρκάρηδες” ή “μπουρλοτιέρηδες”) ήταν μια αναρχική ομάδα νέων που έδρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στις αρχές του 20ου αιώνα. Τα μέλη της, απόφοιτοι του Εξαρχικού (Βουλγαρικού) Γυμνασίου Αρρένων της Θεσσαλονίκης, εξαπέλυσαν μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων ώστε να στρέψουν την προσοχή των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής στο πρόβλημα της οθωμανικής καταπίεσης στη Μακεδονία και τη Νότια Θράκη.
Το ιστορικό πλαίσιο
Πρόκειται για μια εποχή που το ελληνικό κράτος αντιτασσόταν στον ένοπλο αγώνα ως μέσο αντιμετώπισης του βουλγαρικού κινδύνου. Η ελληνική ανυπαρξία αντιδράσεως έκανε τους Βούλγαρους αδίστακτους. Από τη μεριά της, η Ευρώπη θεωρούσε πως η Βουλγαρία ζητούσε παρά μόνο την απελευθέρωση των ομόθρησκων της από τους Οθωμανούς.
Για τους Ευρωπαίους, ο αγώνας των Βούλγαρων δεν ήταν μια διαμάχη μεταξύ αυτών και των Ελλήνων αλλά αγώνας εναντίον του Τούρκου δυνάστη. Και η αντίληψη αυτή καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την ελληνική θέση. Εκμεταλλευόμενοι αυτό το κλίμα, οι Βούλγαροι από τη μεριά τους προσπαθούσαν να εξωθήσουν την Ευρώπη σε ανοιχτή επέμβαση για να λυθεί το Μακεδονικό, σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, και αυτό θα το πετύχαιναν με εξέγερση της Μακεδονικής υπαίθρου, την οποία παρουσίαζαν ως επαναστατικό κίνημα απελπισίας όλων των καταδυναστευομένων Χριστιανών της Μακεδονίας.
Εξέγερση του Ίλιντεν
Η εξέγερση που προετοίμαζαν οι Βούλγαροι τελικά πραγματοποιήθηκε το 1903 και έμεινε γνωστή ως εξέγερση του Ίλιντεν. Οι σχισματικοί χωρικοί είχαν ειδοποιηθεί, μόλις πάρουν το σύνθημα, να καταστρέψουν τα τηλεγραφικά σύρματα και τις σιδηροδρομικές γραμμές, να ανατινάξουν τα γεφύρια και τις αγροικίες των μπέηδων, να κάψουν χωριά και να ρίξουν βόμβες στις πόλεις για να αναγκάσουν τους Οθωμανούς να προβούν σε αντεκδικήσεις. Οι ωμότητες των Τούρκων που θα στρέφονταν, όπως συνήθιζαν, εναντίον αθώων θα προκαλούσαν μια ευρωπαϊκή επέμβαση.
Η εξέγερση καταστάλθηκε μέσα σε διάστημα λίγων μηνών ενώ πολλοί που στρατεύτηκαν με τους εξεγερθέντες σκοτώθηκαν, φυλακίστηκαν ή κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές. Η οθωμανική διοίκηση έβλεπε τώρα με μεγαλύτερη καχυποψία τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Αντί, λοιπόν, να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση των βασικών δικαιωμάτων του χριστιανικού στοιχείου, ενέτεινε την καταπίεση και δοκίμασε την εμπιστοσύνη του πληθυσμού σε ανάλογες μελλοντικές αυτονομιστικές ενέργειες.
Αποτυχημένες δράσεις των Γκεμιτζήδων
Πρώτο και βασικό σχέδιο δράσης των Γκεμιτζήδων ήταν η φιλόδοξη απόπειρα δολοφονίας του Σουλτάνου στην Κωνσταντινούπολη. Με τη μεσολάβηση του γραμματέα της Βουλγαρικής Εξαρχίας D. Lyapov στην Κωνσταντινούπολη ήρθαν σε επαφή με Αρμένιους επαναστάτες προκειμένου από κοινού να σχεδιάσουν τη δολοφονία του Σουλτάνου. Γρήγορα, ωστόσο, αντιλήφθηκαν ότι ήταν αδύνατη η υλοποίηση αυτού του σχεδίου. Κατόπιν αυτών των εξελίξεων αποφάσισαν την από κοινού ανατίναξη των κτηρίων της Οθωμανικής Τράπεζας, τόσο στην Πόλη όσο και στη Θεσσαλονίκη. Όμως, τον Σεπτέμβριο του 1900 η οθωμανική αστυνομία συνέλαβε αρκετά μέλη της ομάδας, τα οποία φυλακίστηκαν.
Έναν χρόνο αργότερα, το 1901, και κατόπιν πιέσεων από τη βουλγαρική κυβέρνηση, οι συλληφθέντες απελάθηκαν στη Βουλγαρία. Εκείνη τη χρονιά, μάλιστα, ένα μέλος των Γκεμιτζήδων σκοτώθηκε σε αψιμαχίες με την τουρκική αστυνομία στην Αδριανούπολη. Τις προσπάθειές τους να προβούν σε τρομοκρατικές ενέργειες στην Αδριανούπολη απέτρεψαν οι οθωμανικές αρχές ύστερα από συνεργασία που είχαν με τον αρχηγό της βουλγαρικής Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής, Μπόρις Σαράφωφ. Τότε ήταν που έστρεψαν το ενδιαφέρον των ενεργειών τους στη Θεσσαλονίκη.
Τα “Απριλιανά”
Στις 17 Απριλίου 1903 το γαλλικό επιβατηγό πλοίο “Γουανταλκιβίρ” δεν θα απέπλεε ποτέ ξανά για να εκτελέσει ένα ακόμα δρομολόγιο προς Κωνσταντινούπολη. Η δράση των Γκεμιτζήδων απλωνόταν σε πολλά σημεία. Αρχικά, ανατίναξαν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το “Γουανταλκιβίρ”. Έπειτα, ακολούθησε μια βομβιστική επίθεση σε τρένο που μετέφερε 300 επιβάτες από την Αδριανούπολη. Την 18η Απριλίου σημειώθηκε μια σειρά βομβιστικών επιθέσεων σε διάφορα σημεία της πόλης, αρχής γενομένης από το εργοστάσιο φωταερίου της Θεσσαλονίκης, με συνέπεια να βυθιστεί η πόλη στο σκοτάδι. Παράλληλα, ακολούθησαν εκρήξεις βομβών σε διάφορα μέρη της πόλης, όπως σε δρόμους, πλατείες και καταστήματα, μεταξύ των οποίων στο ελληνικό καφενείο Αλάμπρα, σε ένα επίσης ελληνικό ζυθοποιείο και σε διάφορα άλλα σημεία.
Ο δικηγόρος Κ. Τσώπρος στο βιβλίο του “Αναμνήσεις” σημειώνει χαρακτηριστικά: “Από τα σοβαρότερα κτυπήματα της εξτρεμιστικής εκείνης δράσης ήταν η ανατίναξη της οθωμανικής τράπεζας και της παραπλήσιας γερμανικής λέσχης, που υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή από δυναμίτες που είχαν τοποθετηθεί σε υπόγεια σήραγγα που από μακρού ετοιμάζονταν για τον σκοπό αυτό. Η ανατίναξη του μεγάρου της Οθωμανικής Τράπεζας επετεύχθη με την κατασκευή υπόνομου που άρχιζε από ένα μπακάλικο ενοικιασμένο από Βούλγαρο και έφθανε κάτω από το μέγαρο. Τα δε χώματα αποσύρονταν από μυημένους πελάτες Βούλγαρους ως ψώνια μέσα σε χαρτοσακούλες. Όπως είναι φυσικό, έπειτα από το εκρηκτικό αυτό διήμερο, κηρύχθηκε στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην ευρύτερη περιοχή στρατιωτικός νόμος…”.
Οι συνέπειες των τρομοκρατικών χτυπημάτων
Μετά το πέρας των τρομοκρατικών αυτών ενεργειών ακολούθησε χάος καθώς ξέσπασαν μάχες, ιδίως στη βουλγαρική συνοικία της πόλης, μεταξύ Βουλγάρων εξτρεμιστών και Οθωμανών στρατιωτών. Υπήρξαν δεκάδες θύματα, μεταξύ των οποίων και Έλληνες. Αποτέλεσμα ήταν να συλληφθεί μεγάλος αριθμός Βουλγάρων, που οδηγήθηκαν στις φυλακές. Από τις ανακρίσεις που πραγματοποιήθηκαν διαπιστώθηκε ότι δράστες αυτών των εξτρεμιστικών επιθέσεων ήταν μια δεκαμελής αναρχική ομάδα με το όνομα “βαρκάρηδες“. Από την ομάδα αυτή, έξι φέρονταν να σκοτώθηκαν στις μάχες που ακολούθησαν, τέσσερις να έχουν συλληφθεί και δύο να διέφυγαν τη σύλληψη.
Η δεκαμελής ομάδα των Γκεμιτζήδων αποτελούνταν από τους:
- Βλαδίμηρ Πίνγκωφ. Σκοτώθηκε την πρώτη ημέρα των επεισοδίων.
- Γεώργη Μπογδάνωφ. Συνελήφθη, φέρεται να πέθανε εξόριστος.
- Δήμηταρ Μέτσεφ. Σκοτώθηκε στα επεισόδια.
- Ήλια Τράτσκωφ. Σκοτώθηκε στη διάρκεια των επεισοδίων.
- Κωσταντίν Κύρκωφ. Σκοτώθηκε λίγες μέρες μετά τα επεισόδια.
- Μάρκο Μποσνάκωφ. Θεωρούνταν αξιωματικός (σύνδεσμος) του βουλγαρικού στρατού. Συνελήφθη το 1908 και εξορίστηκε στη Βουλγαρία.
- Μίλαν Άρσωφ. Ο νεότερος της ομάδας, συνελήφθη, φέρεται να πέθανε εξόριστος.
- Παύελ Σάτεφ. Διέφυγε τη σύλληψη, φέρεται ο εμπρηστής του πλοίου. Το 1910 φέρεται να επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και να εργάστηκε ως καθηγητής. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε συνεργάτης του Τίτο.
- Ιορδάν Ποπιορδάν. Ο ιθύνων νους της οργάνωσης, σκοτώθηκε στα επεισόδια.
- Τσβέτκο Τράϊκωφ. Σκοτώθηκε στα επεισόδια.
Πηγές
Κωνσταντίνος Τσιώπρος. Αναμνήσεις. Εκδόσεις: Μελένοικο. Θεσσαλονίκη, 1992.
Γιάννης Μέγας. Οι Λεμβούχοι της Θεσσαλονίκης. Η βουλγαρική αναρχική ομάδα και οι βομβιστικές επιθέσεις του 1903, Εκδόσεις: Τροχαλία, 1994.
Απριλιανά του 1903. Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org (τελευταία προβολή 31/10/2020 στις 15:20).
