Ποιοι είναι οι Ιησουίτες;
Τον χειμώνα του 1523, η γαλέρα με το όνομα “Negrona”, αγκυροβόλησε στην Κεφαλονιά λόγω κακοκαιρίας. Έτσι, ο Ισπανός ευγενής Ιγνάτιος Λοϋόλα παρέμεινε στο νησί τις μέρες των Χριστουγέννων. Αυτή ήταν και η πρώτη επαφή των Ιησουιτών με τον ελλαδικό χώρο. Ο Ιγνάτιος έμελλε σε λίγα χρόνια, ν’ αποκτήσει την Παπική έγκριση για να ιδρύσει το Καθολικό Τάγμα του Ιησού. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, οι μοναχοί του θα φτάσουν σε όλες τις γωνιές του κόσμου φτάνοντας στην ακμή του, δηλαδή τους 20.000. Η υψηλή μόρφωση των μελών του, η στελέχωση πανεπιστημίων, η ίδρυση εκπαιδευτηρίων και οι επιστημονικές προσεγγίσεις σε πολλά θέματα θα τους προσφέρουν μοναδική φήμη και αίγλη.
Δυστυχώς, η τόσο θετική τους εικόνα αμαυρώνεται από την ανάμειξη του Τάγματος στην Ιερά Εξέταση, αλλά και από μια συνεχή πολεμική, που αναπτύχθηκε στις σχέσεις τους με τα άλλα Δυτικά Μοναχικά Τάγματα. Στην Ανατολή, σημαντικό ρόλο στις σχέσεις Ιησουιτών και Ορθοδόξων θα παίξει η διαμάχη του Τάγματος με το κίνημα των Ησυχαστών και η δολοφονία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Λούκαρη, για την οποία κατηγορήθηκαν ως ηθικοί αυτουργοί. Τα παραπάνω δεν μπορούν, όμως, να υποσκελίσουν την προσφορά των Μοναχών στον τομέα της εκπαίδευσης των Ελλήνων, σε μια περίοδο που είχε δημιουργηθεί ένα τεράστιο κενό σ’ αυτόν. Μετά την άρση της απαγόρευσης του Τάγματος (1773-1814), οι Ιησουίτες συνέχισαν και επίσημα την δραστηριοποίηση τους στις Μονές της Τήνου, της Σύρου και από το 1915 και στην Αθήνα.
Αθήνα, Μάιος 2017
Μια γλυκιά φωνή απαντά στο θυροτηλέφωνο και μας προσκαλεί ν’ ανεβούμε στον πρώτο όροφο. Στα πρώτα κιόλας βήματα εντός της Μονής, η εικόνα δεν μας προϊδεάζει για μια επίσκεψη σ’ ένα συνηθισμένο μοναστήρι. Δεκάδες καροτσάκια για μωρά είναι τοποθετημένα αριστερά και δεξιά της εισόδου, ενώ μικρά παιδιά τρέχουν στις σκάλες. Η Ρενέ, που εργάζεται ακούραστα ως γραμματέας, μας υποδέχεται και μας οδηγεί στο αναγνωστήριο, όπου μας περιμένει ο π. Σάββας. Η κουβέντα μαζί του ξεκινά και εξελίσσεται αβίαστα.
«Ποιο είναι το έργο των Ιησουιτών;» «Μείναμε λίγοι.» λέει με παράπονο ο π. Σάββας, αναπολώντας την εποχή όπου οι Έλληνες Ιησουίτες έφταναν τους 30. «Τώρα είμαστε 6 Έλληνες, κι αυτοί ηλικιωμένοι, και 5 ξένοι». Στις μέρες μας, οι κλήσεις προς την Ιεροσύνη είναι ελάχιστες. Το πρόβλημα δεν εδράζεται στο ότι μειώνεται ο ελληνικός κλήρος. Το πρόβλημα για τον πατέρα Σάββα είναι πως οι ανάγκες μεταβάλλονται μέρα με τη μέρα και γίνονται όλο και πιο απαιτητικές ως προς το ανθρώπινο δυναμικό.
Το Τάγμα και οι ανάγκες του σήμερα
Στα “χρυσά” χρόνια των δεκαετιών του ’80 και του ’90, η Mονή επικεντρώθηκε στην μελέτη και την έρευνα με σκοπό την παραγωγή εκδοτικού έργου. Η οικονομική κρίση, και μετέπειτα το προσφυγικό, έδωσε νέα κατεύθυνση στους στόχους των μοναχών. Το βάρος μετατοπίστηκε στην ανακούφιση των αδυνάμων. Μεγάλο μέρος των νέων εγκαταστάσεων μετατράπηκαν σε χώρο φιλοξενίας για πρόσφυγες. Όταν τα δωμάτια γέμισαν, αλλά η ζήτηση για στέγη παρέμεινε αμείωτη, μισθώθηκε ολόκληρη μια γειτονική οικοδομή.
Πέρα από ορισμένους μισθωτούς, γύρω τους συσπειρώθηκε μια ομάδα εθελοντών για το συσσίτιο, την καθαριότητα, τον καταμερισμό των ρούχων και των ειδών πρώτης ανάγκης. Σταδιακά η βοήθεια αυτή μεγάλωσε, με την παρουσία εθελοντών από οργανώσεις του εξωτερικού. «Συγχωρέστε με γι’ αυτό που θα πω. Δεν είναι αχαριστία, αλλά μια ανθρώπινη αγανάκτηση.» τονίζει ο π. Σάββας, λέγοντας «Πώς αυτή η Ευρώπη βρίσκει τόσα χρήματα και άτομα για εθελοντισμό και στήριξη αυτών των ανθρώπων και δεν φροντίζει να λυθεί το πρόβλημα απ’ ευθείας στην πηγή του; Όχι για μένα, για σένα και για εμάς. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους που ταλαιπωρούνται…» Η πλειονότητα των 90 ατόμων που φιλοξενούνται είναι μητέρες με τα παιδιά τους, που ταξίδεψαν μόνοι από την πατρίδα τους.
Όσον αφορά στα παιδιά, η παράδοση του Τάγματος στην εκπαίδευση δεν άφηνε πολλά περιθώρια. Το παλιό κτήριο της Μονής, μετατράπηκε σ’ ένα μεγάλο εκπαιδευτήριο πρόσθετης διδακτικής στήριξης. Τις πόρτες του περνούν καθημερινά σχεδόν 120 παιδιά προσφύγων, μεταναστών αλλά και Ελλήνων. Και σ’ αυτό το κομμάτι, θεμέλιος λίθος στέκονται οι εθελοντές εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μπροστά στα βλέμματα μας, που γέμισαν με θαυμασμό αλλά και απορία για όσα λέχθηκαν, μας καλεί σε μια ξενάγηση ώστε να δούμε, όσα τόση ώρα μας περιγράφει.
Η ξενάγηση
Πρώτη στάση, η βιβλιοθήκη. Πάνω από 35.000 τόμοι, είναι προσβάσιμοι στον καθένα. Μια διόλου ευκαταφρόνητη συλλογή για τα ελληνικά δεδομένα από σπάνια βιβλία του 15ου έως και του 18ου αιώνα, αποτελεί ένα άγνωστο διαμάντι στην καρδιά της Αθήνας. Συνεχίζουμε στους κοιτώνες των φιλοξενούμενων (προσφύγων και εθελοντών). Διασχίζοντας τους τεράστιους διαδρόμους, φτάνουμε στα δωμάτια των μοναχών. «Αυτό είναι το μοναστήρι μας.» λέει με χαμόγελο ο π. Σάββας και μας δείχνει την κουζίνα, την τραπεζαρία, το καθιστικό και το παρεκκλήσι για την καθημερινή προσευχή. Πριν περάσουμε στο παλιό κτήριο, σταματάμε για λίγο στην εκκλησία. Η ισχυρή παρουσία Πολωνών μεταναστών στην περιοχή, της έδωσε παλαιότερα το προσωνύμιο “Πολωνική”.
Η ησυχία στο εσωτερικό του ναού σπάει από τις φωνές των παιδιών. Μια μικρή αυλή χωρίζει το νέο από το παλιό κτήριο. Το διώροφο πέτρινο κτίσμα, με τις αυστηρές γραμμές στο εξωτερικό, εσωτερικά γίνεται ζεστό και φιλόξενο. Στα δωμάτια του, οι έννοιες έθνος, χρώμα, φυλή, ακόμα και θρησκεία παύουν να υφίστανται. Δίπλα στην ζωγραφιά του Σωτήρη, κρέμεται αυτή του Αρίφ και παραπέρα της Γκρέις. Ανάμεσα τους δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός. Το μόνο διαφορετικό που έχουν, είναι το όνομα τους. Ό,τι τους χωρίζει, μένει έξω από την αυλόπορτα της Μονής. Αυτός είναι ο ένας και μοναδικός κανόνας που έχουν επιβάλει οι μοναχοί.
Βγαίνοντας, έκλεινε ουσιαστικά και η επίσκεψη μας. Μέσα σε δύο ώρες, έγινε φανερό το τι μπορεί να προσφέρει μια κοινότητα 11 μοναχών. Λατρεία, έρευνα, φιλανθρωπία. Αδιαμφισβήτητα όμως, το συγκλονιστικότερο όλων ήταν το κομμάτι της εκπαίδευσης. Γίναμε μάρτυρες ενός σχολείου, που έχει δικαίωμα να λάβει γνώση, οποιοσδήποτε σέβεται τον διπλανό του. Μια επίσκεψη στον χώρο της Μονής μπορεί να κάμψει της αμφιβολίες όποιου έχει διαφορετική άποψη, για το τι σημαίνει εκπαίδευση και για το ποιος είναι ο σκοπός της. Μ’ αυτή την σκέψη, χαιρετήσαμε τον πατέρα Σάββα. Ευχηθήκαμε να συνεχίσουν έτσι, δυναμικά το έργο και την προσφορά τους. Κλείσαμε την καγκελόπορτα κι, ένα τετράγωνο μακριά από την Σμύρνης 27, η Αθήνα ήταν ίδια.
Σύνταξη κειμένου: Παναγιώτης Μπαρδάκης
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
