Στην Οδησσό της Ουκρανίας στην οδό Κρέσνι Περεούλοκ στον αριθμό 18 στεγάζεται ο «τόπος γέννησης» της Φιλικής Εταιρείας. Εκεί είναι που το 1814 οι Εμμανουήλ Ξάνθος, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Νικόλαος Σκουφάς ίδρυσαν την Φιλική Εταιρεία και ορκίστηκαν την Eπανάσταση του Eλληνικού Έθνους. Στον ίδιο εκείνο τόπο στεγάζεται σήμερα και το Μουσείο Φιλικής Εταιρίας.
Το κρησφύγετο
Οι τοίχοι του κτιρίου στην οδό Κρέσνι Περεούλοκ με τον αριθμό 18 ξέρουν όλα τα μυστικά, όλα τα συνθηματικά, τα διαδικαστικά μύησης στην οργάνωση κι όλα τα πρόσωπα της Φιλικής Εταιρείας, που πρωτοστάτησαν στα πρώτα βήματα της μυστικής αυτής οργάνωσης. Όπως επιβεβαιώνει και το ίδιο το κτίριο, η Φιλική Εταιρεία όχι μόνο ιδρύθηκε στους κόλπους του, αλλά και αποτέλεσε κρησφύγετο των Φιλικών. Αρχικά οι φιλικοί ξεκίνησαν να δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Ρωσίας ενώ οι πρώτοι φιλικοί ήταν κυρίως έμποροι. Σιγά-σιγά η οργάνωση άρχισε να διαδίδεται -υπόγεια πάντα εφόσον ήταν μυστική- και στην Ελλάδα, ώσπου γνωστοί οπλαρχηγοί αποτέλεσαν κύριους λειτουργούς και διαύλους της στον ελλαδικό χώρο. Μέχρι την Ελληνική Επανάσταση η Φιλική Εταιρεία αριθμούσε δεκάδες χιλιάδες μέλη.
Η οργάνωση λειτουργούσε με εσωτερική ιεραρχία και άκρα μυστική επικοινωνία μέσω ενός κώδικα. Το να γίνει κανείς μέλος της ήταν ιδιαίτερο δύσκολο. Μετά από δοκιμασίες το τελευταίο στάδιο της μύησης ήταν ο όρκος, που λάμβανε χώρα σε ασφαλές σπίτι. Ο πρώτος όρκος δόθηκε στο σπίτι στον αριθμό 18, και ήταν ο όρκος της Επανάστασης. Ακολούθησαν κι άλλες τελετές μύησης σε αυτό το σπίτι των πρώτων μελών κατά τις οποίες ο εκάστοτε υποψήφιος με ένα μικρό κίτρινο κερί στο χέρι και ο μυητής με ένα ένα εικόνισμα, τοποθετούσαν τα αντικείμενα σε ένα τραπέζι και άναβαν το κερί. Για τελευταία φορά ο μυητής ρωτούσε τον υποψήφιο, αν ήταν σίγουρος για την επιλογή του. Αν ο υποψήφιος τον διαβεβαίωνε με τη φράση «Το εστοχάστηκα και στέργω», τότε ο μυητής έδινε το κερί στον υποψήφιο φιλικό και γονάτιζαν και οι δύο, έκαναν το σταυρό τους, ασπάζονταν την εικόνα και ορκιζόταν, ότι θα πολεμούσαν για την ελευθερία.
Η ιστορία του κτιρίου και του ιδιοκτήτη
Το κτίριο λοιπόν που σήμερα αποτελεί το μουσείο της ιστορίας της Φιλικής Εταιρείας και αποτέλεσε καταφύγιό της στα πρώτα της βήματα είναι ουσιαστικά περιουσία και σπίτι του Έλληνα επιχειρηματία, εθνικού ευεργέτη Γρηγορίου Γρ. Μαρασλή (1831 – 1907), που διετέλεσε δήμαρχος της πόλης της Οδησσού για δεκαέξι χρόνια, από το 1878 ως το 1895. Διετέλεσε επίσης, ισόβιο πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας της Οδησσού, ενώ με τις ενέργειες του και της χρηματικές του δωρεές προίκισε όχι μόνο την πόλη της Οδυσσού αλλά κι άλλες πόλεις στηρίζοντας τη μόρφωση του υπόδουλου ελλήνισμού. Συγκεκριμένα, με δωρεές και δικές του δαπάνες ιδρύθηκαν ή υποστηρίχθηκαν εκπαιδευτήρια στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα, τη Φιλιππούπολη, στην Κέρκυρα, τη Θεσσαλονίκη.
Όμως το έργο του δε σταματά εκεί. Με δική του δωρεά εξοπλίστηκε κτίριο για τη στέγαση από το 1905 του Διδασκαλείου Αθηνών και μετέπειτα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας για τη μόρφωση των δασκάλων, το σημερινό γνωστό Μαράσλειο. Τέλος, η δωρεά του για την ίδρυση Οικονομικού Πανεπιστημίου (σημερινή ΑΣΣΟΕ) χρησιμοποιήθηκε για την ίδρυση νοσηλευτικού ιδρύματος, το σημερινό «Ιπποκράτειο», που λειτούργησε ως Προσφυγικό Νοσοκομείο, για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Όσον αφορά στο κτίριο της οδού Κρέσνι Περεούλοκ, ανήκε στον πατέρα του Γρηγορίου Μαρασλή και ανακαινίστηκε ως δωρεά του με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού – Παράρτημα Οδησσού. Το 1994 το σπίτι αυτό μαζί με τα γειτονικά του οικήματα αξιοποιήθηκε και μετατράπηκε σε Μουσείο Φιλικής Εταιρείας, ενώ η ίδρυση του είχε προηγηθεί το 1979 από το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο της Οδησσού.
Το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας σήμερα
Σήμερα στο Μουσείο Φιλικής Εταιρίας στεγάζεται μια πλούσια βιβλιοθήκη έξι χιλιάδων τίτλων, που συνδέεται με τη δράση του ιδιοκτήτη Μαρασλή στη Αθήνα σχετικά με τη «Βιβλιοθήκη Μαρασλή» και την έκδοση σπουδαίων πρωτοτύπων ή μεταφρασμένων επιστημονικών, φιλολογικών και ιστορικών έργων όπως και με την γενικότερη συλλογή της οικογένειας. Επιπλέον ως πρωταρχικό άντρο της Φιλικής Εταιρείας και μουσείο αφιερωμένο στην ιστορίας της ο επισκέπτης φυσικά θα έρθει σε επαφή με χειρόγραφα, που αποκαλύπτουν την δράση των Φιλικών, χάρτες, γκραβούρες, φωτογραφίες, κρυπτογραφημένα έγγραφα στον κώδικα των Φιλικών, χειρόγραφα που αναφέρονται στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, κατάλογοι με καταγραφές των μελών της, επιστολές και χειρόγραφες προκηρύξεις του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρου Υψηλάντη όπως και προσωπογραφίες και σφραγίδες του ίδιου και των Εμμανουήλ Παπά, Εμμανουήλ Ξάνθου και άλλων.
Μπορεί η Οδησσός να μην είναι ελληνικό έδαφος, όμως, το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας αποτελεί σημαντικό κι αναπόσπαστο κομμάτι της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, καθώς συνδέεται με πρόσωπα και γεγονότα, που μας επηρεάζουν και μας καθορίζουν έως σήμερα.
https://www.youtube.com/watch?v=yKYrOobvR4A
Πηγές:
- thecaller.gr
- news.gr
- sansimera.gr
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
