Είκοσι επτά ναυτικά μίλια από το ακρωτήρι Γέρακας του νησιού της Ζακύνθου, βρίσκονται κοσμώντας το Ιόνιο πέλαγος σαν μικρά πετράδια, οι Νήσοι Στροφάδες. Οι Στροφάδες, Στροφάδια ή Στροφαδονήσια αποτελούν μια συστάδα τριάντα τριών πολύ μικρών νησιών με τα δύο μεγαλύτερα τη Σταμφάνη και την Άρπυια να ξεχωρίζουν. Αν και μικρά σε έκταση και γνωστά σε λίγους τα νησάκια αυτά χαίρουν ιδιαίτερης σημασίας ιστορικά, θρησκευτικά και περιβαλλοντικά.
Ο μύθος του ονόματος
Κατά τους αρχαίους χρόνους, τα Στροφάδια αποκαλούνταν «Πλωταί», λόγω του σχήματος και του χαμηλού υψομέτρου τους. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, επικράτησε το όνομα Στροφάδες ή Στροφάδια. Το όνομα αυτό προκύπτει από τη μυθολογία και σχετίζεται με την Αργοναυτική Εκστρατεία. Σύμφωνα με τον Βιργίλιο, λοιπόν, οι Άρπυιες -φτερωτά τέρατα με σώμα πουλιού και κεφάλι γυναίκας- παρενοχλούσαν διαρκώς τον σοφό γέροντα και τυφλό μάντη Φινέα αφήνοντάς τον νηστικό. Ο Φινέας, σε αντάλλαγμα με το μυστικό που αποκάλυψε στον Ιάσονα, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να διέλθει ανέγγιχτη η Αργώ από τις Συμπληγάδες Πέτρες, του ζήτησε να τον απαλλάξει από τις Άρπυιες. Τότε, ο Ιάσονας έστειλε τους φτερωτούς γιους του θεού Βορέα, Ζήτη και Κάλαϊ να τις καταδιώξουν σε στεριά και θάλασσα. Η καταδίωξη τους οδήγησε πάνω από τα συγκεκριμένα νησιά όπου τόσο οι θεοί -άνεμοι όσο και οι Άρπυιες έστριψαν απότομα και κατευθύνθηκαν προς τους Αργοναύτες. Η «στροφή» αυτή συνέβη καθώς η Ίριδα, η πτερωτή αγγελιοφόρος του Δία, συγκράτησε τους δύο αδερφούς δίνοντας όρκο ότι οι Άρπυιες δε θα ενοχλούσαν ξανά το Φινέα. Έκτοτε τα νησιά αποκαλούνται ως «Στροφάδες».
Τα «Γκαλαπάγκος της Μεσογείου»
Τα δυο μεγαλύτερα νησιά του συμπλέγματος ονομάζονται Σταμφάνη και Άρπυια. Η Σταμφάνη είναι το μεγαλύτερο και νοτιότερο των δύο νησιών. Βορειότερα περνώντας μέσα από επικίνδυνα νερά γεμάτα σκοπέλους και υφάλους βρίσκεται η μικρότερη νήσος Άρπυια. Η έκταση και των δυο δεν ξεπερνά τα 2,6 χιλιόμετρα και το υψόμετρο τους τα 20 μέτρα. Τα δύο νησιά αποτελούν, όπως λένε οι επιστήμονες, ένα τοπικό νησιωτικό «point nemo» ( θαλάσσιο σημείο που απέχει τη μέγιστη απόσταση από την πλησιέστερη στεριά) καθώς ισαπέχουν από τις νότιες ακτές της Ζακύνθου και τις δυτικές της Πελοποννήσου περίπου 50 χιλιόμετρα, φαινόμενο σπάνιο στον ελλαδικό χώρο για μια τόσο μικρή νησιωτική έκταση.
Η Σταμφάνη και η Άρπυια, όμως δεν ξεχωρίζουν μόνο για αυτό αλλά και για την φυσική τους ομορφιά, την ευφορία του εδάφους τους, τη βιοποικιλότητα και τα αποδημητικά φαινόμενα που παρατηρούνται στην μικρή αλλά σημαντική τους έκταση. Οι δυο αυτές Στροφάδες νήσοι έχουν χαρακτηριστεί παλαιότερα ως τα πιο εύφορα σημεία της Ελλάδας. Κατά καιρούς, τα νησιά έχουν κινήσει το ενδιαφέρον διάφορων βιολόγων, ορνιθολόγων και άλλων επιστημόνων καθώς αποτελούν πέρασμα για πάνω από χίλια είδη αποδημητικών πτηνών. Συγκεκριμένα έχουν παρατηρηθεί πάνω από ογδόντα είδη πουλιών που ξεκουράζονται και τρέφονται στα νησάκια για να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Μέσα σε αυτά είναι τα τρυγόνια και οι Aρτέμηδες που επιλέγουν να φτιάχνουν τις φωλιές τους εκεί δίνοντας άλλο ένα όνομα στα νησάκια ως «Αρτινονήσια».
Στην περιοχή παρατηρούνται επίσης, μεσογειακές φώκιες (Μonachus monachus) και θαλάσσιες χελώνες (Caretta caretta),δελφίνια, σταχτοδέλφινα, Ρινοδέλφινα, και Φυσητήρες. Μοναδικής χλωρίδας αποτελεί και το δάσος κέδρων της Η βιοποικιλότητα των νήσων τα εντάσσει στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου δίνοντας τους τον χαρακτηρισμό «Γκαλαπάγκος της Μεσογείου».
Το Καστρομονάστηρο
Στην βορειοανατολική ακτή της Σταμφάνης ορθώνεται εδώ και αιώνες το καστρομονάστηρο της Ιεράς Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (ή Παναγίας «των Πάντων Χαράς» ,Παντοχαράς). Σύμφωνα με την Βυζαντινή παράδοση το Καστρομονάστηρο αποτελεί κτίσμα του ΙΓ αιώνα που χτίστηκε με εντολή του αυτοκράτορα Νικαίας Θεόδωρο Λάσκαρη. Μια άλλη εκδοχή, βέβαια, υποστηρίζει ότι ήταν με εντολή της αυτοκράτειρας Ειρήνης. Το 1440 μάλιστα είχε ανακαινισθεί με εντολή του Ιωάννη Παλαιολόγου. Ο χαρακτηρισμός Καστρομονάστηρο αποδίδει τον οχυρωματικό χαρακτήρα του κτίσματος. Οι Στροφάδες νήσοι αν και δύσβατες από τα περισσότερα σημεία είχαν στρατηγική θέση, με αποτέλεσμα η Μονή να βρεθεί στο στόχαστρο πειρατών. Έτσι το μοναστήρι οχυρώθηκε.
Πέρα από την ιστορική αξία της, η Μονή αποτελεί κέντρο Ορθοδοξίας και πολιτισμού. Στο Καστρομονάστηρο ασκήτευσαν ή εκάρησαν μοναχοί, προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους στη θρησκευτική ιστορία και τον πολιτισμό, όπως ο Ζακύνθιος Κόμης Δραγανίνος Σιγούρος, μετέπειτα Άγιος Διονύσιος (1547 – 1622), πολιούχος της Ζακύνθου και ο Γεώργιος Αγγελόπουλος, ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ (1745 – 1821). Πηγαίνοντας κανείς στο Καστρομονάστηρο μπορεί να δει τον κενό τάφο του Αγίου Διονυσίου και να συναντήσει κάποτε τους 58 καλόγερους της Μονής και μοναδικούς κατοίκους των νήσων.
Οι Στροφάδες Νήσοι δύσβατες και άγνωστες για τους περισσότερους αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά για την Ελλάδα σε ποικίλους τομείς. Παρά τις δυσκολίες, η αξία των νησιών φυσικά και δεν μειώνεται, ελπίζοντας πάντα σε μια καλύτερη μελλοντική τους προώθηση.
Πηγές:
- http://www.thetoc.gr/koinwnia/article/efuge-o-teleutaios-ellinas-erimitis-tis-monis-strofadwn
- http://www.zanteisland.com/el/strofades.php
- https://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=60552&lng=1
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
