Στην Ελλάδα γεννήθηκαν από αρχαιοτάτων χρόνων οι αξίες της ελεύθερης διακίνησης ιδεών και της γνώσης, καθώς η σημασία της τελευταίας θεωρούνταν καθοριστική για την ανάπτυξη μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας. Ωστόσο η ελευθερία αυτή αποκρυσταλλώθηκε ως θεσμός για πρώτη φορά στη χώρα μας ονόματι «πανεπιστημιακό άσυλο» με τον νόμο 1268/1982. Πριν τη θέσπιση του σχετικού νόμου, η έννοια του ασύλου στηρίζεται σε δυο κατευθυντήριους άξονες του Συντάγματος. Γίνεται λόγος για την παράγραφο 1 του άρθρου 16 του Συντάγματος για την ακαδημαϊκή ελευθερία και για την παράγραφο 5 του ίδιου άρθρου για την πανεπιστημιακή αυτοτέλεια, χωρίς ωστόσο να γίνει κάποια ρητή αναφορά του όρου.
Το Σύνταγμα της Ελλάδας
Η αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι., χωρίς αυτή να σημαίνει και αυτονομία τους ως προς την έκδοση κανονιστικών διαταγμάτων, αναντίρρητα αποτελεί προϋπόθεση και αναγκαίο επακόλουθο της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Έγκειται στην ανάδειξη των οργάνων τους από τα μέλη που απαρτίζουν το ίδρυμα και ακολούθως στην ελεύθερη διαχείριση των υποθέσεων τους, σύμφωνα με όσα ορίζουν οι νόμοι. Βάσει, λοιπόν, του νόμου 3549/2007 απαγορεύεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης εντός των χώρων του Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. στους οποίους διεξάγεται έρευνα και εκπαίδευση. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται αντίστοιχα από τη Σύγκλητο και τη Συνέλευση των ιδρυμάτων.
Με την έννοια της «δημόσιας δύναμης» νοείται η ομάδα οργάνων ή το όργανο που ασκεί καταναγκασμό όπως είναι οι Ε.Δ., η Ελληνική Αστυνομία καθώς και όλα τα συνεπικουρούντα των κυρίων οργάνων της δημόσιας αστυνόμευσης. Κατ΄αναλογία, ωστόσο, ο όρος αναφέρεται και στα όργανα του κράτους και σε Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ. του «δημόσιου τομέα» τα οποία βάσει νόμου είναι αρμόδια να ασκούν υλική ή ψυχολογική βία και με τη χρήση όπλων. Οι παραβάτες του ασύλου τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών.
Όπως έχει κατοχυρωθεί το άσυλο, αναλόγως προβλέπεται και η άρση αυτού σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Επιτρέπεται επέμβαση δημόσιας δύναμης ύστερα από πρόσκληση ή άδεια του αρμόδιου οργάνου αφενός και αφετέρου μόνον εφόσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή εγκλήματα κατά της ζωής, η επέμβαση αυτή κατ΄εξαίρεση μπορεί να ευδοκιμήσει και χωρίς την εν λόγω άδεια. (Παρατίθεται για διεξοδικότερη έρευνα το ίδιο το νομοθέτημα: Ν. 3549/2007 )
Εφόσον αναλύθηκε εν συντομία τι ισχύει περί πανεπιστημιακού ασύλου, γνωρίζοντας στην πράξη την καθημερινότητα στα ελληνικά πανεπιστήμια και διακρίνοντας μια κάποια παρακμή ως προς τις υποδομές αλλά και τον κόσμο που κυκλοφορεί εντός πανεπιστημιούπολης, είναι αναπόφευκτος ο προβληματισμός. Ό,τι ισχύει και είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο είναι ευγενές από την άποψη ότι εξυψώνεται η έρευνα, η γνώση, η μάθηση για όλους (χωρίς περιορισμούς ενός καταναγκαστικού κρατικού μηχανισμού). Πρόκειται, ωστόσο για μια ιδανική κατά την άποψη μου κατάσταση.
Στην πράξη, στην καθημερινή ζωή, διαπιστώνεται μια χαοτική κατάσταση στα ιδρύματα αυτά. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αναφερόμαστε σε κάποιο αίσθημα ασφάλειας. Είναι κοινός τόπος ότι εντός πανεπιστημιούπολης κυκλοφορεί πλέον ο οποιοσδήποτε, όχι πάντα ακίνδυνος προς τους φοιτητές. Οι τοξικομανείς, για παράδειγμα, σίγουρα δεν μπορούν να αγνοηθούν καθώς η καθημερινή τους παρουσία είναι κάθε άλλο παρά διακριτική. Δεν αποτελεί ακραίο φαινόμενο επίσης ο διαπληκτισμός μεταξύ των φοιτητικών παρατάξεων που μπορεί να πάρει μεγάλες διαστάσεις. Στη σύγχρονη εποχή, λοιπόν, είναι δυνατή και επιβεβλημένη η αναγνώριση ενός καθεστώτος ανομίας στο εσωτερικό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Σίγουρα αποτελεί στοιχείο αποδεικτικό μιας ανεπιτυχούς και διαβρωμένης κοινωνικής κατάστασης, η οποία αν δε ληφθούν τα αναγκαία μέτρα δεν πρόκειται να εξαλειφθεί. Έχει επικρατήσει η άποψη ότι οι πολιτικά ενταγμένοι σε φιλελεύθερες πολιτικές ομάδες είναι υπέρμαχοι της κατάργησης του πανεπιστημιακού ασύλου και αντίστοιχα είναι θιασώτες του θεσμού άτομα με αριστερές πολιτικές απόψεις. Λανθασμένα ο θεσμός, ωστόσο, αποτελεί ένα τέτοιο επικοινωνιακό παιχνίδι, καθώς εδώ διακυβεύεται η ασφάλεια των όσων καθημερινώς έχουν κάποιο συγκεκριμένο λόγο να βρίσκονται εντός των χώρων του πανεπιστημίου. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα φοιτητών και όχι μόνο που υπήρξαν θύματα ληστείας, βιασμού, κακοποίησης σε τέτοιες περιπτώσεις.
Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις, το πανεπιστημιακό άσυλο και οι αξίες οι οποίες οδήγησαν στη θεσμοθέτηση τους, δεν είναι κατακριτέο. Ωστόσο όταν δυσχεραίνεται η λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας και η κυκλοφορία είναι «ασφαλής» και «επιτρεπτή» για τη σωματική ακεραιότητα κυρίως πρωινές ώρες, το άσυλο αυτό κρίνεται αναγκαίο να ανασταλεί. Και προς προβληματισμό όλων, εάν υπάρχει κάποια αμφιταλάντευση σχετικά με το επιτρεπτό ή όχι του ασύλου αυτού απαραίτητη είναι η απάντηση μιας πολύ απλής ερώτησης με βάση σημερινά δεδομένα: «Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι μια δημοκρατική κατάκτηση ή μια θεσμοθετημένη ασυδοσία;».
