Άσε με να σου πω δυο πράγματα για τα γατιά μου.
Τα ίδια βέβαια θα μπορούσα να γράψω και για το σκυλί μου, αλλά θα μιλήσω συγκεκριμένα για τις γάτες μου, μιας και οι σκύλοι χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης εδώ στην Ελλάδα. Έρχομαι συχνά στην αμήχανη θέση να πρέπει να απολογηθώ για την αγάπη που τους δίνω. “Πρέπει να γυρίσω για να μη μείνουν μόνα τους”, εξηγώ προτού αφήσω μια παρέα. Κανένα φρύδι δεν θα ανασηκώνονταν αν μίλαγα για τα παιδιά μου, ή για τα μικρότερα μου αδέρφια. Κι όμως, εδώ το ύφος αλλάζει, γίνεται συγκαταβατικό, οι άκρες των χειλιών τρεμουλιάζουν ανεπαίσθητα προς τα πάνω, έτοιμες να ξεγυμνώσουν το μειδίαμα.
“Μα είναι ζώα.”
Δεν μπορώ καν να διατυπώσω σε λέξεις το πόσο με ενοχλεί αυτή η φράση. Μα είναι ζώα. Λες και η φύση έχει τραβήξει μια καθοριστική γραμμή, από την μία πλευρά της οποίας στέκεται ο άνθρωπος και από την άλλη όλο το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο. Η επιχειρηματολογία αυτή όχι απλά προδίδει παντελή άγνοια σε θέματα βιολογίας και εξέλιξης, εκθέτει και τον υποστηρικτή της ως συναισθηματικά ελλειμματικό, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια. Είναι η ίδια νοοτροπία που έχει αποψιλώσει δάση και έχει αφανίσει ολόκληρα είδη στο όνομα της προόδου. Ότι, και καλά, ο άνθρωπος είναι το έλλογο ον, και ως τέτοιου η ζωή του αξίζει περισσότερο από όλες τις άλλες ζωές.
Όχι κύριε.
Σύμφωνα με αυτή τη λογική θα έπρεπε να αγαπάμε τα μέλη της οικογένειάς μας μόνο αν είναι έξυπνα- έξυπνα με βάση τη δική μας, περιορισμένη κατανόηση του όρου ευφυΐα. Πάω στοίχημα πως στα μάτια των γατιών μου φαντάζω μεγάλη, αργή και άχρηστη, έτσι ανίκανη που είμαι να κυνηγήσω πουλιά. Και όμως αυτά επέλεξαν την οικογένειά μου για δική τους, και παρότι οι μπαλκονόπορτες μένουν ανοιχτές όλη την ώρα, επιλέγουν να περνούν το μεγαλύτερο ποσοστό της μέρας τους στο σπίτι μου. Ξέρεις, σε αυτό το σπίτι που τις έχω φυλακισμένες παρά τη θέλησή τους και όπου έρχονται μόνο για φαγητό.
Το πιο αστείο της υπόθεσης είναι, πως εσύ που τα λες αυτά, δεν έχεις συμβιώσει με γάτα. Και αν το έχεις κάνει, πιθανόν να μην την πρόσεχες αρκετά, ή πολύ απλά να συγχέεις την προσωπικότητα ενός μεμονωμένου ζώου με την συμπεριφορά του όλου. Πολλές φορές η μεγάλη γάτα μας, η Φρίντα, όντας κυνηγός, καταφθάνει φαγωμένη και το μόνο που τη νοιάζει είναι να βρει γόνατα για να τριφτεί. Της ανοίγεις μια κονσέρβα, τη μυρίζει και φεύγει. Σε λίγο θα κλάψει βέβαια, αλλά για άλλο λόγο- γιατί θέλει την προσοχή σου.
Σαν ένα παιδί.
Σε αυτό το σημείο της συζήτησης ο συνομιλητής συνήθως φρίττει. Μα είναι δυνατόν να συγκρίνεις ένα παιδί με ένα ζώο; Τονίζω τη λέξη ζώο, γιατί είναι ενδεικτική της ίδιας τοξικής πεποίθησης πως ένα παιδί του είδους homo sapiens είναι μεγαλύτερης αξίας από ένα γατάκι που λιμοκτονεί στους δρόμους της Αθήνας και το οποίο, με στατιστική βεβαιότητα σχεδόν, πρόκειται να πατηθεί από κάποιο αμάξι. Να υιοθετούσατε ένα φτωχό παιδάκι καλύτερα!- λέει αυτός, ο ανώτερος, ο homo sapiens, κάνοντας αφενός αυθαίρετες υποθέσεις για τα φιλανθρωπικά μου αισθήματα και αγνοώντας αφετέρου το προφανές, πως αυτό ακριβώς έχω κάνει ανοίγοντας το σπίτι μου σε ένα αβοήθητο πλάσμα. Που τυχαίνει να είναι γάτα.
Η μέση γάτα του δρόμου πρόκειται να ζήσει δυόμισι μόλις χρόνια- το ηλικιακό ισοδύναμο ενός ανθρώπου που πεθαίνει στα τριάντα. Το ότι συγκινούμαι μπροστά σε αυτή την μαύρη αριθμητική δεν καθιστά μια ανθρώπινη τραγωδία λιγότερο φρικτή· απεναντίας, η άποψη πως ο Θεός ή η φύση νοίαζεται λιγότερο για ό,τι δεν σου μοιάζει με κάνει και υποπτεύομαι πως τα δάκρυά σου για τα “κανονικά” παιδιά είναι πιθανόν υστερόβουλα.
‘Εχω πολλά να πω για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα άλλα είδη, αλλά επειδή μίλαγα για τα γατιά μου θα περιοριστώ στο όλο ζήτημα των κατοικιδίων. Προφανώς και δεν θέλω να τα αφήσω πολλή ώρα μόνα τους. Και αν πάθουν κάτι θα τρώω τα νύχια μου από την αγωνία, όπως ακριβώς θα έκανα για οποιοδήποτε μέλος της οικογένειάς μου. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Τα κατοικίδια δεν είναι παιχνίδια. Δεν είναι απλά κάτι γλυκούλικες χνουδόμπαλες τις οποίες αγοράζεις στα παιδιά σου για να “σταματήσουν να κλαίγονται”. Είναι άτομα. Μη ανθρώπινα, αλλά άτομα. Αγαπούν σαν εμάς, πονάνε σαν εμάς, και φοβούνται σαν εμάς. Kαθένα τους, μέσω της συμβίωσης, αποκαλύπτει τη δική του, παντελώς αυτόνομη, προσωπικότητα.
Πλέον, όταν μου ζητούν το λόγο για την αδυναμία που έχω στα κατοικίδιά μου, σηκώνω απλά τους ώμους. Θα μπορούσα, βεβαίως, να εξηγήσω εν τάχει όσα έγραψα παραπάνω. Μα θα είναι εις μάτην. Για να καταλάβεις πόσο πολύτιμη, πόσο ιδιαίτερη και μοναδική, είναι η σχέση που μπορείς να συνάψεις με ένα άλλο είδος, πρέπει να τη ζήσεις. Όπως κάθε αλληλεπίδρασή μας που κινείται από την αγάπη και την ανάγκη για συντροφικότητα, έτσι και η σχέση ανθρώπου-κατοικιδίου δεν περιγράφεται από δεύτερο χέρι. Ακόμα και αν αφιερώσω χίλια άρθρα στη ζωή μου με τα τετράποδα άτομα της φαμίλιας μου, θα έχω μεταγγίσει στον αναγνώστη χωρίς σχετική εμπειρία μία σειρά από όμορφες καρτ-ποστάλ.
Εμένα, όμως, είναι η αλήθεια μου.
(Καθώς πληκτρολογώ τις τελευταίες αυτές γραμμές, η Φρίντα κοιμάται στα γόνατά μου ανασαίνοντας αδρά. Σκύβω και την κοιτάζω, σχεδόν με ευγνωμοσύνη, και καθώς κινούμαι ανεπαίσθητα την ξυπνάω. Ανοίγει τα μάτια της και με κοιτάει. Βλεφαρίζει. Της βλεφαρίζω. Και, σε μια στιγμή κοσμικής παράνοιας, το φράγμα της γλώσσας σπάζει. Και καταλαβαίνουμε τι θέλει να πει η μία στην άλλη, παρότι δεν είμαι γάτα και εκείνη δεν είναι άνθρωπος.)
