Αν και έχουν δημιουργήσει από τα μεγαλύτερα χάσματα μεταξύ κριτικών, είναι αναμφίβολο πως τα film noir είναι από τα είδη – ορόσημα του παγκόσμιου και κυρίως, του Αμερικανικού κινηματογράφου.
Παρά τις όποιες διαφωνίες τόσο ως προς τα τεχνικά στοιχεία αναγνώρισης των film noir όπως το σενάριο, η επιλογή ενός happy ending αλλά ενός ίσως όχι και τόσο σε κάποιο άλλο έργο αλλά και ως προς το πότε εν τέλει εγκαθιδρύονται πραγματικά τα film noir, με πολύ λίγες λέξεις θα το χαρακτηρίζαμε ως ένα είδος αστυνομικών ταινιών με κυριότερα στοιχεία αναγνώρισης, το δράμα και το έγκλημα.
Συνωμοσίες, ερωτικά τρίγωνα, ερασιτέχνες ντετέκτιβ και δολοφόνοι, προδοσίες, εξιχνίαση εγκλημάτων μπλεγμένα με ειδύλλια μεταξύ ανδρών και femmes fatales ενδεδυμένα με μια γεύση μυστηρίου και ενός «απαγορευμένου» έρωτα, όχι πάντα από ηθική σκοπιά αλλά, σε αρκετές περιπτώσεις, λόγω συνθηκών χαρακτηρίζουν κατά κύριο λόγο την πλοκή της πλειοψηφίας των film noir. Φυσικά, όλα αυτά κάτω από μεγάλες αντιθέσεις φωτισμού και σκιών σε ένα ασπρόμαυρο φόντο με καπέλα, καμπαρντίνες, τσιγάρα και κοφτές, περιεκτικές ατάκες. Κι αν θέλουμε να εμβαθύνουμε, πίσω από το προφανές έγκλημα και το μυστήριο της εξέλιξης της ιστορίας, η έμφαση στα περίπλοκα συμπλέγματα των πρωταγωνιστών που προβάλλουν απροκάλυπτα τα ψεγάδια τους αλλά και της αμφιθυμίας τους είναι η αφετηρία για κάθε θεατή που σαγηνεύεται από την ηθική τους πτώση καθώς η ταινία εκτυλίσσεται.
Ποια είναι όμως μερικά από τα film noir που είδαμε σε αυτή την καραντίνα, σφράγισαν το συγκεκριμένο είδος και πέρασαν στην ιστορία;
1. Gilda (1946)
Σκηνοθεσία: Charles Vidor
Πρωταγωνιστούν: Rita Hayworth, Glenn Ford, George Macready
Βαθμολογία στο IMDΒ: 7.7/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=9hTdgygrlOg&ab_channel=HDRetroTrailers

Η ταινία που ανέδειξε τη Rita Hayworth χαρίζοντας της τον τίτλο της femme fatale μετά την Marlene Dietrich αν και δεν συνάδει σε καμία περίπτωση με την αληθινή προσωπικότητα της Hayworth, αποτελεί από τις πρώτες film noir ταινίες που ανέδειξαν ακριβώς τόσο το film noir όσο και την σημασία της θηλυκής παρουσίας σε εκείνα. Ένα ερωτικό τρίγωνο μεταξύ δυο παλιών γνωρίμων και του νέου της συζύγου με αποκλειστικά προβληματικές συμπεριφορές ορμώμενες από το πάθος της «εκδίκησης» αλλά και ερωτικής αντεκδίκησης, το οποίο εν τέλει ολοκληρώνεται εντελώς διαφορετικά από ότι θα περίμενε κανείς. Στη Gilda θα δει κανείς και μερικές από τις πιο εμβληματικές σκηνές στην ιστορία του κινηματογράφου, όπως το περιβόητο hair flip της Hayworth (θυμηθείτε την Τελευταία Έξοδο: Rita Hayworth) αλλά και τον προβοκατόρικο «put the blame on mame» χορό της ντυμένη με ένα από τα πιο εμβληματικά φορέματα της ιστορίας του κινηματογράφου.
2. Shadow Of A Doubt (1943)

Σκηνοθεσία: Alfred Hitchcock
Πρωταγωνιστούν: Teresa Wright, Joseph Cotten
Βαθμολογία στο IMDΒ: 7.8/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=QAdjnumtmXs&ab_channel=TheVillainWhispered
Ο Alfred Hitchcock αν και μάστερ του θρίλερ, δεν ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με το film noir με ελάχιστες εξαιρέσεις. Η πιο αξιοσημείωτη εξαίρεση εξ αυτών είναι το Shadow Of A Doubt (όσο και το Notorious) που εκτός από μερικές εκ των πιο χαρακτηριστικών ταινιών του είδους αποτελούν και μερικές από τις πιο πετυχημένες ταινίες του σκηνοθέτη. Η νεαρή Charlie είναι απογοητευμένη από την πεζή καθημερινότητα της όσο και της οικογένειας της μέχρι την στιγμή που έρχεται να μείνει μαζί τους ο αγαπημένος της θείος, Charlie. Η ευχή της εισακούγεται και η καθημερινότητα της αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον αλλά με εντελώς διαφορετικό πρόσημο όταν ξεκινούν οι πρώτες υποψίες πως ο αγαπημένος της θείος ίσως είναι ο δολοφόνος μερικών ευκατάστατων κυριών που καταζητούν οι τοπικές αρχές. Αναμφίβολα, μια διόλου ευκαταφρόνητη ταινία είτε απευθύνεται σε φαν του Hitchcock και των film noir είτε όχι.
3. The Lady from Shanghai (1947)

Σκηνοθεσία: Orson Welles
Πρωταγωνιστούν: Rita Hayworth, Orson Welles, Everett Sloane
Βαθμολογία στο IMDΒ: 7.6/10
Trailer:https://www.youtube.com/watch?v=R3lW5UKsbP4&ab_channel=MUBIUK
Όταν ο Michael O’Hara συναντά και σαγηνεύεται από την Elsa Bannister, απογοητεύεται σύντομα όταν μαθαίνει πως είναι παντρεμένη με έναν δικηγόρο με κινητικές δυσκολίες και κατά πολύ μεγαλύτερό της. Εκείνος ναύτης με πολυετή παρουσία στη θάλασσα κι εκείνοι νεοφερμένοι στην Αμερική από τη Σανγκάη, τον προσκαλούν βάση της ιδιότητας του στο ιστιοπλοϊκό ταξίδι που οργανώνουν. Η αποδοχή της πρόσκλησης βρίσκει το ζευγάρι να θέλει από εκείνον κάτι, ο καθένας όμως κάτι διαφορετικό καταλήγοντας όμως στο ίδιο σημείο: Να εκτελέσει χρέη δολοφόνου. Ποιος όμως είναι εκείνος που τον χρησιμοποιεί εν τέλει και για την δολοφονία ποιου; Αν και η ταινία δεν έλαβε σε καμία περίπτωση την αναγνώριση που της άρμοζε σε πρώτο χρόνο, πλέον θεωρείται μια από τις πιο χαρακτηριστικές film noir ταινίες, ενώ το 2018, το Αμερικανικό Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου την ενέταξε στη λίστα που διαμορφώνει κάθε χρόνο με τις πιο «πολιτισμικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντικές» ταινίες της Αμερικανικής ιστορίας. Σημεία διχασμού αποτέλεσαν επίσης τόσο η σκηνοθεσία του Welles (όπως άλλωστε ήταν εξ ορισμού η σκηνοθετική του πορεία) όσο και η απόφαση του να αλλάξει την εικόνα της συζύγου του Hayworth αντικαθιστώντας το μακρύ, καστανοκόκκινο μαλλί της, με το οποίο και συνδέθηκε, με ένα κοντό, ξανθό χτένισμα.
4.The Maltese Falcon (1941)

Σκηνοθεσία: John Huston
Πρωταγωνιστούν: Humphrey Bogart, Mary Astor, Gladys George
Βαθμολογία στο IMDΒ: 8.0/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=3a9YU1SVbSE
Η συγκεκριμένη ταινία αποτελεί τόσο μια από τις πιο εμβληματικές ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου και της Αμερικανικής ταινιοθήκης όσο και από τα πρώτα (αντιθέτως με ό,τι θα περίμενε κανείς) πιο πετυχημένα film noir όλων των εποχών από κάθε άποψη. Ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ αναλαμβάνει μια νέα υπόθεση στη οποία καλείται να εξιχνιάσει ένα έγκλημα που συνδέει τρεις εγκληματίες, μια femme fatale που τον ελκύει και το μυστήριο της απαράμιλλης αξίας ενός αγαλματιδίου που φαίνεται να αποτελεί αντικείμενο πόθου για κάθε εμπλεκόμενο της ιστορίας. Θεωρείται μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών ενώ ήταν από τις πρώτες που επιλέχθηκαν από το Αμερικανικό Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου για διατήρηση και διαφύλαξη ανά τα χρόνια. Για κάθε film noir enthusiast αλλά και για όποιον επιθυμεί να εντρυφήσει στο είδος και όχι μόνο, η συγκεκριμένη ταινία είναι στα must watch.
5.Double Indemnity (1944)

Σκηνοθεσία: Billy Wilder
Πρωταγωνιστούν: Fred MacMurray, Barbara Stanwyck, Edward G. Robinson
Βαθμολογία στο IMDΒ: 8.3/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=yKrrAa2o9Eg&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Ο όρος Double Indemnity μεταφράζεται ως η παροχή εκείνη που πολλές ασφαλιστικές εταιρείες παρέχουν, την χρηματική αποζημίωση σε διπλάσια και τριπλάσια αξία επί του αρχικού ποσού σε περίπτωση που επέλθει ο τυχαίος θάνατος του ασφαλισμένου. Σε αυτό το film noir με έντονα στοιχεία ψυχολογικού θρίλερ, η συνταγή βασίζεται κατά κάποιον τρόπο σε αυτή την ιδέα. Ένας ασφαλιστής που ενδίδει στην πρόταση μιας δυσαρεστημένης νοικοκυράς, η οποία θέλει τον άνδρα της νεκρό αλλά και την χρηματική της αποζημίωση. Κάπου εκεί όμως, κάνει την εμφάνιση του ένας ερευνητής με εξειδίκευση σε ασφαλιστικές απάτες. Για πολλούς κριτικούς, το Double Indemnity ήταν η ταινία που έθεσε τα «στάνταρ» των film noir για το μέλλον, είχε 7 υποψηφιότητες για Όσκαρ και μια εξαιρετική υστεροφημία.
6.In a Lonely Place (1950)

Σκηνοθεσία: Nicholas Ray
Πρωταγωνιστούν: Humphrey Bogart, Gloria Grahame, Frank Lovejoy
Βαθμολογία στο IMDΒ: 8.0/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=Cq9VYIrFy3M&ab_channel=MrDnice3477
Στην συγκεκριμένη ταινία, ο θρύλος του «old Hollywood» Humphrey Bogart ενσαρκώνει έναν συγγραφέα, ο οποίος έχει να παράγει κάποια ουσιαστική επιτυχία πριν από τον πόλεμο. Ως αποτέλεσμα, η εσωτερική του απογοήτευση και δυσφορία τον οδηγούν σε εκρήξεις θυμού αγγίζοντας τα όρια της βίας και εν τέλει, στην κατηγορία του για τη δολοφονία μιας κοπέλας που το προηγούμενο βράδυ ήταν στο σπίτι του. Η γειτόνισσα του, τον υπερασπίζεται χαρίζοντας του την ελευθερία του και ξεκινά να αναπτύσσεται ένα ειδύλλιο που όμως παίρνει μια παράξενη τροπή, όταν εκείνη αρχίζει να αμφιβάλλει για την αθωότητά του. Μια από τις πιο αξιόλογες ερμηνείες του Bogart σε μια ταινία σχετικά «άγνωστη» σε σχέση με τις υπόλοιπες που εντάσσονται στη φιλμογραφία του, η συγκεκριμένη ταινία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των καλύτερων film noir όλων των εποχών αλλά και γενικότερα, του κινηματογράφου.
7.Touch of Evil (1958)

Σκηνοθεσία: Orson Welles
Πρωταγωνιστούν: Charlton Heston, Orson Welles, Janet Leigh
Βαθμολογία στο IMDΒ: 8.0/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=V-Oqn2hMp1M&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Σε αυτό το σκηνοθετικό εγχείρημα του Orson Welles, το συγκεκριμένο film noir πραγματεύεται την δολοφονία ενός Αμερικανού εργολάβου μετά από την έκρηξη βόμβας μέσα στο αμάξι του που φαίνεται να είχε τοποθετηθεί εκεί όσο βρισκόταν στη μεξικάνικη μεριά των συνόρων των Η.Π.Α. Τότε, ο αρμόδιος αστυνομικός με εξειδίκευση στο μεξικανικό εμπόριο ναρκωτικών πρέπει να διακόψει τον μήνα του μέλιτος του και να ασχοληθεί με την υπόθεση. Ανακαλύπτει μια συνωμοσία που εμπλέκει υποθέσεις που πρέπει να διερευνήσει περαιτέρω με την γυναίκα του σε ένα ξενοδοχείο να τον περιμένει. Τι γίνεται όμως όταν οι ύποπτοι που κυνηγά έχουν ολόκληρο σχέδιο εξόντωσης του, το οποίο ξεκινά με τη γυναίκα του; Αν και κατακρίθηκε από κριτικούς στην αρχική κυκλοφορία του, κέρδισε σχεδόν αμέσως το Ευρωπαϊκό κοινό ενώ ήταν τη δεκαετία του ’70 που αναγνωρίστηκε και επίσημα ως ένα από τα καλύτερα έργα σκηνοθεσίας του Welles αλλά και ως από τα καλύτερα film- noir όλων τω εποχών.
- 7+1 (& Neo- Noir): Chinatown (1974)
Πηγή Εικόνας: Pinterest
Σκηνοθεσία: Roman Polanski
Πρωταγωνιστούν: Jack Nicholson, Faye Dunaway, John Huston
Βαθμολογία στο IMDΒ: 8.1/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=p39LFdGI-YA&ab_channel=MovieclipsClassicTrailers
Η δύση του παραδοσιακού film – noir όπως αυτό χαράχθηκε στην αντίληψη του κοινού κατά τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, μετεξελίχθηκε σε εκείνο του neo – noir που όμως για πολλούς δεν αποτελεί τόσο μετεξέλιξη όσο αναβίωση του παλαιότερου. Στο συγκεκριμένο φιλμ του Polanski που εκτυλίσσεται το έτος 1937, η σύζυγος του αρχιμηχανικού της αμερικανικής εταιρείας ύδρευσης και ηλεκτρισμού προσλαμβάνει έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ υποψιαζόμενη πως εκείνος την απατά. Εκείνος τον ξεσκεπάζει όμως σύντομα αντιλαμβάνεται πως η γυναίκα που τον προσέλαβε δεν είναι η αληθινή σύζυγος και πως εξαπατήθηκε. Μεταξύ πολιτικών και οικονομικών σκανδάλων, ο συγκεκριμένος ντετέκτιβ μπλέκεται σε μια ιστορία πολύ πιο περίπλοκη πίσω από μια διεστραμμένη αλήθεια. Το Chinatown αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του neo – noir κύματος με μοναδικές ερμηνείες και εξαιρετική σκηνοθεσία όπου ακόμη και αν δεν αναβιώνει, σίγουρα κινείται στα χνάρια του πρόγονού του επάξια και με μεγάλη επιτυχία.
Εύκολα αναγνωρίζουμε ένα film noir είτε είναι ασπρόμαυρο και εκτυλίσσεται στο πάλαι ποτέ ένδοξο “old Hollywood” μεταξύ του ’40 – ’50 είτε όπως αυτό μετεξελίχθηκε ανά τις δεκαετίες ως neo – noir. Σε κάθε περίπτωση όμως, πάντα διατηρεί την αίγλη και την ανώτερη δυνατή ποιότητα οι οποίες οφείλουν και ως επί το πλείστον να το διέπει.