Ο Ένας Υπέροχος Άνθρωπος (A Beautiful Mind, 2001) δεν είναι απλώς μια αφήγηση για την ασθένεια· είναι μια σπουδή πάνω στην αγάπη, τη δημιουργία και το τίμημα της μεγαλοφυΐας.
Ο Ρον Χάουαρντ, σκηνοθέτης με βαθιά αίσθηση ανθρωπισμού, μετατρέπει τη βιογραφία του μαθηματικού Τζον Νας σε μια ταινία που ξεπερνά το βιογραφικό είδος και εξερευνά τον ψυχισμό του ανθρώπου που βρίσκεται εγκλωβισμένος ανάμεσα στην ιδιοφυΐα και την ψευδαίσθηση. Η ταινία κέρδισε τέσσερα Όσκαρ (Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Διασκευασμένου Σεναρίου και Β΄ Γυναικείου Ρόλου), επιβεβαιώνοντας την ικανότητα του Χάουαρντ να συνδυάζει συναισθηματική δύναμη και αφηγηματική ακρίβεια.
Σενάριο & δομή
Ο Άκιβα Γκόλντσμαν διασκευάζει το βιβλίο της Σίλβια Νασάρ με σεναριακή ισορροπία ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη δραματουργία. Το σενάριο ξεκινά με τη γνωριμία του θεατή με τον νεαρό Νας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον· έναν άντρα που κυνηγά την πρωτοτυπία σε κάθε του σκέψη. Η εξέλιξη είναι σταδιακή και ψυχολογικά πειστική: η απομόνωση, η εμμονή με τη θεωρία, οι ψευδαισθήσεις, η πτώση και η σταδιακή λύτρωση. Ο θεατής ακολουθεί την εσωτερική διαδρομή ενός ανθρώπου που δεν παλεύει μόνο με τον έξω κόσμο, αλλά και με τον ίδιο του τον νου.
Η δύναμη του σεναρίου βρίσκεται στο ότι δεν μετατρέπει την ασθένεια σε μελόδραμα. Αντίθετα, την παρουσιάζει ως υπαρξιακό αγώνα για ταυτότητα. Ο Νας δεν γίνεται σύμβολο οίκτου, αλλά παράδειγμα ανθρώπινης αντοχής και αυτογνωσίας.
Σκηνοθεσία & κινηματογραφική γλώσσα
Ο Ρον Χάουαρντ χειρίζεται το υλικό με σεμνότητα και ακρίβεια. Δεν καταφεύγει σε θεατρικές υπερβολές· προτιμά να αφήσει τη σιωπή και την παρατήρηση να μιλήσουν. Χρησιμοποιεί τη σκηνοθεσία για να «μπει» στο μυαλό του Νας, χωρίς να αποκαλύπτει εξαρχής την ψυχική του κατάσταση.
Η αποκάλυψη των ψευδαισθήσεων αποτελεί ένα από τα πιο καλοδουλεμένα αφηγηματικά σημεία του κινηματογράφου των 00s: ο θεατής συνειδητοποιεί σταδιακά ότι μοιράζεται τις ψευδαισθήσεις του ήρωα. Αυτή η ανατροπή δίνει στην ταινία το ψυχολογικό της βάρος.
Ο Χάουαρντ αποφεύγει την ηθικολογία. Αντί να δείξει τη σχιζοφρένεια ως «αρρώστια», την παρουσιάζει ως υπαρξιακή πρόκληση. Ο τρόπος που κινηματογραφεί το Πρίνστον ή τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα θυμίζει το «πεδίο μάχης» του ανθρώπινου μυαλού. Eνα τοπίο ταυτόχρονα φωτεινό και επικίνδυνο.
Ερμηνείες
Ο Ράσελ Κρόου δίνει μια από τις κορυφαίες ερμηνείες της καριέρας του, ως Ένας Υπέροχος Άνθρωπος. Ενσαρκώνει τον Νας με εσωτερικότητα, ακρίβεια και σεβασμό. Δεν τον κάνει ούτε ήρωα ούτε θύμα. Αντίθετα, τον αποδίδει ως έναν άνθρωπο που κατανοεί τη μαθηματική λογική αλλά αδυνατεί να ερμηνεύσει τη συναισθηματική.
Η Τζένιφερ Κόνελι, ως Αλίσια, ισορροπεί ανάμεσα στην τρυφερότητα και τη δύναμη. Ο ρόλος της, είναι ο πυρήνας της σταθερότητας μέσα στην παράνοια. Η ερμηνεία της αποπνέει εσωτερική καθαρότητα και απέσπασε δίκαια το Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου. Το υπόλοιπο καστ (Έντ Χάρις, Πολ Μπέτανι, Άντονι Ραπ) πλαισιώνει με στιβαρότητα. Ο Χάρις αποδίδει με σιωπηλή ένταση τον πράκτορα που αντιπροσωπεύει το χαοτικό μυαλό του Νας, ενώ ο Μπέτανι ενσαρκώνει την ψευδαίσθηση της φιλίας και της αποδοχής.
Φωτογραφία & μουσική
Η φωτογραφία του Ρότζερ Ντίκινς δημιουργεί ατμόσφαιρα διαχρονική. Οι αποχρώσεις της εποχής μετατρέπουν το πανεπιστημιακό τοπίο σε μικρόκοσμο μιας ψυχής που ταλαντεύεται ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Η μουσική του Τζέιμς Χόρνερ — από τις πιο αναγνωρίσιμες κινηματογραφικές παρτιτούρες . Προσφέρει λυρισμό χωρίς συναισθηματικό εκβιασμό. Οι μελωδίες του κινούνται ανάμεσα στη μελαγχολία και στην ελπίδα, υπογραμμίζοντας τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην τρέλα και τη μεγαλοφυΐα.
Νόημα & ψυχολογική διάσταση
Ο Ένας Υπέροχος Άνθρωπος είναι πάνω απ’ όλα μια ταινία για την αντοχή. Ο Νας αντιμετωπίζει τη νόσο του ως κάτι που μπορεί να ενσωματώσει στη ζωή του. Η ταινία μιλά για την αποδοχή της ανθρώπινης ατέλειας, για τη δύναμη της αγάπης που παραμένει όταν όλα τα υπόλοιπα χάνονται.
Ο Χάουαρντ επιλέγει να τελειώσει την ταινία με μια σκηνή ήρεμη, σχεδόν ποιητική. Ο Νας δεν νικά την ασθένεια· μαθαίνει να ζει μαζί της. Και εκεί βρίσκεται το πραγματικό μεγαλείο του.
Δείτε το trailer:
