Έμφυλη βία σημαίνει να υπομένει κάποιος μορφές βίας μόνο και μόνο για τη φύση του. Πιο συγκεκριμένα το φύλο του και μάλιστα το γυναικείο. Μπορεί σε κάποιους να φαίνεται αυτονόητη η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, ωστόσο το φαινόμενο της έμφυλης βίας εξακολουθεί να λαμβάνει χώρα στην πλειοψηφία των παγκόσμιων κοινωνιών, ακόμα και στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Συγκεκριμένα, στη χώρα μας 1 στις 4 γυναίκες έχει υποστεί είτε σεξουαλική είτε σωματική βία, ενώ σχεδόν το 22% των Ελληνίδων αρνείται να παραδεχτεί ότι είναι θύμα βίας από άνδρα που βρίσκεται στο στενό της οικογενειακό ή προσωπικό κύκλο. Στην Ελλάδα τα ποσοστά έμφυλης βίας είναι αρκετά υψηλότερα από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Ενώ η έμφυλη βία πρόκειται για ψυχικό ή σωματικό τραυματισμό της γυναίκας από τον άντρα, είναι τόσο κοινωνικό όσο και ψυχολογικό φαινόμενο. Η έντονη παρουσία της πατριαρχίας στην κοινωνία, η οικονομική κρίση που «αποδυναμώνει» τον κυρίαρχο ρόλο του άνδρα, η αντίληψη ότι οι γυναίκες είναι κατώτερες σωματικά και δεν πρέπει να αντιστέκονται… όλα αυτά είναι στερεότυπα και καταστάσεις που, σε συνδυασμό με την ψυχολογική κατάσταση ορισμένων ανδρών, εντείνουν το φαινόμενο και του δίνουν την υπόσταση που έχει και σήμερα. Η 25η Νοεμβρίου έχει από το 1999 θεσπιστεί από τον ΟΗΕ ως η παγκόσμια ημέρα κατά της έμφυλης βίας.
Όλα αυτά είναι μια πολύ μικρή περίληψη ενός τεράστιου ζητήματος, στο οποίο κανένας μας δεν πρέπει να κλείνει τα μάτια του και για το οποίο το κράτος και τα μέλη των κοινωνιών πρέπει να δρουν σε συνεργασία για την ολική εξάλειψή του. Ωστόσο, σε αυτό το άρθρο αφήνω την 7η τέχνη να μιλήσει μέσω της εικόνας, μέσω 5 ταινιών για την έμφυλη βία.
1. «Η πέτρα της υπομονής» (The patience stone)
Σκηνοθεσία: Ατίκ Ραχίμι
Περίληψη: Σύμφωνα με την περσική μυθολογία, υπάρχει μια «μαγική» πέτρα που τη βάζεις μπροστά σου και της λες όλα σου τα βάσανα, τους πόνους, και τα μυστικά σου… Μέχρι που μια μέρα η πέτρα εκρήγνυται. Κι εκείνη ακριβώς τη μέρα λυτρώνεσαι. Η ιστορία διαδραματίζεται σε μια μουσουλμανική χώρα που βρίσκεται σε πόλεμο. Μια νεαρή γυναίκα μιλά στον άντρα της που είναι σε κώμα για τη σχέση τους, τα όνειρά της, τη ζωή της, τα θέλω της, τον πόλεμο, τη βία, τη θρησκεία, τον φόβο, τον έρωτα… Του εξομολογείται για πρώτη φορά αλήθειες που κάθε γυναίκα θέλει να πει στο σύντροφό της, αλλά δεν τολμά. Έτσι, ο άντρας της γίνεται γι’ αυτήν η πέτρα της υπομονής. Η ταινία καταγγέλλει τις αποτρόπαιες συμπεριφορές των αντρών στις γυναίκες κατά τη διάρκεια του πολέμου στις φονταμενταλιστικές αραβικές κοινωνίες, αλλά και το πως οι υπόλοιπες κοινωνίες παραμένουν απλά σιωπηλοί θεατές μπροστά στο φαινόμενο της έμφυλης βίας.
2. «Μονάκριβη» (Precious)
Σκηνοθεσία: Λι Ντάνιελς
Περίληψη: Σε έναν απάνθρωπο κόσμο όπου η εικόνα είναι το παν, βλέπουμε την τραγική ιστορία της Κλαρίς Τζόουνς. Η Κλαρίς είναι μια έφηβη που έχει κακοποιηθεί από τη μητέρα της και βιαστεί από τον πατέρα της, από τον οποίο έχει στην πορεία δύο παιδιά. Η αντίθεση ανάμεσα στον τίτλο και το περιεχόμενο της ταινίας παραπέμπει στο πως τα άτομα που κανονικά σου προσφέρουν τόση αγάπη μπορούν τελικά να σε καταστρέψουν.
3. « Το πορφυρό χρώμα» (The color purple)
Σκηνοθεσία: Στίβεν Σπίλμπεργκ
Περίληψη: Η Σέλι είναι Αφροαμερικανίδα που ζει στον Αμερικανικό νότο. Είναι παντρεμένη με τον Άλμπερτ, έναν αδικαιολόγητα βίαιο άνδρα. Ως μόνη διέξοδο έχει τα γράμματα που στέλνει στην αδερφή της, Νέτι, στην οποία εξομολογείται τον πόνο της και τα παράπονά της. Ο Άλμπερτ όμως γνωρίζει για τη συνήθεια της Σέλι, η οποία την κρατάει κρυφή και φροντίζει να λαμβάνει αυτός τα γράμματα που στέλνει η Νέτι, αφήνοντας τη Σέλι να πιστεύει ότι η αδερφή της έχει πεθάνει. Η Σέλι στην πορεία αναπτύσει δυνατή φιλία με τη Σαγκ, την ερωμένη του Άλμπερτ. Παράλληλα με την ιστορία της Σέλι, εμπλέκονται και άλλες τραγικές ιστορίες έγχρωμων γυναικών, που είτε κακοποιούνται από το σύζυγό τους, είτε ταπεινώνονται από φυλετικές διακρίσεις. Μια ταινία που θίγει εξαιρετικά το θέμα της έμφυλης βίας.
4. «Το λουλούδι της ερήμου»
Σκηνοθεσία: Σέρι Χόρμαν
Περίληψη: Από το πασίγνωστο, ομότιτλο μυθιστόρημα. Πρόκειται για την ιστορία της Γουόρις Ντίρι, παιδί μιας σομαλικής οικογένειας με πίστη στα αρχαϊκά έθιμα όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων και ο γάμος ανάμεσα σε κοριτσάκια προεφηβικής ηλικίας και σε ηλικιωμένους άντρες, το έσκασε από την καταπιεστική ζωή της στην αφρικανική έρημο, όταν ήταν μόλις δεκατριών χρόνων. Έπειτα από χρόνια εργασίας και ζωής υπό φτωχές συνθήκες, κάνει την καριέρα της ως παγκόσμιας φήμης τοπ – μόντελ και αργότερα γίνεται Ειδική Πρέσβειρα των Ηνωμένων Εθνών.
5. «Αρκετά» (Enough)
Σκηνοθεσία: Μάικλ Άπτεντ
Περίληψη: Μια σερβιτόρα ζει το αμερικάνικο όνειρο, όταν την ερωτεύεται ένας πλούσιος θαμώνας του εστιατορίου που δουλεύει και μετέπειτα την παντρεύεται. Στην πορεία, ωστόσο, αποδεικνύεται άπιστος, βίαιος και παρανοϊκός, οδηγώντας τη γυναίκα σε μια περιπέτεια απόδρασης από έναν τοξικό γάμο. Η έμφυλη βία είναι από τα θέματα που προβάλλει η συγκεκριμένη ταινία.
Ὅλοι σέ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,
ἐγώ σέ λέω γυναίκα ἀμέσως.
Ὄχι γιατί γυναίκα σέ παρέδωσε
στό μάρμαρο ὁ γλύπτης
κι ὑπόσχονται οἱ γοφοί σου
εὐγονία3 ἀγαλμάτων,
καλή σοδειά ἀκινησίας.
Γιά τά δεμένα χέρια σου, πού ἔχεις
ὅσους πολλούς αἰῶνες σέ γνωρίζω,
σέ λέω γυναίκα.
Σέ λέω γυναίκα
γιατ’ εἶσ’ αἰχμάλωτη.-Κική Δημουλά (απόσπασμα από το ποίημα Σημείο Αναγνωρίσεως)
