Η συνοικία Μακρυγιάννη, μία από τις αρχιτεκτονικά αρτιότερες συνοικίες της Αθήνας, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και καταλαμβάνει μία περιοχή ιστορικής σημασίας για την πόλη των Αθηνών. Τοποθετημένη νότια της πλατείας Συντάγματος, κάτω ακριβώς από την Ακρόπολη, τα όρια της ξεκινούν από την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου και επεκτείνονται μέχρι και την περιοχή των Στύλων του Ολυμπίου Διός, στη Λεωφόρο Συγγρού. Περπατώντας κάποιος στην ευρύτερη περιοχή της συνοικίας Μακρυγιάννη, και ειδικότερα στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, θα βρεθεί μπροστά σε νεοκλασικά κτήρια των αρχών του 20ου αιώνα, τα οποία διατηρούν την αίγλη τους έως τις μέρες μας.
Η Οδός Αρεοπαγίτου
Ξεκινώντας από τη Λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας, και καταλήγοντας στο Λόφο του Φιλοπάππου, τα κτήρια της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στην πλειονότητά τους, διατηρούν τα στιλιστικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Με τη συμβολή γνωστών και καταξιωμένων αρχιτεκτόνων της Βόρειας Ευρώπης (οι οποίοι κατέφτασαν στην Αθήνα μαζί με την έλευση του Όθωνα), όπως του Γερμανού Ερνέστου Τσίλλερ, η αθηναϊκή αρχιτεκτονική φαίνεται να προσαρμόζεται στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κτιρίων, έχοντας ως αποτέλεσμα την εξ ολοκλήρου αλλαγή της πόλης.
Αρχικά η οδός, που πήρε το όνομά της από τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη (ήταν ο πρώτος Αθηναίος πολίτης που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό) τοποθετήθηκε το 1857 χωροταξικά βορειότερα της σημερινής της θέσης, σε μία περιοχή που καταλάμβανε το χώρο μπροστά από το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού. Η σημερινή της μορφή οφείλεται στα σχέδια του 1955 και στο έργο του Αθηναίου αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, ο οποίος σχεδίασε και τα πεζοδρομημένα μονοπάτια περιμετρικά του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης. Η απόφαση για τον ανασχεδιασμό της περιοχής πάρθηκε τον Ιανουάριο του ίδιου έτους όταν, μετά την έγκριση της σχετικής μελέτης από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο, υπεγράφη η απόφαση για την έναρξη των έργων που, εκτός των άλλων, αφορούσαν και τη νέα χάραξη της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Αυτή η χάραξη αφορούσε το τμήμα, μετά το Θέατρο του Διονύσου, χαμηλότερα δηάδή από την παλαιά διαδρομή,και συγκεκριμένα κατά μήκος της οικοδομικής γραμμής της συνοικίας και όχι κατά μήκος της Στοάς του Ευμένους και του Ηρωδείου (όπως ήταν η προηγούμενη διαδρομή).
Ωστόσο, η πεζοδρόμηση της Διονυσίου Αρεοπαγίτου θα πραγματοποιηθεί σχεδόν πενήντα χρόνια αργότερα, το 2003, στα πλαίσια του προγράμματος ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας. Το έργο συνολικά περιελάμβανε: την πλακόστρωση της οδού με πλάκες διαφόρων μορφών και τύπων, την κατασκευή ανισόπεδων επιπέδων, τη διαμόρφωση χώρων πρασίνου κ.α..
Τα κτήρια
Στην αρχή της οδού, κοντά στη Λεωφόρο Αμαλίας, υπάρχουν κτήρια εκατέρωθεν του δρόμου. Όμως, καθώς κάποιος προχωράει μετά την οδό Μακρυγιάννη, αντικρίζει μία άδεια βόρεια πλευρά, τονίζοντας τη θέα προς τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Κοντά στην οδό βρίσκεται η είσοδος του αρχαίου Θεάτρου του Διονύσου. Στη νότια πλευρά, βρίσκεται το Μουσείο της Ακρόπολης και μια πολυτελής οικιστική συνοικία με νεοκλασικού τύπου πολυκατοικίες και αρχοντικά. Κοντά στο τέλος της οδού, υπάρχει η είσοδος του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού.
Η περιοχή παρουσιάζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς βρέθηκαν τα θεμέλια της οικίας του Πρόκλου. Κατά μήκος της Αρεοπαγίτου συναντάται μία σειρά κτισμάτων που παρουσιάζουν ομοιογένεια ως προς τον αρχιτεκτονικό τους τύπο. Ανάμεσα στα σημαντικότερα κτήρια μπορούν να σημειωθούν οι οικίες: Παπασταύρου, Αγγελοπούλου, Ζολώτα, Γεωργαντή, Ντάβαρη (σήμερα Ισπανική πρεσβεία), Βλασσόπουλου, Πολυμερόπουλου, Καζάζη, Δραγώνα, και η Λέσχη του 8ου Συστήματος Προσκόπων. Επιπλέον, στη περιοχή βρίσκεται και το «Μερόπειον» Ίδρυμα με την εκκλησία της Αγίας Σοφίας.
Ισπανική Πρεσβεία (Πρώην Οικία Ντάβαρη)
Έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, η Ισπανική πρεσβεία Αθηνών βρίσκεται στον αριθμό 21 της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Η πρώην οικία αποτελείται από δύο ορόφους και ακολουθεί, όπως και τα υπόλοιπα κτήρια της περιοχής, νεοκλασικά αρχιτεκτονικά πρότυπα. Λίγο πιο κάτω, στον αριθμό 45, βρίσκεται το επίσης νεοκλασικό κτήριο που στεγάζει το «Μερόπειον» Ίδρυμα Φροντίδας Ηλικιωμένων, το οποίο ιδρύθηκε το 1914.
Κτήριο Βάιλερ
Το ιστορικό κτήριο της οδού Μακρυγιάννη (ολοκλήρωση κατασκευής το 1836) βρίσκεται απέναντι από το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ενώ στον προαύλιο χώρου του υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος Μακρυγιάννη. Σήμερα, στεγάζει τις υπηρεσίες της Α’ ΕΠΚΑ, όπως το Κέντρο Μελετών Ακροπόλεως. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό νοσοκομείο έως το 1918, ενώ το 1849 υπέστη υλικές καταστροφές λόγω πυρκαγιάς. Σχεδόν 50 χρόνια μετά την πυρκαγιά, το κτήριο ανακαινίστηκε και το 1920 περιήλθε στο Ταμείο Εθνικής Άμυνας. Δέκα χρόνια αργότερα, πραγματοποιήθηκε η εγκατάσταση σε αυτό, ενός τμήματος της Χωροφυλακής.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως το 1938, το κτίριο αποτελούσε έδρα του Συντάγματος Χωροφυλακής Μακρυγιάννη. Φυσικά, από τη μακραίωνη ιστορία του κτηρίου δεν θα μπορούσαν να λείψουν τα γεγονότα των Δεκεμβριανών, όταν και διεξήχθησαν μάχες μεταξύ της Χωροφυλακής, που βρισκόταν εντός του στρατώνα, και τμημάτων του ΕΛΑΣ. Tα σημάδια των μαχών, που έλαβαν χώρα κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών στο κτίριο, είναι ορατά μέχρι και σήμερα. Τη δεκαετία του 1980, έγιναν εργασίες συντήρησης, ενώ η συνέχιση της συντήρησης του κτιρίου το 2010 δίχασε τους ειδικούς σχετικά με τη διατήρηση ή όχι του σοβά στους εξωτερικούς του τοίχους.
To σπίτι του Μακρυγιάννη
Χωροταξικά τοποθετημένο στη διασταύρωση των οδών Μακρυγιάννη και Διάκου, το σπίτι του Ιωάννη Μακρυγιάννη αποτελούσε χαρακτηριστικό παράδειγμα της αρχιτεκτονικής της περιοχής. Ακολουθώντας τα πρότυπα των κτηρίων της Πρώτης Οθωμανικής περιόδου (έτος ολοκλήρωσης το 1834), στην ογκώδη διώροφη οικοδομή υπήρχαν και άλλοι βοηθητικοί χώροι, οι οποίοι διασώζονταν μέχρι και τη δεκαετία του 1950.
Άλλα σημαντικά κτήρια
Γενικότερα, στην περιοχή υπάρχουν πολλές οικίες που στις μέρες μας χρησιμοποιούνται για τη στέγαση ινστιτούτων και οργανισμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Σουηδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (το κτήριο χτίστηκε το 1920, αρχικά για τη στέγαση ξενοδοχείου) και η διώροφη Βιβλιοθήκη των λεγόμενων «Βόρειων Χωρών» (οδός Καβαλλότι 7), η οποία ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1955. Παράλληλα, το Φινλανδικό Ινστιτούτο, το Ολλανδικό Ινστιτούτο και Αυστραλιανό Ινστιτούτο Αθηνών, που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της συνοικίας Μακρυγιάννη, στεγάζονται, επίσης, σε διώροφα νεοκλασικά κτήρια, ακολουθώντας και συμβάλλοντας στην αρχιτεκτονική συνέχεια της περιοχής.
Πηγές Άρθρου:
Αργυρίου Ε. (2008). Καθ’ οδόν: Στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ανακτήθηκε από www.rizospastis.gr (τελευταία πρόσβαση 11/01/2020).
10 πράγματα που δεν ξέρατε για τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου (2018). Ανακτήθηκε από www.in2life.gr (τελευταία πρόσβαση 11/01/2020).
Διχάζει η αποκατάσταση του κτιρίου Βάιλερ, μάρτυρα των Δεκεμβριανών του ’44 (2010). Ανακτήθηκε από www.in.gr (τελευταία πρόσβαση 11/01/2020).
Ροδίτη Μ. Μακρυγιάννη: Η αθηναϊκή συνοικία των νεοκλασικών κτιρίων και του πολιτισμού. Ανακτήθηκε από www.didee.gr (τελευταία πρόσβαση 10/01/2020).
Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων. Ανακτήθηκε από www.asda.gr (τελευταία πρόσβαση 11/01/2020).
Ξύδας, Κ (Πειραιάς, 2005). “Διερεύνσηση και στρατική ανάλυση της αντίληψης των πολιτών για την Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας”.
