Η όραση αποτελεί την κυρίαρχη αίσθηση μέσω της οποίας βιώνεται καθημερινά η αρχιτεκτονική. Ένα κτήριο χαρακτηρίζεται συχνά ως επιβλητικό ή μικροσκοπικό, αναλόγως το περιβάλλον του, γυάλινο ή ξύλινο, βάσει των υλικών που προβάλλονται, ορθογωνικό ή καμπύλο ανάλογα με τη μορφή του. Μπορεί άραγε η αρχιτεκτονική να γίνει αντιληπτή μέσω αισθήσεων όπως η αφή; Μπορεί η ατμόσφαιρα ενός οικοδομήματος να αποτελέσει μετρήσιμο και αναγνωριστικό μέγεθος γι’ αυτό;
Υπάρχουν αρκετοί αρχιτέκτονες οι οποίοι προσεγγίζουν την αρχιτεκτονική από αυτήν τη σκοπιά. Ένας από αυτούς, με πολύ χαρακτηριστικά και διεθνούς φήμης έργα, είναι και ο Ελβετός Peter Zumthor.
Ο Peter Zumthor είναι ένας αρχιτέκτονας με πολυάριθμα και βραβευμένα έργα ανά τον κόσμο. Εκτός από το πλούσιο αρχιτεκτονικό του έργο, έχει παραδώσει ένα πλούσιο και ιδιαίτερα θεωρητικό βιβλίο. Το Atmospheres, Thinking Architecture, μιλάει για την ατμόσφαιρα στην αρχιτεκτονική και τα συναισθήματα που αυτή μας δημιουργεί, ενώ παραθέτει τους προβληματισμούς του και την πηγή της έμπνευσής του. Ο Zumthor επιδιώκει να βιώνονται τα έργα του εξ ολοκλήρου, με κάθε μία από τις πέντε αισθήσεις, χωρίς καμία από αυτές να υπολείπεται σημασίας.
Κατά κύριο λόγο, ο Zumthor αφήνει το σώμα, εκτελεστικό όργανο της αφής, να γίνει το μέσο αντίληψης του χώρου που σχεδιάζει. Ο ήχος και το φως αντιμετωπίζονται ως δομικά στοιχεία σε πολλά έργα του, είτε για να τα αναδείξει, είτε για να εντείνει τη διαφορά του εσωτερικού με το εξωτερικό τους περιβάλλον. Μέσα από διαδοχικές εναλλαγές φωτός και σκιάς, όπου η όραση αποδυναμώνεται και αναλαμβάνουν οι λοιπές αισθήσεις, δημιουργείται μια ατμόσφαιρα χαλαρωτική. Ταυτόχρονα, η περιήγηση αποκτά ζωντάνια καθώς η ακοή και η αφή κατακτούν την πρώτη θέση στον τρόπο που ο επισκέπτης “νιώθει” τον χώρο.
Παράλληλα, προσθέτει την παράμετρο της κίνησης, ενδυναμώνοντας τη βιωματική εμπειρία του χώρου, ακολουθώντας πιστά το αρχέτυπο του λαβυρίνθου. Για αυτόν τον λόγο, σημαντικό ρόλο στα έργα του Zumthor κατέχει η πορεία που καλείται να ακολουθήσει ο επισκέπτης.
Έργο του Zumthor που χωροποιεί τις πεποιθήσεις του περί αρχιτεκτονικής, είναι το εκθεσιακό περίπτερο που εκπροσωπούσε την Ελβετία στην έκθεση του 2000 στο Ανόβερο (Swiss Pavillion Expo 2000). Ο ίδιος το χαρακτηρίζει “ηχητικό σώμα” (Klangkörper), κάτι που ευθύς παραπέμπει σε μία από τις πέντε αισθήσεις.
Σκοπός της σύνθεσης, ήταν να προσφέρει στους επισκέπτες της έκθεσης ένα σημείο με χαλαρωτική ατμόσφαιρα, όπου θα μπορούσαν να ξεκουραστούν, να ηρεμήσουν και να “νιώσουν” ένα κομμάτι της Ελβετίας, αντί να αναλωθούν στο να διαβάζουν μηνύματα και να αποκρυπτογραφούν συμβολισμούς. Στον χώρο, εκτός από τους περαστικούς, περιπλανώνται μουσικοί και προσφέρεται παραδοσιακό φαγητό, έτσι ώστε να εγείρονται όλες οι αισθήσεις και να βιωθεί η εμπειρία της Ελβετικής κουλτούρας.
Λίγα λόγια για τον αρχιτέκτονα:
Ο Peter Zumthor γεννήθηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας το 1943.
Το 1958 μαθήτευσε δίπλα σε έναν ξυλουργό, ενώ το 1963 ξεκινάει τις σπουδές του στην επιπλοποιεία, στη σχολή Kunstgewerbeschule (Σχολή Καλών Τεχνών και Κατασκευών), βαδίζοντας στα χνάρια του πατέρα του. Στη συνέχεια, το 1966, παρακολουθεί μαθήματα αρχιτεκτονικής και βιομηχανικού σχεδίου στο Pratt Institute στη Νέα Υόρκη.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1968, διορίζεται υπεύθυνος συντήρησης στο τμήμα αποκατάστασης μνημείων στην πόλη Graubünden, ενώ το 1979 ιδρύει το δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο στην πόλη Haldenstein της Ελβετίας