Βρισκόμαστε στη καρδιά της Άνοιξης, με τον Απρίλιο να διαδέχεται τον “γδάρτη και παλουκοκαύτη” Μάρτιο, παίρνοντας τη πρώτη θέση στα ημερολόγια μας. Ο μήνας αυτός, είναι γνωστός για τα Πρωταπριλιάτικα του ψέματά, ωστόσο η σημαντικότητά του έγκειται στο θέμα της σεξουαλικής βίας. Ο στολισμένος με τη γαλαζοπράσινη κορδέλα Απρίλιος είναι ένας μήνας αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση για τη σεξουαλική κακοποίηση. Το γεγονός αυτό, αποτελεί αναμφίβολα μία καλή αφορμή για ανάλυση και δε γινόταν να μείνει ανεκμετάλλευτη!
Αρχικά, σεξουαλική κακοποίηση βιώνει οποιοδήποτε άτομο αδυνατεί λόγω φόβου, μυϊκής μειονεξίας, ασθένειας, αναπηρίας ή επιρροής αλκοόλ και ουσιών να αντισταθεί σε οποιαδήποτε μη συναινετική σεξουαλική δραστηριότητα. Συγκριτικά με όσα προαναφέρθηκαν, τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται στη δυσμενέστερη θέση, αφού ποσοστιαία ανέρχονται πρώτα στη κατάταξη των θυμάτων. Σοβαροί παράγοντες που οδηγούν στο αποτέλεσμα αυτό, είναι η ελλιπής σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, οι προκαταλήψεις και η κοινωνική τους περιθωριοποίηση. Όλα αυτά μαζί, εμποδίζουν το σωτήριο έργο της πρόληψης καταλήγοντας εν τέλει η κοινωνία στην αναζήτηση τρόπων στήριξης των θυμάτων. Σίγουρα, η πρόληψη δε δύναται να αφανίσει από τη ρίζα της τη σεξουαλική κακοποίηση, ως αρχή ωστόσο αποτελεί το ήμισυ του παντός!
Ας πάρουμε όμως, τα πράγματα λίγο ανάποδα και ας υποθέσουμε, πως μπροστά μας έχουμε κάποιο κακοποιημένο άτομο με αναπηρία. Πολύ πιθανό και στην περίπτωση του η πρόληψη να απέτρεπε αυτό το τραυματικό για τη ζωή του συμβάν, ωστόσο αν όπως θα λέγαμε το “κακό έχει γίνει” πρώτιστο μέλημά μας είναι, το πως το άτομο αυτό θα διαχειριστεί και τελικά θα αντιμετωπίσει την κατάσταση. Η αντιμετώπιση ενός τέτοιου ζητήματος δεν είναι μία εύκολη διαδικασία, γι’ αυτό και χωρίζεται σε 3 μεγάλα βήματα.
Σεξουαλική κακοποίηση: Βήματα Αντιμετώπισης
1ο Βήμα: Εντοπίστε τα σημάδια
Ένα σεξουαλικά κακοποιημένο άτομο παρουσιάζει προειδοποιητικές ενδείξεις προς τον άμεσο κύκλο του, αφού η συμπεριφορά του μεταβάλλεται και οι καθημερινές ισορροπίες διαταράσσονται. Σε περιπτώσεις αναπηρίας οι γονείς ή οι φροντιστές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, ειδικά όταν ο βαθμός αναπηρίας δεν διευκολύνει την επικοινωνία. Σημάδια τα οποία κρίνουν άμεση παρέμβαση είναι τα εξής:
– Προβλήματα συγκέντρωσης (συνδυαστικά με άλλες ενδείξεις).
– Ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση.
– Αυτοτραυματισμοί – Απόπειρες αυτοκτονίας.
– Κακή προσωπική υγιεινή (ξαφνικά και για συνεχόμενες μέρες).
– Φόβος οικειότητας ή εγγύτητας.
– Δραστικές αλλαγές στην όρεξη και στα διατροφικά πρότυπα.
– Αλλαγές στο μοτίβο ύπνου, διαταραχές ύπνου ή συνεχής και επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες.
– Εμφανίζει έμμεσα σημάδια κακοποίησης μέσω του παιχνιδιού, της γραφής, της ζωγραφικής ή της ομιλίας (π.χ. σχέδιο με σκούρα χρώματα και ανησυχητικό, ίσως και πρωτοφανές σεξουαλικό περιεχόμενο ή επίμονες και επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις περί άσεμνων σεξουαλικών αγγιγμάτων από τρίτους, χωρίς να γίνονται συγκεκριμένες αναφορές, όπως “είναι κακό να σε αγγίζουν εκεί;”).
– Αναπτύσσεται ξαφνικός φόβος προς ένα άτομο ή χώρο.
– Αναφέρει κάποιο καινούργιο φίλο, αλλά αρνείται κατηγορηματικά να μοιραστεί πληροφορίες γι’ το άτομο αυτό ή τη σχέση τους.
– Λαμβάνει δώρα ή χρήματα συστηματικά, χωρίς να συντρέχει κάποιος λόγος (ως εξαγορά σιωπής).
– Εμφανίζει απόμακρη ή επιθετική συμπεριφορά, τρομάζει με την επαφή και απωθεί το άγγιγμα.
– Συμπεριφέρεται με σεξουαλικά ασύδοτο τρόπο.
– Σημάδια, μώλωπες και εκδορές στο σώμα.
– Αιμορραγία στα γεννητικά όργανα.
– Δυσκολία στο περπάτημα ή στο να καθίσει.
– Φαγούρα ή πόνος στα γεννητικά όργανα.
– Σκισμένα ή ματωμένα ρούχα.
– Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα ή εγκυμοσύνη.
Για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα, πως το άτομο έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, θα πρέπει να υπάρχει ένας συνδυασμός ενδείξεων, με συνεχιζόμενο ρυθμό και αιφνίδια έναρξη.
2ο Βήμα: Παροχή άμεσης βοήθειας
Τη στιγμή της κακοποίησης
Αν υποπέσει στην αντίληψή σας περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης μη διστάσετε να καλέσετε το 100 και προσπαθήστε να απομακρύνεται το θύμα.
Συζήτηση με το άτομο
Αν από την άλλη πλευρά, ως φροντιστής ή γονιός έχετε βάσιμες υποψίες για κακοποίηση:
– Προσπαθήστε να κερδίσετε την εμπιστοσύνη του θύματος, κάνοντας το να αισθάνεται οικεία
– Δείξτε κατανόηση και υπομονή. Μη γίνεστε πιεστικοί και δείξτε το πρόσωπο ενός καλού ακροατή.
– Θέστε κλιμακωτές και όχι απότομες ερωτήσεις.
– Αν το άτομο εκφράζει δυσαρέσκεια, αποφύγετε το επίμονο ύφος.
– Αν ξεσπάσει σε κλάματα, αφήστε το να εκτονωθεί έως ότου ηρεμήσει και είναι σε θέση να συνεχίσει.
– Τονίστε πόσο θάρρος και δύναμη χρειάζεται μία τέτοια αποκάλυψη και επιβραβεύστε το.
3ο Βήμα: Αντιμετώπιση συναισθηματικού πόνου
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι μία εμπειρία με βαρύ τραυματικό φορτίο για το θύμα. Σε περιπτώσεις αναπηρίας, οι τεχνικές που ακολουθούνται είναι προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες ανάγκες του ατόμου, με στόχο τη ψυχική του ηρεμία. Κάποιες από τις προτάσεις που βοηθούν στο στάδιο αυτό είναι οι εξής:
– Παροχή βοήθειας από ειδικό ψυχικής υγείας με ειδίκευση στην αναπηρία. Οι συμβουλευτικές και ψυχοθεραπευτικές του ικανότητες δε θα αποτελέσουν απλά για το άτομο ένα “υπομονετικό αυτί”, αλλά ένα γερό στήριγμα που θα εμπνέει εμπιστοσύνη.
– Προτροπή για αποτύπωση σκέψεων και συναισθημάτων μέσω σχεδίασης ή γραφής.
– Συνεχής συναισθηματική υποστήριξή και κατανόηση.
– Επαφή με ομάδες κακοποιημένων ατόμων με αναπηρία. Θα αποτελέσουν ένα ασφαλές μέρος για συζήτηση με τις κοινές εμπειρίες να επιδρούν ανακουφιστικά.
– Υιοθετήστε το ρόλο του “ενεργού ακροατή”. Μην ανησυχείτε για το αν είστε καλοί σύμβουλοι, αφού φράσεις όπως “ακούω” ή “είμαι εδώ για σένα” είναι αρκετές.
– Ξεκαθαρίστε στο άτομο, πως πιστεύετε όσα σας λέει και δεν αμφιβάλλετε γι’ αυτά..
– Μην κρίνετε τις αντιδράσεις του και μην υποδεικνύετε το “σωστό”.
– Σεβαστείτε το προσωπικό του χώρο και αποφύγετε τη σωματική επαφή, χωρίς έγκριση. Σε μία τέτοια περίπτωση, ερωτήσεις, όπως “Μπορώ να σε αγκαλιάσω;” είναι πολύ βοηθητικές δίνοντας στο ίδιο το άτομο πρωτοβουλία κινήσεων.
– Ρωτήστε το θύμα για το πως μπορείτε, να το βοηθήσετε καλύτερα. Μπορεί να αναφέρουν κάτι που ίσως, εσείς να μη το είχατε σκεφτεί.
Από την Αντιμετώπιση στη Πρόληψη
Η αντιμετώπιση σαφώς, είναι ένα σημαντικό κομμάτι, ώστε το θύμα να σταθεί ξανά στα πόδια του. Η πρόληψη ωστόσο, είναι αυτή που ούσα παρούσα, μειώνει τις πιθανότητες διαιώνισης του προβλήματος.
Ο σημαντικότερος φορέας που συμβάλει στο έργο αυτό, είναι η οικογένεια. Οι περισσότεροι γονείς παιδιών με αναπηρία διστάζουν να τα εισάγουν στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ανησυχώντας για απώλεια αθωότητας ή λόγω αμηχανίας σε σεξουαλικά ζητήματα. Οι ανησυχίες τους περιστρέφονται κυρίως, στο ποιος είναι ο καλύτερος δυνατός χειρισμός του θέματος ανάλογα με την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο των παιδιών. Με βάση αυτό, οι ειδικοί έχουν δώσει απαντήσεις για κάθε ηλικιακό στάδιο ξεχωριστά.
Πρώτη παιδική ηλικία (3-5 ετών)
Στην ηλικία αυτή τα περισσότερα παιδιά αρχίζουν να ανακαλύπτουν το σώμα τους, ενώ στην προσπάθειά τους αυτή είναι σύνηθες να αυνανίζονται (π.χ. άγγιγμα των γεννητικών οργάνων ή τρίψιμο του σώματός τους πάνω σε έπιπλα) ή να παίζουν “σεξουαλικά” παιχνίδια με άλλα παιδιά. Είναι σημαντικό λοιπόν, την περίοδο εκείνη οι γονείς να τους διδάξουν σωστά τα ονόματα των μελών του σώματος μαζί και των γεννητικών οργάνων, καθώς και τις δημόσια επιτρεπτές συμπεριφορές, αλλά και τις μη. Το πρώτο βήμα λοιπόν επιτυγχάνεται, όταν τα παιδιά αρχίσουν να κατανοούν τι εστί κατάλληλο και τι όχι.
Μέση παιδική ηλικία (6-10 ετών)
Ένα παιδί στη Μέση παιδική ηλικία αρχίζει να κοινωνικοποιείται και να δημιουργεί φιλίες. Αυτό, που έχει παρατηρηθεί είναι, πως τα παιδιά συνήθως επιλέγουν φίλους του ίδιου φύλου, αναγνωρίζουν τις βασικές διαφορές μεταξύ θηλυκού και αρσενικού, έχουν κατανοήσει την ιδιωτικότητα των γεννητικών οργάνων και αντιλαμβάνονται πλέον τον τρόπο γέννησης. Το ζητούμενο στο στάδιο αυτό, είναι να αποσαφηνιστούν τα συστατικά στοιχεία μίας υγιούς φιλικής σχέσης, η σημαντικότητα της λήψης αποφάσεων και της κοινωνικής ευθύνης, αλλά και να ξεκινήσει μία καθοδήγηση με στόχο την αποφυγή περιστατικών σεξουαλικής βίας, ίσως με αφορμή κάποιο συγκεκριμένο γεγονός. Σε όλα αυτά βέβαια, είναι αξιοσημείωτη μία συνεργασία εκπαίδευσης – γονιών, με τους τελευταίους να αρχίζουν να προετοιμάζουν τα παιδιά για τις επικείμενες εφηβικές αλλαγές.
Προ – εφηβεία (10-14 ετών)
Στη διάρκεια της Προ-εφηβείας, τα παιδιά με κάποιας μορφής νοητική αναπηρία φτάνουν στην εφηβεία με τρόπο αναμενόμενο. Μόνο, σε περιπτώσεις ιατρικών καταστάσεων μπορεί να παρουσιαστεί κάποια καθυστέρηση. Σε επίπεδο ψυχό-κοινωνικής ανάπτυξης τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν με λίγο πιο αργό ρυθμό, ενώ συχνά είναι απροετοίμαστα για τις εφηβικές αλλαγές, γεγονός που οδηγεί σε εμφάνιση ψυχολογικών και συμπεριφορικών προβλημάτων. Σε αυτό το σημείο, η οικογένεια καλείται να υπενθυμίζει στο παιδί τη φυσιολογικότητα των αλλαγών αυτών στην πορεία της ανάπτυξης. Στο τραπέζι ωστόσο, είναι σημαντικό να τεθούν θέματα, όπως η εγκυμοσύνη, ο αυνανισμός, η αποχή, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και η αναγνώριση αλλά και η αναφορά μιας σεξουαλικής κακοποίησης. Όλα αυτά, θα βοηθήσουν στο να κατανοήσει ο έφηβος τους κινδύνους που συντρέχουν, να έχει την δυνατότητα για αυτό-προστασία και να κερδίσει γνώσεις για μία υγιή σεξουαλική ζωή.
Μέση εφηβεία (14-18 ετών)
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι συχνή σε αυτό το ηλικιακό στάδιο. Ένα παιδί με αναπηρία σε αυτή την ηλικία είναι έτοιμο για συζητήσεις σχετικές με τις σεξουαλικές ορμές και τα συναισθήματα. Κάτι τέτοιο, θα θέσει τη βάση, ώστε το κάθε παιδί να κατανοήσει τη διαφορά μεταξύ σεξ και αγάπης, να απαντήσει σε σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό ερωτήματα και να καταλάβει τις επιπτώσεις ενός απρεπούς αγγίγματος. Συζητήσεις για την εγκυμοσύνη ή τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα επιβάλλεται να επαναλαμβάνονται και να υπενθυμίζεται διαρκώς η σημασία της πρόληψης. Με αφορμή έναν τέτοιο διάλογο, γονείς και φροντιστές μπορούν να αναφερθούν σε ζητήματα αυτό-εξέτασης και υγιεινής, ενισχύοντας την υπευθυνότητά των εφήβων. Επιπλέον, η επίδραση αλκοόλ και ουσιών, το εστί ένα ραντεβού είναι καλό να εξηγούνται με απλό και κατανοητό τρόπο. Από την άλλη πλευρά, λόγω της σύγχυσης που προκαλούν οι πολλές λανθασμένες ή ατελείς πληροφορίες που λαμβάνουν τα παιδιά με νοητική αναπηρία, χρειάζεται συνεχής διευκρίνηση και επανεξέταση κάθε τέτοιας πληροφορίας από γονείς και φροντιστές.
Σαφώς, σε όλη αυτή τη προσπάθεια είναι εξίσου σημαντική η συμβολή ενός προσαρμοσμένου σχολείου στις ανάγκες των παιδιών με αναπηρία. Η εκπαίδευση θα πρέπει να περιλαμβάνει ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα βάσει ηλικιακού και αναπτυξιακού επιπέδου, να στυλώνεται από εξειδικευμένους επαγγελματίες με εμπειρία σε θέματα αναπηρίας και να ενταχθούν μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης με σεβασμό στην ψυχό-σεξουαλική ανάπτυξη κάθε παιδιού.
Συνοψίζοντας…
Κάθε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης θεωρείται ένας επιζών από μία εμπειρία που θα μπορούσε να του έχει κοστίσει τη ζωή. Η αντιμετώπιση ενός τέτοιου γεγονότος είναι μία διαδικασία δύσκολη που απαιτεί λεπτό χειρισμό, μεθοδικότητα και βαθιά υποστήριξη. Στον αντίποδα, βρίσκεται η πρόληψη που ρίχνει μία σανίδα σωτηρίας σε κάθε πιθανό θύμα. Η πρόληψη σώζει ζωές, γι’ αυτό ας μην αφήνουμε άλλο τα άτομα με αναπηρία στην αφάνεια και το περιθώριο, θέτοντάς τα σε κίνδυνο. Έχουν το δικαίωμα στη ζωή, μία ζωή σωματικά και ψυχικά υγιή.
Αγαπητέ επιζών,
Δε καθορίζεσαι από το χειρότερο πράγμα που συνέβη στη ζωή σου. Η γη δε καθορίστηκε από τον μετεωρίτη, αλλά από τα δισεκατομμύρια χρόνια ζωής που ήρθαν μετά.
#SurvivorLoveLetter
(Γράμματα ενδυνάμωσης επιζώντων από σεξουαλική κακοποίηση)
Advertising
Πηγές, που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
medium.com
www.wikihow.com
www.indianwomenblog.org
www.sciencedirect.com
www.helmsic.gr
www.amea-care.gr
