Γιατί όλο και πιο συχνά παρατηρούμε θάλασσες γεμάτες μέδουσες; Γιατί πληθαίνουν σε σχέση με άλλα θαλάσσια είδη; Πόσο πιθανή είναι μια κυριαρχία μεδουσών στο μέλλον; Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στην επέμβαση του ανθρώπου στη φύση, μιας και τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων του σχετίζονται με την αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Χρήσιμες πληροφορίες
Οι μέδουσες είναι ασπόνδυλα ζώα της υδάτινης στήλης με λεπτά, διαφανή και με υφή ζελέ σώματα. Αποτελούνται από 95% νερό σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα που έχουν 60-75% περιεκτικότητα νερού. Μερικά είδη μεδουσών θεωρούνται επικίνδυνα για την υγεία καθώς τσιμπούν τον άνθρωπο και προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στον θάνατο. Ο ελληνικός λαός ονομάζει αυτές τις μέδουσες τσούχτρες, καθώς το δέρμα τσούζει όταν έρχεται σε επαφή με αυτές. Άλλα είδη μεδουσών ωστόσο ωφελούν τον άνθρωπο στην παρασκευή φαρμάκων, και τροφίμων (π.χ. κινεζική κουζίνα) και λειτουργούν ως δείκτες ρύπανσης των υδάτων. Όπως και να έχει, οι μέδουσες είναι οι αρχαιότεροι πολυοργανικοί οργανισμοί που επιβιώνουν μέχρι και σήμερα. Το παλαιότερο απολίθωμα μέδουσας που έχει εντοπιστεί χρονολογείται κατά το Προκάμβριο, δηλαδή πριν από τουλάχιστον 500 εκατομμύρια χρόνια!
Προβλήματα που δημιουργούν οι μέδουσες
Η επιρροή του ανθρώπου στους ωκεανούς τα τελευταία χρόνια, έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στα θαλάσσια οικοσυστήματα και κατ’ επέκταση και στις μέδουσες. Ένα παράδειγμα είναι η όλο και πιο συχνή παρατήρηση πληθυσμιακών εκρήξεων ή αλλιώς ανθίσεων (blooms) μεδουσών παγκοσμίως. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία λόγω των αρνητικών επιπτώσεων που φέρει σε ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως είναι η αλιεία, ο τουρισμός και η ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών. Καθώς οι πληθυσμοί των μεδουσών αυξάνουν περισσότερο από το συνηθισμένο, αυτές κολλούν στα δίχτυα των ψαράδων, και εμποδίζουν σε μεγάλο βαθμό την αλίευση εμπορικών ιχθύων. Επίσης, μια θάλασσα γεμάτη μέδουσες μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για τους λουόμενους, κάτι που αποτελεί πλήγμα για τον τουρισμό.
Αιτίες υπερπληθυσμού των μεδουσών
Οι μέδουσες είναι ανταγωνιστές με τα ψάρια στην εδραιωμένη τροφική αλυσίδα. Η υπεραλίευση ιχθύων ενισχύει άμεσα τις ανθίσεις των μεδουσών, αφού η μαζική απομάκρυνση των ψαριών από τα οικοσυστήματα ελευθερώνει διατροφικούς πόρους για αυτές. Ταυτόχρονα, λιγότερα ψάρια αναπαράγονται, συνεπώς μικρότερος αριθμός ατόμων ανταγωνίζεται τις μέδουσες. Ακόμα, η υπεραλίευση ελαττώνει τα είδη ιχθύων που τρέφονται με μέδουσες με αποτέλεσμα οι ανθίσεις να παίρνουν ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις.
Παράλληλα, η υπερθέρμανση του πλανήτη που λαμβάνει χώρα τα τελευταία χρόνια. φαίνεται ότι συνεισφέρει θετικά στην αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών. Η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί την κυριαρχία των μεδουσών σε νέες περιοχές, επιμηκύνει τις περιόδους αναπαραγωγής τους και επιταχύνει φυσιολογικές λειτουργίες όπως είναι η αναπνοή και ο μεταβολισμός.
Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει θετικά την αύξηση του πληθυσμού των μεδουσών είναι η μείωση της περιεκτικότητας οξυγόνου στον υδροφόρο ορίζοντα. Η υποξία των υδάτων δεν επηρεάζει τις μέδουσες όσο τους υπόλοιπους υδρόβιους οργανισμούς διότι το οξυγόνο διαχέεται εύκολα στο εσωτερικό τους μιας και δεν διαθέτουν πολύπλοκα αναπνευστικά όργανα, ενώ αποθηκεύουν το απαραίτητο οξυγόνο στη μεσογλοία – που είναι το υδαρές υλικό που καλύπτει το σώμα τους. Λόγω της πολυπλοκότητας των οικοσυστημάτων, οι μέδουσες επηρεάζονται και από πλήθος άλλων παραγόντων. Ο ευτροφισμός, η θολότητα των υδάτων, η ρύπανση, η οξίνιση των ωκεανών, οι μεταβολές στην αλατότητα, η μεταφορά μη ιθαγενών ειδών σε άλλες περιοχές (π.χ. τυχαία μέσω πλοίων) και η εγκαθίδρυσή τους εκεί, η εκτροπή των υδάτων, οι υδατοκαλλιέργειες, η ναυτιλιακή δραστηριότητα, κ.ά., είναι κάποιες άλλες αιτίες διατήρησης και αύξησης των ανθίσεων των μεδουσών παγκοσμίως, οι οποίες μάλιστα είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης επέμβασης στο περιβάλλον.
Οι προβλέψεις για τις μέδουσες στο μέλλον
Οι μέδουσες έχουν επιβιώσει και από τις πέντε μαζικές εξαφανίσεις της Γης καθώς είναι πολύ ανθεκτικές σε περιβαλλοντικές αλλαγές και σε συνθήκες έλλειψης τροφής. Προβλέπεται ότι θα είναι παρούσες και μετά το 6ο γεγονός μαζικού αφανισμού, που βρίσκεται σε εξέλιξη επί του παρόντος λόγω της επεκτατικής ανθρώπινης δραστηριότητας. Όσο το φυσικό περιβάλλον υποβαθμίζεται και οι φυσικοχημικές παράμετροι των υδάτων αλλάζουν, φαίνεται ότι οι μέδουσες συνεχίζουν να ακμάζουν και να πληθαίνουν σε σχέση με τους υπόλοιπους οργανισμούς, οι οποίοι απειλούνται με εξαφάνιση.
Οι μέδουσες εκμεταλλεύονται άμεσα τους νέους διαθέσιμους πόρους και τις νέες συνθήκες διαβίωσης και μπορούν να προκαλέσουν δραστικές αλλαγές στη δομή των υδάτινων οικοσυστημάτων. Φαίνεται ότι αν συνεχιστεί η περιβαλλοντική καταστροφή, οι μέδουσες θα είναι οι πιο ανθεκτικοί οργανισμοί που θα κυριαρχήσουν σε ολόκληρη τη Γη.
Άλλα σχετικά βίντεο:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
Βιβλιογραφία
- Arai, M. (2001). Pelagic coelenterates and eutrophication: a review, Hydrobiologia, volume 451, pages 69 – 87.
- Boero, F. (2013). Review of jellyfish blooms in the Mediterranean and Black Sea, FAO Fisheries and Aquaculture Department Publications, Studies and reviews, General fisheries commission for the Mediterranean, No 92, pages 1 – 44
- Boero, F., Brotz, L., Gibbons, M., Piraino, S., Zampardi, S., (2016). Impacts and effects of ocean warming on jellyfish (chapter: Ocean Warming 3.10), In: Explaining ocean warming: Causes, scale, effects and consequences, IUCN, Laffoley D & Baxter JM (editors), pages 213 – 237.
- Burnett, J. (2001). Medical aspects of jellyfish envenomation: pathogenesis, case reporting and therapy, Hydrobiologia, volume 451, pages 1 – 9.
- Mills, CE. (2001). Jellyfish blooms: are populations increasing globally in response to changing ocean conditions?, Hydrobiologia, volume 451, pages 55 – 68.
- Purcell, J., Uye, S., Lo, W. (2007). Anthropogenic causes of jellyfish blooms and their direct consequences for humans: a review, Marine Ecology Progress Series, volume 350, pages 153 – 174.
- Santhakumari, V., Nair Vijayalakshmi, R. (1999). Distribution of hydromedusae from the exclusive economic zone of the west and east coasts of India, NISCAIR-CSIR, IJMS, volume 28 (2), pages 150 – 157.
- Sugahara, T., Ueno, M., Goto, Y., Shiraishi, R., Doi, M., Akiyama, K., Yamauchi, S. (2006). Immunostimulation Effect of Jellyfish Collagen, Bioscience, biotechnology, and biochemistry, pages 294 – 299.
Διαδίκτυο
- https://el.wikipedia.org
- https://www.nature.com
- https://ocean.si.edu
