Εβδομάδα Eurovision
και όπως κάθε χρόνο Μάη μήνα έτσι και φέτος είναι πάλι εδώ, αυτή τη φορά από το Τελ Αβίβ, προσκαλώντας μας να συμμετέχουμε σ’ αυτό το πανευρωπαϊκό πάρτυ. Ο διαγωνισμός, κυρίως τα τελευταία χρόνια, έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως η επιτομή του κιτς, ως ένα «πανηγυράκι», όπου κυριαρχούν πούπουλα, φτερά, εκκεντρικές εμφανίσεις που σκοπό έχουν να προκαλέσουν, και όχι η ποιοτική μουσική, όπως γινόταν κάποτε τα πρώτα χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, όμως, πέρα από το επιφανειακό φανταχτερό περιτύλιγμα, ο μουσικός αυτός διαγωνισμός υπήρξε ανέκαθεν η κατάλληλη περίσταση προκειμένου να εκφραστούν πιο βαθιά νοήματα που αφορούσαν την πολιτική, την κοινωνία, την οικονομία.
Κατ’ αρχάς η ίδια η προέλευση της Eurovision έχει τις ρίζες της σε βάσεις πολιτικές και κοινωνικές. Ύστερα από τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η μεταπολεμική Ευρώπη μετρούσε τις πληγές της και προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της. Κάπως έτσι, σ’ αυτή την προσπάθεια της επανόρθωσης, της ένωσης και της αλληλεγγύης που έπρεπε να υπάρχει μεταξύ των λαών γεννήθηκε το 1955 σε μία συνεδρίαση στο Μονακό η ιδέα της Eurovision από τον Γάλλο Marcel Bezençon.
Η συμμετοχή μιας χώρας στη Eurovision αποτελούσε και αποτελεί ακόμα μία πολύ καλή ευκαιρία για να προβάλλει το προφίλ και τα μηνύματα που θέλει τόσο πανευρωπαϊκά όσο και παγκοσμίως -ο διαγωνισμός μεταδίδεται, επίσης, σε χώρες όπως την Αυστραλία, τον Καναδά, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία, την Κορέα, τη Νέα Ζηλανδία και τις ΗΠΑ.
Το 1968, λοιπόν, το διαγωνισμό κερδίζει η Ισπανία
με τη Massiel και το τραγούδι “La la la”. Τότε πολλοί έσπευσαν να πουν πως είχε γίνει νοθεία κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας από το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο, καθώς φιλοξενώντας το διαγωνισμό στη χώρα του θα μπορούσε να «δείξει» ένα διαφορετικό, πιο πολιτισμένο πρόσωπο στον υπόλοιπο κόσμο.
Κάτι αντίστοιχο, φυσικά όχι με ζήτημα νοθείας σε αυτή την περίπτωση, συνέβη και με τη νίκη της Τουρκίας το 2003 με τη Sertab Erener. Στην προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μία πολύ καλή εμφάνιση συνοδευόμενη με μία νίκη στο διαγωνισμό θα έδινε στους γείτονές μας την ευκαιρία να αποδείξουν το δυτικό τους προφίλ κόντρα σε όσους θεωρούσαν πως αποτελεί ξένο σώμα για την Ευρώπη.
Αλλά και το ντεμπούτο της Τουρκίας στο διαγωνισμό το 1975 δεν ήταν ανώδυνο και κάπως έτσι ξεκινάει και η εμπλοκή της χώρας μας στην ενότητα «Eurovision και πολιτική». Το 1975, λοιπόν, η EBU ανακοινώνει πως η Ελλάδα δε θα συμμετέχει στο διαγωνισμό για άγνωστους λόγους. Λίγο αργότερα γίνεται γνωστό ότι η αποχή της χώρας μας από το διαγωνισμό αποτέλεσε κίνηση διαμαρτυρίας για τη συμμετοχή της Τουρκίας σε συνάρτηση με τη νωπή ακόμα τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974.
Ένα χρόνο αργότερα, η χώρα μας επιστρέφει και πάλι στο διαγωνισμό με ένα τραγούδι-απάντηση στη γείτονα χώρα: ο Μάνος Χατζιδάκις αναθέτει στη μεγάλη μας ερμηνεύτρια Μαρίζα Κωχ να εμφανιστεί στη σκηνή της Eurovision στη Χάγη με ένα τραγούδι που θα μιλούσε για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο με τον τίτλο «Παναγιά μου Παναγιά μου». Όταν το τραγούδι δημοσιοποιείται και γίνεται ευρέως γνωστό η Τουρκία αντιδρά και προσπαθεί με κάθε τρόπο να σαμποτάρει την ελληνική συμμετοχή. Οι προσπάθειές της ωστόσο ήταν άκαρπες και έτσι αναγκάστηκε να αποσυρθεί η ίδια από το διαγωνισμό.
Τα προβλήματα, όμως, δε σταματούν εδώ.
Την ημέρα του τελικού στις 3 Απριλίου διοργανώνονται στη Χάγη συγκεντρώσεις από Τούρκους εναντίον της χώρας μας, ενώ ταυτόχρονα αρχίζει να κυκλοφορεί και η φήμη πως υπήρχε ένας ελεύθερος σκοπευτής μέσα στην αίθουσα, ο οποίος θα πυροβολούσε τη Μαρίζα Κωχ την ώρα που θα εμφανιζόταν. Οι Ολλανδοί ζητάνε τότε από την Κωχ να μη βγει στη σκηνή, η ίδια, όμως, υπογράφει ένα χαρτί πως θα εμφανιστεί με δική της ευθύνη και κάπως έτσι ερμηνεύει το τραγούδι ντυμένη στα μαύρα χωρίς περαιτέρω απρόοπτα.
Και ενώ γενικότερα η συμμετοχή της Ελλάδας όλα αυτά τα χρόνια στη Eurovision μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν στοχεύει σε πολιτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις, υπήρξε άλλη μία χρονιά που στείλαμε ένα τραγούδι έστω και έμμεσα πολιτικό. Το 1995 τη χώρα μας εκπροσωπεί η Ελίνα Κωνσταντοπούλου με το τραγούδι «Ποια προσευχή», το οποίο έκανε νύξεις για το μακεδονικό ζήτημα χωρίς ωστόσο να υπάρχουν αντιδράσεις από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας.
Το 1982 η Γερμανίδα Nicole τραγουδά στο Χάρογκειτ “Ein bisschen Frieden” (=”Λιγάκι ειρήνη”) εκφράζοντας την επιθυμία της για παγκόσμια ειρήνη μετά από τους τρομερούς πολέμους που αιματοκύλισαν τον κόσμο, αλλά ενόψει και του ψυχρού πολέμου που σαν αποτέλεσμα είχε το χωρισμό της Γερμανίας στα δύο, και φτάνοντας έτσι στην πρώτη θέση της κατάταξης χαρίζοντας την πρώτη νίκη στην Γερμανία μετά από 26 χρόνια συμμετοχής στο διαγωνισμό.
Το 2009 η Γεωργία
αποφασίζει να εκπροσωπηθεί από τους Stefane & 3G με το τραγούδι “We Do not Wanna Put In”. Τόσο ο τίτλος του τραγουδιού με το λογοπαίγνιο που έκανε με το όνομα του Ρώσου Πρωθυπουργού Βλαντιμίρ Πούτιν όσο και οι ξεκάθαρες αναφορές των στίχων εναντίον του οδήγησαν την EBU να ζητήσει από τη Γεωργία είτε να αλλάξει τους στίχους του τραγουδιού είτε να συμμετέχει με κάποιο άλλο. Η Γεωργία, ωστόσο, αποφάσισε να αποσύρει εντελώς τη συμμετοχή της από το διαγωνισμό, θεωρώντας πως η απόρριψη του τραγουδιού από την EBU είχε να κάνει με την πολιτική πίεση που άσκησε η Ρωσία.
Το 2015 η Αρμενία στέλνει στο διαγωνισμό ένα τραγούδι που αφορά τη γενοκτονία των Αρμενίων, ένα γεγονός που έχει αναγνωριστεί από πολλούς στην Ευρώπη, όχι όμως και από τους Τούρκους και τους Αζέρους, ενώ ένα χρόνο μετά η Τζαμάλα από την Ουκρανία κερδίζει το διαγωνισμό με ένα τραγούδι που μιλά άμεσα για την εκτόπιση των Τατάρων από την Κριμαία από το Στάλιν προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις της Ρωσίας.
Η Eurovision, όμως, εκτός από πεδίο έκφρασης πολιτικών μηνυμάτων αποτελεί αναμφίβολα και πεδίο έκφρασης κοινωνικών μηνυμάτων, που σκοπό έχουν να προβάλλουν τη διαφορετικότητα αλλά ταυτόχρονα και τη ισότητα μεταξύ των ανθρώπων.
Η Conchita Wurst προφανώς και δε χρειάζεται συστάσεις.
Με το τραγούδι “Rise like a Phoenix” ,το οποίο είχε ως θέμα του την προσπάθεια ενός ανθρώπου να διαχειριστεί τον ψυχολογικό αντίκτυπο που είχαν οι διακρίσεις πάνω του, κέρδισε το 2014 το διαγωνισμό στέλνοντας ένα δυνατό μήνυμα κατά των διακρίσεων. Αλλά και το 1961 το Λουξεμβούργο με το τραγούδι “Nous les amoureux” (το οποίο κέρδισε και την πρώτη θέση), αλλά και το 2013 η Φιλανδία με το “Marry Me” και το περίφημο φιλί της τραγουδίστριας με την αγαπημένη της στο τέλος μίλησαν για τους ομοφυλόφιλους, με το πρώτο τραγούδι μάλιστα να θεωρείται ως τραγούδι για την απελευθέρωση των ομοφυλοφίλων.
Το 1974 η Ιταλία συμμετέχει στο διαγωνισμό με τη Gigliola Cinquette και το τραγούδι “Si”. Το τραγούδι, όμως, λογοκρίθηκε από τους Ιταλούς, οι οποίοι μάλιστα αρνήθηκαν να προβάλλουν το διαγωνισμό, καθώς θεώρησαν ότι αποτελούσε ένα είδος προπαγάνδας για το ιταλικό δημοψήφισμα του 1974 για το διαζύγιο, το οποίο θα πραγματοποιούνταν ένα μήνα αργότερα, καλώντας έτσι τον Ιταλό ψηφοφόρο να ψηφίσει «ναι» για την κατάργηση του νόμου που επιτρέπει το διαζύγιο.
Από το ταξίδι μας στο χρόνο και τις αναφορές μας σε εκείνες τις στιγμές της Eurovision που είχαν να μας πουν κάτι παραπάνω δε θα μπορούσε να λείπει και η συμμετοχή του Ισραήλ με τη Dana International το 1998, η οποία αποτέλεσε το σύμβολο των αντισεξιστικών μηνυμάτων σε παγκόσμια κλίμακα.
Αναμφίβολα, η Eurovision
πέρα από ένα φαντασμαγορικό σόου που καθηλώνει εκατομμύρια τηλεθεατές ετησίως αποτελεί και ένα κατάλληλο πεδίο έκφρασης πολιτικών και κοινωνικών μηνυμάτων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που αρκετές φορές στο διαγωνισμό λαμβάνουν μέρος τραγούδια που έχουν ως θέμα κάποιο ζήτημα που πρόκειται να τεθεί σε ψηφοφορία σύντομα είτε σε κάποια χώρα είτε πανευρωπαϊκά. Επίσης, δεν είναι τυχαίο που η κάθε χώρα επιδιώκει τη νίκη: σαφώς δεν έχει να κάνει μόνο με το γόητρο και τη «δόξα» του νικητή, αλλά είναι και μια πολύ καλή ευκαιρία ανάδειξης της χώρας και αύξησης του τουρισμού της, ιδιαίτερα όσον αφορά μικρότερες χώρες ή χώρες που ο τουρισμός αποτελεί κύρια πηγή εσόδων. Και κάπως έτσι, λοιπόν, το «πανηγυράκι» φαίνεται πως στην πραγματικότητα έχει πολλά περισσότερα να μας πει εκτός των εκκεντρικών εμφανίσεων όντας ένας διαγωνισμός στον οποίο αποτυπώνονται οι εκάστοτε πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες.
Πηγές:
13 φορές που η Eurovision έγινε σούπερ πολιτική. (2017). Ανακτήθηκε από tvxs.gr
Στούκας, Μ. (2016). Eurovision: Τα δύο τραγούδια με τα οποία η Ελλάδα έστειλε μηνύματα σε Σκόπια και Τουρκία. Ανακτήθηκε από www.protothema.gr
Στεφάνου, Ο. (2018). Eurovision… από την άλλη: Όταν η πολιτική συνάντησε τη γιορτή. Ανακτήθηκε από www.in.gr
Κατάλογος νικητών της Eurovision. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
Συμμετοχή της Ελλάδας στην Eurovision. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
Διαγωνισμός Τραγουδιού Eurovision. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
