Αν συγκρίνει κανείς την Ελλάδα με γειτονικές της χώρες, θα διαπιστώσει πως δεν υπάρχουν μεγάλες αριθμητικά μειονότητες. Η μόνη επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα στην Ελλάδα είναι η μουσουλμανική μειονότητα της Δ. Θράκης. Πρέπει ωστόσο να γίνει ξεκάθαρο πως η μειονοτική ιστορία στην Ελλάδα έχει βαθιά παράδοση και δεν είναι μόνο συνυφασμένη με την παρουσία μουσουλμανικών πληθυσμών στη Θράκη. Κάτι τέτοιο αντανακλάται από τις επιμέρους γλωσσικές μειονότητες που υπάρχουν στην Ελλάδα εδώ και αιώνες. Οι διάφορες περιπτώσεις Ελλήνων αλλόγλωσσων καταδεικνύει αυτή την πραγματικότητα.
Η απαρίθμηση και ο εντοπισμός των γλωσσών που ομιλούνταν ή αποτελούν μητρική γλώσσα ορισμένων ομάδων στην Ελλάδα είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια. Οι μειονοτικές γλώσσες που αναφέρονται σε διάφορες μελέτες του 1928, 1940 και 1951 είναι οι εξής: αθιγγανική, αλβανική, αρμενική, πομακική, ισπανοεβραϊκή, κουτσοβλαχική, σλαβομακεδονική (ή σλαβική). Η ύπαρξη μίας μειονοτικής γλώσσας υπόκειται σε αντικειμενικό προσδιορισμό. Αρκεί, δηλαδή, η διαπίστωση της χρήσης της από συγκεκριμένη ομάδα Ελλήνων πολιτών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη υποκειμενικά στοιχεία, όπως η εκδήλωση συλλογικής βούλησης διατήρησης και προαγωγής των γλωσσικών χαρακτηριστικών ή ακόμη και η βούληση συγκρότησης μειονοτικής ομάδας.
Στην Ελλάδα σήμερα, η μόνη επίσημα κατοχυρωμένη μειονοτική γλώσσα είναι η τουρκική, που ομιλείται στον χώρο της Θράκης. Αυτό το επιτάσσει η Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία κατοχυρώνει εκπαιδευτικά δικαιώματα στους τουρκόφωνους μουσουλμάνους της περιοχής. Έτσι, η τουρκική αντιμετωπίζεται ως ισότιμη στα μειονοτικά σχολεία με την ελληνική. Υπολογίζεται ότι η τουρκική γλώσσα ομιλείται σήμερα από 100.000 περίπου άτομα, κυρίως στην Ξάνθη, την Κομοτηνή και τα χωριά στα οποία κατοικούν τουρκόφωνες μειονότητες. Η εκπαίδευση των μουσουλμάνων παρουσιάζει ακόμα και σήμερα σημαντικά προβλήματα. Στη Θράκη μιλιέται επίσης η πομακική, από μία μικρότερη ομάδα, τους Πομάκους.
Η πομακική είναι μία νότια διάλεκτος της βουλγαρικής και εντάσσεται στις σλαβικές γλώσσες και παράλληλα και στις γλωσσικές μειονότητες της Ελλάδας. Δεν έχει αλφάβητο, ούτε γραπτά τεκμήρια. Στις μέρες μας, κινδυνεύει με εξαφάνιση καθώς έχει επισκιαστεί από τη χρήση της τουρκικής και από το γεγονός ότι δεν έχει λογοτεχνική παράδοση. Αξίζει να αναφερθεί πως η γλώσσα των Πομάκων, είναι εμποτισμένη με πολλά τουρκικά στοιχεία, ενώ πάμπολλες είναι και οι ελληνικές λέξεις. Για τις διαλέκτους της πομακικής, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Παρόλα αυτά, εκτιμάται πως στη Δυτική Θράκη έχουν δεχτεί επιρροές από τα βουλγαρικά και στην Αν. Θράκη, από τα τουρκικά. Περίπου 30.000 άτομα υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούν την πομακική στην Ελλάδα. Στα ελληνικά μειονοτικά σχολεία, η πομακική δε διδάσκεται επειδή η Συνθήκη της Λωζάνης προϋποθέτει μόνο τη διδασκαλία της τουρκικής. Βέβαια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα δικαστήρια, με υποχρεωτική παρουσία διερμηνέα. Παρόλα αυτά η πομακική γλώσσα δε φαίνεται να απειλείται άμεσα με εξαφάνιση, ούτε η χρήση της αποδοκιμάζεται από την ελληνική πολιτεία. Φαίνεται όμως να υπάρχει μία συρρίκνωση της χρήσης της από τους νεότερους.
Στην περιοχή της Μακεδονίας, υπάρχουν ευρείες εστίες σλαβοφωνίας. Οι εστίες αυτές εντοπίζονται σε μειονότητες, σε μία γεωγραφική ζώνη βόρεια της Καστοριάς, κατά μήκος των συνόρων με τη Βόρεια Μακεδονία. Η σλαβοφωνία σε αυτές τις περιοχές έχει μεγάλη ιστορική υπόσταση και χρονολογείται από τα βυζαντινά χρόνια. Σήμερα, υπολογίζεται πως υπάρχουν 10.000 με 30.000 άτομα που μιλάνε σλαβομακεδονικά ως πρώτη γλώσσα. Αυτή η διάσταση οφείλεται τόσο στην έλλειψη ασφαλών στατιστικών στοιχείων και στις επιμειξίες, όσο και στη μαζική αστικοποίηση που παρατηρήθηκε στα μέσα του 20ου αιώνα. Η σλαβομακεδονική δεν έχει καθεστώς επίσημης γλώσσας στην Ελλάδα, ούτε διδάσκεται σε κανένα σχολείο. Στίχοι σλαβόγλωσσων τραγουδιών από την περιοχή της Μακεδονίας, έχουν καταγραφεί ήδη από τον 19ο αιώνα.
Στον ελληνικό χώρο, ιστορική συνέχεια παρουσιάζουν και τα αρβανίτικα. Πρόκειται για μία διάλεκτο της αλβανικής γλώσσας, η οποία προέρχεται από τα νότια ιδιώματά της και έχει ιστορική παρουσία στην Ελλάδα από τα μεσαιωνικά χρόνια. Έχει δεχτεί έντονες επιδράσεις από τα ελληνικά. Περιοχές που θεωρούνται αρβανιτόφωνες σήμερα εντοπίζονται τόσο στο νότιο όσο και στο βόρειο κορμό της χώρας. Ένα μέρος της Αττικής και της Βοιωτίας, η περιοχή της Λοκρίδας, η νότια Εύβοια, η Τροιζήνα και τα Μέθανα στην Πελοπόννησο, μέρος του νομού Αχαΐας, το ανατολικό τμήμα της Κορινθίας, περιοχές στη Μεσσηνία και την Ήπειρο (Θεσπρωτία, Πρέβεζα) αλλά και αλλού, θεωρούνται παραδοσιακές εστίες όπου ακούγεται η αρβανίτικη γλώσσα. Όπως προείπαμε, η ελληνική και η λατινική έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της αρβανίτικης. Οι αρβανιτόφωνοι παραδοσιακά θεωρούνται δίγλωσσοι. Σήμερα, τα αρβανίτικα θεωρούνται μία γλώσσα υπό εξαφάνιση. Η συρρίκνωσή τους επιταχύνθηκε από τη δεκαετία του 1970 και εξής, λόγω κοινωνικών, ιδεολογικών και οικονομικών παραγόντων. Η πολιτική που ακολούθησε το ελληνικό κράτος μετά τη Μεταπολίτευση, ευνοούσε ξεκάθαρα τη μονογλωσσία και αυτό επηρέασε ακόμα και διαλέκτους της ελληνικής, Η αρβανίτικη γλώσσα δεν ξέφυγε από τον γενικό κανόνα.
Σήμερα, τα αρβανίτικα επιβιώνουν ακόμα στη Βοιωτία σε χωριά όπως το Στείρι, το Κυριάκι, τον Ελικώνα κλπ. Στην Αργολίδα και τα Μέθανα είναι ακόμα σε χρήση. Οι περισσότεροι νέοι βέβαια δεν τα χρησιμοποιούν στον καθημερινό τους λόγο και έχουν κυρίως παθητική γνώση της γλώσσας. Η χρήση τους παρατηρείται σε άτομα τρίτης κυρίως ηλικίας. Στην Αττική, ο σημαντικότερος πυρήνας αρβανιτοφωνίας, παρατηρείται στη Φυλή και δευτερευόντως σε άλλες περιοχές, όπως στη Μάνδρα, τη Χασιά και τον Ασπρόπυργο. Τα αρβανίτικα δεν έχουν λογοτεχνική παράδοση, ούτε καν ικανά γραπτά τεκμήρια. Σπάνια γράφονται και όσες φορές έχει επιχειρηθεί κάτι τέτοιο, αυτό γίνεται με τη χρήση του ελληνικού αλφάβητου, με κάποια επιπλέον λατινικά γράμματα.
Στη βόρεια Ελλάδα, σε περιοχές της Πέλλας, του Κιλκίς και σε μερικά χωριά κοντά στη Γευγελή, υπάρχουν μέχρι και σήμερα βλαχόφωνες ομάδες που μιλάνε τη λεγόμενη βλάχικη ή μογλενίτικη γλώσσα. Πρόκειται για μία γλώσσα που ανήκει στις ρομανικές (λατινογενείς) γλώσσες και έχει στενή συγγένεια με τη ρουμανική. Η γλώσσα στην Ελλάδα κινδυνεύει με εξαφάνιση. Περίπου 3.000 άτομα τη χρησιμοποιούν σήμερα στην Ελλάδα, ενώ όλοι είναι δίγλωσσοι. Προφανώς, ούτε αυτή η γλώσσα διδάσκεται και δεν έχει καθεστώς αναγνωρισιμότητας. Παρόλα αυτά, οι Βλάχοι είναι μία εθνοτική ομάδα με πλούσια παράδοση στην ελληνική πραγματικότητα και η γλώσσα τους απολαμβάνει μία μακραίωνη παρουσία στον χώρο και στο χρόνο.
Συνοψίζοντας, η γλωσσική ποικιλία στον ελλαδικό χώρο είναι προϊόν της διαρκούς παρουσίας διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων, οι οποίες αν και αλληλεπίδρασαν και συνεχίζουν να αλληλεπιδρούν με τους Έλληνες, εντούτοις κατάφεραν να διατηρήσουν ως ένα βαθμό αναλλοίωτη την εθνική και πολιτισμική τους ταυτότητα μέσα από τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
- Minorities in Greece: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
- Muslim Minority of Greece: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
- Πομακική γλώσσα: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
- Γλωσσικές Πολιτικές: αντλήθηκε από komvos.edu.gr
- Μειονοτικές γλώσσες και γλωσσικές μειονότητες στην Ελλάδα του σήμερα: αντλήθηκε από xefteri.wordpress.com
- “Γλωσσική Ετερότητα στην Ελλάδα” Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Αρβανίτικα: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
- Βλάχικη Γλώσσα: αντλήθηκε από vlahoi.net
