Η προσωπικότητα του αυτοκράτορα Ιουλιανού δίχασε την κοινή γνώμη ανά τους αιώνες. Ήταν ένας Βυζαντινός αυτοκράτορας που ο μισός λαός τον μισούσε θανάσιμα και ο υπόλοιπος τον λάτρευε. Οι μεν χριστιανοί τον έβλεπαν σαν προδότη, οι δε ειδωλολάτρες σαν ήρωα.
Η προσωπικότητα του αυτοκράτορα Ιουλιανού δίχασε την κοινή γνώμη ανά τους αιώνες. Ήταν ένας Την επαύριο του θανάτου του Μέγα Κωνσταντίνου ξεκίνησαν οι διαμάχες για την διαδοχή μεταξύ των γιων του. Ο ανιψιός του αποθανόντος, Ιουλιανός, ήταν μόλις πέντε χρόνων. Ένας από τους γιους του Κωνσταντίνου, ο Κωνστάντιος κατεύθυνε τον στρατό. Χρησιμοποιώντας το πρόσχημα ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε από τους συγγενείς του , εξολόθρευσε όλους τους πιθανούς αντιπάλους του.
Μέσα σε μια νύχτα, δολοφόνησε όλη την οικογένεια του Ιουλιανού. Οι μόνοι που γλίτωσαν ήταν ο μικρός Ιουλιανός και ο αδελφός του Γάλλος, επειδή ο Κωνστάντιος θεώρησε ότι δεν αποτελούσαν απειλή λόγω του νεαρού της ηλικίας τους.
Μπορεί να του δόθηκε χάρη, γλιτώνοντας τον από τον θάνατο, μεγάλωσε όμως μακριά από τη βασιλική άυλη και ταυτόχρονα μακριά από τις δολοπλοκίες της.
Στάλθηκε πρώτα στην Νικομήδεια και αργότερα στην Καππαδοκία. Μελέτησε τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και μέσα από τις σπουδές του απέρριψε τον Χριστιανισμό για να ασπαστεί την αρχαιοελληνική θρησκεία.
Εν τω μεταξύ, ο Κωνστάντιος κυβερνούσε την αυτοκρατορία και είχε επαναφέρει τον Γάλλο, τον αδερφό του Ιουλιανού, ως Καίσαρα. Σύντομα όμως αποδείχτηκε ανίκανος με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας να τον καθαιρέσει και να επέλθει η εκτέλεση του.
Το 355 ο Κωνστάντιος σκόπευε να ξεκινήσει μία εκστρατεία σε βάρος των Περσών. Χρειαζόταν οπωσδήποτε κάποιον να επιβλέπει το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας του όσο αυτός θα έλειπε. Ο μοναδικός εν ζωή συγγενής του ήταν ο νεαρός μελετητής, Ιουλιανός.
Ο Ιουλιανός μεγάλωσε και ζούσε πάντα υπό τον φόβο της εκτέλεσης του.
Δεν ήθελε να έχει καμία εμπλοκή στα διοικητικά. Χωρίς όμως να έχει άλλη επιλογή, δέχτηκε να αναλάβει τη διοίκηση του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας.
Όσο ο Ιουλιανός ήταν διοικητής, δόθηκε εντολή του Κωνστάντιου να ξεκινήσει εκστρατεία εναντίον των Γαλατών. Ο ειδωλολάτρης μελετητής ήταν μόλις 23 χρόνων, ντροπαλός και άπειρος γύρω από τις εκστρατείες και χωρίς στρατιωτική εκπαίδευση. Η εικόνα που έβγαζε προς τα έξω ήταν αυτή του εύκολου θύματος, ανίκανου να διεκδικήσει τον θρόνο.
Ήταν όμως έξυπνος, φιλότιμος και φοβερά εργατικός. Με καθημερινή εξάσκηση αποδείχθηκε ταλαντούχος πολεμιστής και στρατηγός που μάθαινε γρήγορα. Κανένας δεν το περίμενε και όμως κατάφερε να γίνει έμπνευση για τους στρατιώτες του. Έφερε στην αυτοκρατορία απρόσμενες νίκες και εγκατέστησε στρατό σε διάφορες περιοχές της Γαλατίας. Οι επιτυχίες και η δημοτικότητα του Ιουλιανού θορύβησαν τον Κωνστάντιο, ο οποίος τον έστειλε να επιστρατεύσει εναντίον των Περσών για να τον απομακρύνει από την εξουσία. Ο στρατός του Ιουλιανού αρνήθηκε να ακολουθήσει τις εντολές του Κωνστάντιου και ανακήρυξε τον Ιουλιανό, αυτοκράτορα, ο οποίος βρέθηκε προ τετελεσμένων. Το «αστείο» είναι ότι επειδή η άνδρες του δεν είχαν στέμμα, τον έστεψαν χρησιμοποιώντας ένα κολάρο αλόγου.
Όταν τα νέα έφτασαν στα αυτιά του Κωνστάντιου, ο ίδιος στράφηκε κατευθείαν εναντίον του Ιουλιανού. Πριν προλάβει όμως να γίνει η συνάντηση των δυο τους, ο Κωνστάντιος αρρώστησε βαριά και πέθανε. Παραδόξως, τελευταία πράξη του ήταν να ονομάσει τον Ιουλιανό διάδοχο του.
Η κατάσταση ήταν απίστευτη. Ο άκακος και μαλθακός μελετητής, ο οποίος όλη του τη ζωή ζούσε με τον φόβο της δολοφονίας του, μεταμορφώθηκε σε ικανό στρατηλάτη και κέρδισε πολύ δύσκολες μάχες. Λατρεύτηκε από τους στρατιώτες του και κατέληξε αυτοκράτορας.
Τον Δεκέμβριο του 361 ο Ιουλιανός μπήκε εστεμμένος στην Κωνσταντινούπολη.
Πρώτο του μέλημα ήταν να θάψει με τιμές τον προκάτοχό του. Όταν βγήκε απ’ την εκκλησία που τελέστηκε η κηδεία του Κωνστάντιου, ο Ιουλιανός ορκίστηκε να μην ξαναπατήσει το πόδι του σε χριστιανική εκκλησία.
Ο Ιουλιανός είχε αφήσει πίσω του τον Χριστιανισμό δέκα χρόνια κιόλας πριν από την στέψη του. Το είχα κρατήσει κρυφό όμως, φοβούμενος τις αντιδράσεις. Όταν όμως έγινε αυτοκράτορας, έχοντας πλέον «δέσει τον γάιδαρο του» επισημοποίησε την σχέση του με τον παγανισμό. Έκτοτε, μοναδικός στόχος της βασιλείας του έγινε η επαναφορά της ειδωλολατρίας ως επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας. Ήταν όμως ενάντια της βίας. Η κουλτούρα του δεν περιελάμβανε τη θρησκευτική βία.
Ήταν ιδιαίτερα ευφυής. Αυτό διαφαίνεται μέσα από τις πολιτικές επιλογές του. Δεν προέβη σε διωγμούς χριστιανών, και όχι μόνο λόγω ιδεολογίας, αλλά και γιατί γνώριζε ότι οι μάρτυρες απλώς θα ενίσχυαν την επιρροή της θρησκείας. Αυτό που έκανε ήταν να δώσει γενική αμνηστία στους εξόριστους αιρετικούς του Χριστιανισμού. Στόχος ήταν να αρχίσουν να διαφωνούν μεταξύ τους και στο τέλος εξολοθρεύσουν ο ένας τον άλλον.
Ταυτόχρονα, περιόδευσε στην αυτοκρατορία κάνοντας τελετουργικές θρησκείες για να φέρει καλή τύχη στους κατοίκους. Μάλιστα, ο λαός τον αποκαλούσε κοροϊδευτικά «χασάπη», λόγω του τεράστιου αριθμού ζωντανών που θυσίασε.
Βλέποντας, όμως, ότι οι μεταρρυθμίσεις του και οι επιδιώξεις του δεν απέδιδαν, άρχισε από ένας μετριοπαθής και λογικός αυτοκράτορας να γίνεται ακραίος. Ταξίδεψε μέχρι την Αντιόχεια και εφάρμοσε μια πολύ άδικη πολιτική προς τους Χριστιανούς, κλείνοντας την μεγαλύτερη εκκλησία της πόλης αλλά και παραχωρώντας ιδιαίτερα προνόμια στους παγανιστές. Δυσαρεστημένοι από αυτή την πολιτική του Ιουλιανού δεν ήταν μόνο οι Χριστιανοί, αλλά και οι ειδωλολάτρες. Συνειδητοποιούσαν ότι γινόταν ολοένα και πιο παράλογος.
Έτσι, όταν το 363 εξεστράτευσε εναντίον των Περσών και πάλι, ο λαός ανακουφίστηκε που τον είδε να φεύγει.
Στις 26 Ιουνίου του 363, ο Ιουλιανός χτυπήθηκε στη μάχη από το δόρυ ενός Πέρση και κατέρρευσε. Δεν φόραγε τον θώρακα του που έτυχε να έχει χαλάσει! Προσπάθησε να τραβήξει το δόρυ απ’ την πληγή, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να σκίσει τα δάχτυλά του. Τελικά τον βοήθησαν οι άντρες του, αλλά ο Ιουλιανός υπέκυψε στα τραύματά του.
Ήταν μόλις 32 ετών και οι τελευταίες του λέξεις λένε πως ήταν: «Ναζωραίε, με νίκησες». Το πιο πιθανό όμως είναι ότι είπε με φιλοσοφική ειρωνεία, πως «δεν πρέπει κανείς να πηγαίνει στη μάχη χωρίς θώρακα».
Οι γραπτές αναφορές στον Ιουλιανό τον παρουσίαζαν ως έναν ανίκανο ηγέτη, ο οποίος πρόδωσε τη χριστιανική θρησκεία και για αυτό τον χαρακτήρισαν παραβάτη. Είναι όμως η ιστορία που έγραψαν οι αντίπαλοί του. Ο,τι ξέρουμε για τη ζωή του προέρχεται από γραπτά σύγχρονών του που μάχονταν τις απόψεις του ή από γραπτά που λογοκρίθηκαν από την εκκλησία. Αντιθέτως, στις περιόδους της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού, όταν τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη δοξάστηκαν από τους πνευματικούς ανθρώπους της Ευρώπης, ο Ιουλιανός παρουσιάστηκε ως ήρωας, ανατρεπτικός, διαβασμένος φιλόσοφος και ικανός ηγέτης που αδικήθηκε από την εποχή του.
