Πριν από λίγο σχετικά καιρό, εμφανίζονταν συχνά στην αρχική σελίδα του youtube μερικών από εμάς -πλάι στις playlists με το lo/fi hip hop που πρόσφατα καταργήθηκαν- κάποιες λίστες με το όνομα Doomers playlists. Στην εικόνα είχαν ένα τοπίο σε μπλε και γκρι τόνους, ενώ στο πλάι εμφανιζόταν ένας στενοχωρημένος τύπος, ζωγραφισμένος με το ύφος των memes. Παρόλο που το meme, όπως και το όλο αυτό ρεύμα, ήταν μάλλον διαδικτυακό χιούμορ με λίγη απήχηση, μας έδωσε ίσως μια από τις πιο παραστατικές εικόνες του σημερινού νέου ανθρώπου, της γενιάς που ενηλικιώθηκε πρόσφατα και ανοίγεται τώρα στον κόσμο, της γενιάς που χαράσσει τώρα το μέλλον, της γενιάς που απογοητεύτηκε από όλους και απ’όλα.
Ποιοι είναι οι Doomers; Είναι πιθανόν το πιο ευαίσθητο και συνειδητοποιημένο τμήμα της νεολαίας. Έχουν περάσει πολλά χρόνια σπουδάζοντας και ξαφνικά βρίσκονται σε μια δουλειά που δεν τους αρέσει, με μισθούς πολύ κατώτερους από τις προσδοκίες τους και χωρίς καμία προοπτική να αναπτύξουν της δυνατότητες τους. Η πραγματικότητα γι αυτούς, τόσο εκείνη που βιώνουν όσο και εκείνη όλου του πλανήτη που εισβάλει στην συνείδηση τους μέσω ίντερνετ, είναι μια επώδυνη υπόθεση. Είναι εθισμένοι στον καφέ και πολλές φορές κάνουν χρήση ελαφρών ναρκωτικών για να διώξουν το άγχος -μια παλιά δικαιολογία, που όμως γι αυτούς είναι αλήθεια. Κοιμούνται αργά και κάνουν απενοχοποιημένες επισκέψεις στον ψυχολόγο, δεν υπάρχει κάτι που ντρέπονται να πουν σε κάποιον. Οι σχέσεις τους συνήθως δεν κρατάνε, όχι γιατί τους λείπει η κατανόηση αλλά ίσως ακριβώς για αυτό. Δεν έχουν πολλές ελπίδες για το μέλλον, είναι προοδευτικοί αλλά η πολιτική δεν τους αντιπροσωπεύει.
Πως φτάσαμε ως εδώ; Η γενιά των σημερινών νέων ωρίμασε μέσα σε έναν ωκεανό πληροφορίας. Ο διορατικός συγγραφέας Σωλ Μπέλλοου είπε κάποτε, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει να είναι υποχρεωμένος να κάτσει σε μια θέση και καθημερινά να εκθέτει την γνώμη του για όλα όσα συμβαίνουν στον πλανήτη, σαν ένα σφουγγάρι που περνά από μέσα του ένας ολόκληρος ωκεανός. Πρέπει να παρατηρήσουμε όμως, ότι η γενιά που μεγάλωσε σε αυτό το περιβάλλον, δεν αποδέχτηκε το ρόλο του σφουγγαριού απέναντι στα κύματα του ωκεανού της πληροφορίας, απάντησαν με αδιαφορία. Η στάση των νέων δεν είναι επαναστατική αλλά παθητική και δικαιολογημένα. Ο κόσμος είναι γεμάτος άλυτα προβλήματα, δεν προβάλει μια τάξη αλλά ένα χάος. Οι νέοι αυτοί μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον και σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που τους θέτει σαν υποχρέωση να λύσουν αυτοί τα αμέτρητα προβλήματα, που δημιούργησαν οι προηγούμενες γενιές, τους υποχρεώνει να επαναστατήσουν. Σαν αντίδραση λοιπόν, σαν μια αντίστροφη εφηβική επανάσταση, οι νέοι δεν θέλουν να κάνουν τίποτα. Βαριούνται. Κι είναι η πλήξη αυτή οργή και αγανάκτηση. Είναι όμως και πραγματική τεμπελιά, σε ένα κόσμο γεμάτο άγχος και τερατώδη προβλήματα, που αντιδρά με χαλαρότητα, με παθητική απόσυρση.
O ψυχαναλυτής Massimo Recalcati, στο βιβλίο του “Το σύμπλεγμα του Τηλεμάχου” ισχυρίζεται, ότι μαζί με τις υπόλοιπες αλλαγές που έχουν σημειωθεί στην κοινωνία, θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί και η εφηβική επανάσταση. Σύμφωνα με τον Recalcati, ζούμε σε μια μετά-οιδιπόδεια εποχή, κατά την οποία η εξέγερση ενάντια στον λόγο του πατέρα δεν είναι πια αναγκαία, λόγω της αλλαγής του ρόλου της γυναίκας και της λειτουργίας της οικογένειας γενικότερα. Δεν χρειάζονται πια μηχανάκια, βρισιές, βανδαλισμοί και πολιτικός εξτρεμισμός. Ο νέος άνθρωπος δείχνει την ανυπακοή του με άλλα μέσα: !
Δεν είναι αλήθεια ότι οι νέοι δεν έχουν πάθη, ορμές, σχέδια, αλλά είναι αλήθεια ότι έχει αλλάξει η έκφραση της δυσφορίας τους. Ενώ στην οιδιπόδεια εποχή λάμβανε τη μορφή της ανοιχτής παράβασης του νόμου, της επαναστατικής διαμαρτυρίας, της απόρριψης της κοινωνίας, σήμερα εκφράζεται σαν σβήσιμο της ζωτικότητας της ζωής.
Είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς εκφράζεται μια επανάσταση χωρίς εξέγερση. Για να κατανοήσουμε το φαινόμενο, θα πρέπει να στραφούμε στην τέχνη. Οι playlists των Doomers αποτελούνταν κυρίως από κομμάτια συγκροτημάτων όπως οι Cure, οι Radiohead και οι Smiths, χωρίς ωστόσο να ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο είδος, το περιεχόμενο της playlist καθορίζουν οι στίχοι, όχι η μουσική. Ωστόσο, αυτό το σβήσιμο, αυτή η παθητική επιθετικότητα συναντούν την πιο ουσιώδη πιθανόν έκφρασή τους στους καλλιτέχνες που νέοι αυτοί την στιγμή αγαπούν περισσότερο, όπως η Billie Eilish, ο Post Malone, και ο Travis Scott. Το μουσικό τους ιδίωμα διαφέρει, αλλά στη βάση τους έχουν όλοι επηρεαστεί από το αντί-μελωδικό στοιχείο του hip-hop. Η μουσική τους εστιάζει πιο πολύ στο ρυθμό και όχι στο καθαρά μελωδικό στοιχείο (τάση που υπάρχει και στην τζαζ και στην σύγχρονη κλασσική μουσική). Το μουσικό κομμάτι δεν ξεσπά σε σολάκια σαν τον κεραυνό στο τέλος της καταιγίδας, όπως θα ήθελε ο επαναστατημένος έφηβος της εποχής των Nirvana, αλλά τυλίγεται σαν κισσός γύρω από την εμπειρία της κάθε μέρας, όχι μια σειρά από κορυφώσεις, αλλά μια ατέλειωτη ροή και μαζί ένας ψίθυρος. Ο επίμονος ψίθυρος, η στροφή προς τον εαυτό και την δική μας αλήθεια. Αυτή είναι η μικρή ή μεγάλη επανάσταση των εφήβων που μεγάλωσαν με τον Joker του Heath ledger και ενηλικιώθηκαν με τον Joker του Joaquin Phoenix και τους συναντάμε στα βιβλία του Greg Jakson και του Jonathan Foer.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Massimo Recalcati, Το σύμπλεγμα του Τηλέμαχου, μτφρ. Πλεύρη Άννα, εκδ. Κέλευθος, Αθήνα 2016
Doomer Playlists Explained, ανακτήθηκε από www.youtube.com
Who Is The Doomer? – Dealing With An Age Of Hopelessness, ανακτήθηκε από www.youtube.com
