Στον ρου της ιστορίας συναντά κανείς πολύ ενδιαφέρουσες αφηγήσεις. Το αν αυτές οι περιπτώσεις είναι πραγματικές ή επίπλαστες είναι ένα γεγονός που σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Πάντως μερικές από αυτές είναι αρκετά συναρπαστικές, όπως η περίπτωση των ερπετοφάγων του όρους Άθω στο τρίτο πόδι της Χαλκιδικής. Καμωμένη από το ουσιαστικό ερπετό και το ρήμα τρώω, οι ερπετοφάγοι είναι οι άνθρωποι που τρέφονται με οτιδήποτε έρπει το σώμα του επάνω στη μητέρα γη.
Οι αρχαίοι κάτοικοι της χερσονήσου Άθω πιθανώς όφειλαν τη μακροζωία τους στις παράξενες διατροφικές τους συνήθειες, όπως η κατανάλωση φιδιών και άλλων ερπετών. Είναι αρκετά τα αρχαία κείμενα και οι πηγές που μαρτυρούν της ύπαρξη των ερπετοφάγων όπως θα δούμε και στη συνέχεια.
Το εγχειρίδιο του Πλίνιου του Πρεσβύτερου και οι ερπετοφάγοι
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο Ρωμαίος συγγραφέας και φυσιοδίφης, δημοσίευσε το 77 μ.Χ. την εγκυκλοπαίδεια Naturalis Historia, ένα αριστούργημα που εξακολουθεί μέχρι σήμερα να αποτελεί τη σημαντικότερη επιστημονική καταγραφή της αρχαιότητας.
Το εγχειρίδιο περιέχει εξαιρετικές πληροφορίες για τον φυτικό και ζωικό κόσμο της εποχής, καθώς και πολλά δοκίμια για την ανθρωπολογία και την ψυχολογία. Σηματοδότησε έτσι έναν θησαυρό πολιτισμού του φυσικού περιβάλλοντος ήδη από την εποχή του που παρείχε μεγάλη βοήθεια στην ανάπτυξη της (αρχαίας) ιατρικής.
Οι ερπετοφάγοι
Η αναφορά στους ερπετοφάγοι υπάρχει στο Βιβλίο ΧΙΙ, αφιερωμένο στην ανθρώπινη ανθρωπολογία και φυσιολογία. Στην παράγραφο 27, ο Πλίνιος απαριθμεί τις διάφορες φυλές που, σύμφωνα με τον Ισιγόνο, θα ήταν οι μακροβιότερες, φτάνοντας μέχρι την ηλικία των εκατό σαράντα ετών.
Cyrnos indorum genus isigonus annis centenis quadragenis vivere, item aethiopas macrobios et seras existimat et qui athon montem incolant, hos quidem, quia viperinis carnibus alantur- itaque nec capiti nec vestibus eorum noxia corpori inesse animalia.
[Μετάφραση] Ο Ισίγονος, γένος Ινδιάνων του Κίρνου, πιστεύει ότι ζουν εκατό σαράντα χρόνια, αντίστοιχα οι Αιθίοπες Μακροβιοί και οι Σερά και εκείνοι που κατοικούν στον Άθω. Οι τελευταίοι, μάλιστα, επειδή τρώνε τη σάρκα των φιδιών- γι’ αυτό ούτε τα κεφάλια τους ούτε τα ρούχα τους περίεχουν ζώα βλαβερά για το σώμα.
Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Naturalis Historia, XII, 27
Oι αρχαίοι κάτοικοι της χερσονήσου Άθω
Το Άγιο Όρος βρίσκεται σε αυτό που οι Έλληνες αποκαλούν «τρίτο πόδι» της χερσονήσου της Χαλκιδικής. Μέχρι σήμερα, έχει πολύ σημαντική θρησκευτική αξία και αποτελεί αυτόνομη περιοχή καθώς περιέχει πολλά μοναστήρια. Η ιστορία της, ωστόσο, είναι αρκετά αρχαία, και υπάρχει σύγχυση σχετικά με το ποιος ακριβώς κατοίκησε πρώτος τα ιερά εδάφη της.
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, έναν σημαντικό Αθηναίο ιστορικό και στρατιωτικό, οι απόγονοι των Πελασγών ήταν οι πρώτοι κάτοικοί της. Γράφει:
“αἳ οἰκοῦνται ξυμμείκτοις ἔθνεσι βαρβάρων διγλλώσσων, καί τι καὶ Χαλκιδικὸν ἔνι βραχύ, τὸ δὲ πλεῖστον Πελασγικόν”
[Μετάφραση] τα μέρη εκείνα κατοικούνται από μικτό πληθυσμό δίγλωσσων βαρβάρων. Υπάρχουν επίσης λίγοι Χαλκιδαίοι (κάτοικοι της Χαλκιδικής), αλλά οι περισσότεροι είναι Πελασγοί.
Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, βιβλίο Ι
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι πολύ πριν από την επέκταση των Μακεδόνων, στην περιοχή της Χαλκιδικής, και πιο συγκεκριμένα στη χερσόνησο Άθω, έμεναν λαοί με μικρή ιστορική σημασία για τους μελετητές της εποχής. Αυτό είναι ίσως και το κύριο πρόβλημα κατά την αναζήτηση πιο συγκεκριμένων πληροφοριών για τους πολιτισμούς αυτούς.
Θα ήταν πολύ ωραίο να υπήρχε κάποια πληροφορία με βεβαιότητα για το ποια ήταν η διατροφή των Πελασγών της Χαλκιδικής, ώστε να συμφωνήσουμε με τον Πλίνιο και να τους ταυτοποιήσουμε ως μυστηριώδεις ερπετοφάγους. Υπάρχουν, ωστόσο, άλλες αρχαίες πηγές από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για να χαρτογραφήσουμε τις διατροφικές συνήθειες των ερπετοφάγων.
Η διατροφή των ερπετοφάγων
Όσο παράξενο και παράλογο κι αν φαίνεται, η κατανάλωση φιδιών και ερπετών ήταν μια συχνή πραγματικότητα στη διάρκεια της αρχαιότητας. Μια από τις σημαντικότερες χρήσεις των ερπετών (της οχιάς συγκεκριμένα) και της σάρκας τους ήταν η δημιουργία αντίδοτων. Αυτό συνέβαινε επειδή οι γιατροί πίστευαν ότι το δηλητήριο του φιδιού διαχέεται σε όλο το σώμα. Ως εκ τούτου, το ζώο είχε το αντίδοτο για το δάγκωμά του στο ίδιο του το σώμα.
Αργότερα, πολλοί γιατροί, εμπνευσμένοι από τις ιστορίες του Πλίνιου για τους μακρόβιους λαούς που ακολουθούσαν τη διατροφή των ερπετών (Πελασγοί και Αιθίοπες), άρχισαν να χρησιμοποιούν τη σάρκα του ζώου για να θεραπεύουν και να προλαμβάνουν τις ασθένειες.
Για παράδειγμα, ο Γαληνός, ένας από τους σημαντικότερους γιατρούς στην ιστορία, χρησιμοποιούσε κρασί εμποτισμένο με σώμα οχιάς για τη θεραπεία ασθενειών όπως η λέπρα και η ελεφαντίαση. Ο Διοσκουρίδης Πεδάνιος, Έλληνας γιατρός και βοτανολόγος, χρησιμοποίησε επίσης οχιά μαγειρεμένη με ξύδι και κρασί για τη θεραπεία νεφρικών παθήσεων.
Επιλογικά
Οι θρύλοι, οι μύθοι, τα μυστικιστικά πλάσματα και τα ξεχασμένα πλέον έθιμα προσδίδουν ένα θεαματικό και τελετουργικό πλαίσιο στην ελληνική μυθολογία. Η ιστορία και η μυθολογία περπατούσαν πάντα σε παρεμφερή και κοινά μονοπάτια. Οι μύθοι έχουν και ψήγματα αλήθειας και πάντα εκεί που υπάρχουν πραγματικά γεγονότα όλος και κάποιος μύθος θα τα χρωματίζει. Οι ερπετοφάγοι είναι κάποιοι από αυτούς.
ΠΗΓΗ ΑΡΘΡΟΥ
Giorgio Monzani, The Ancient Snake-Eaters of Mount Athos, Greece. Διαθέσιμο στο: https://greekreporter.com/2024/07/17/ancient-snake-eaters-mount-athos-greece/
