Οι δύο ιστορικές εξεγέρσεις Intifada στην Παλαιστίνη

Η Ιντιφάντα (intifada), που στα αραβικά απαντάται ως intifāḍah και σημαίνει «ξεσήκωμα», «ταρακούνημα», αποτελεί μια σειρά εξεγέρσεων των Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας με στόχο τον τερματισμό της κατοχής του Ισραήλ στα εδάφη αυτά και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.

Η πρώτη Intifada άρχισε τον Δεκέμβριο του 1987 και έληξε τον Σεπτέμβριο του 1993 με την υπογραφή των Συμφωνιών του Όσλο, οι οποίες παρείχαν ένα πλαίσιο για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Η δεύτερη, που είναι γνωστή ως Intifada Αλ-Άκσα (Al-Aqsa), ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2000. Οι δύο εξεγέρσεις είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο περισσότερων από 5.000 Παλαιστινίων και περίπου 1.400 Ισραηλινών.

Πρώτη Intifada:

Αιτίες

Η εντατικοποίηση της απαλλοτρίωσης του εδάφους και η κατασκευή ισραηλινών οικισμών στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας μετά την εκλογική νίκη του δεξιού κόμματος Likud το 1977, ξεσήκωσαν αντιδράσεις εκ μέρους του παλαιστινιακού λαού. Ενώ η δυναμική της διαμαρτυρίας κατά της ισραηλινής κατοχής και καταστολής χτιζόταν για χρόνια, εξωτερικά γεγονότα συνέβαλαν στο να πείσουν, εν τέλει, τους Παλαιστίνιους να επέμβουν πιο δραστικά.

Πέρα από την κατάσχεση της γης τους, ακόμη και τις κατεδαφίσεις των σπιτιών τους, οι Παλαιστίνιοι βίωναν καταφανείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Δεκάδες συλλαμβάνονταν και φυλακίζονταν καθημερινά. Παράλληλα, αναγκάζονταν να πληρώνουν βαριά φορολογία στο Ισραηλινό κράτος και δεν απολάμβαναν τα ίδια δικαιώματα με τους Ισραηλινούς πολίτες. Όσον αφορά στον εργασιακό τομέα, σημειώνεται μεγάλη ανασφάλεια και εκμετάλλευση. Σε όλα τα παραπάνω ήρθε να προστεθεί και η μείωση της βοήθειας που λάμβαναν από τους Άραβες-γείτονες, εξαιτίας του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ιράκ.

Advertisements

Ακόμα, η πίστη στην εύρεση λύσης, που καθοδηγείται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως ο Οργανισμός Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης (PLO), με έδρα την Τύνιδα και τις Αραβικές χώρες, φαίνεται να έχει υποχωρήσει. Συνεπώς, οι Παλαιστίνιοι συνειδητοποίησαν πως το μόνο μέσο που είχαν στη διάθεσή τους ενάντια στην Ισραηλινή κατοχή ήταν η κοινωνική ανυπακοή.

Το κίνητρο έναρξης της πρώτης Intifada, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1987, υπήρξε ο θάνατος τεσσάρων Παλαιστινίων, όταν ένα ισραηλινό στρατιωτικό όχημα χτύπησε δύο φορτηγά, που τους μετέφεραν σε ένα σημείο ελέγχου, όπου περίμεναν την ισραηλινή στρατιωτική άδεια, προκειμένου να μπορέσουν να εργαστούν.

Εξελίξεις

Σύντομα, ξεκίνησαν μαζικές απεργίες και διαμαρτυρίες στη Λωρίδα της Γάζας και στη Δυτική Όχθη, κινητοποιώντας όλα τα τμήματα του πληθυσμού. Η συμμετοχή γυναικών, παιδιών, ακόμη και ηλικιωμένων υπήρξε ιδιαίτερα εμφανής.

Αυτή η πρώτη Intifada ήταν σχετικά μη βίαιη. Η βία της περιορίστηκε στη ρίψη πετρών ενάντια στον ισραηλινό στρατό στα κατεχόμενα εδάφη, ενώ οι άοπλοι πολίτες δεν υπήρξαν στόχοι. Τα κύρια όπλα ήταν οικονομικά: το μποϊκοτάζ των ισραηλινών εμπορευμάτων και φόρων και οι εμπορικές απεργίες. Τα καταστήματα έκλεισαν καθώς οι έμποροι μπήκαν στην Intifada, αρνούμενοι να ανοίξουν και να πουλήσουν ισραηλινά προϊόντα. Στην πραγματικότητα, η προσθήκη επιχειρηματιών στην εξέγερση φαίνεται να εξασφάλισε σημαντικούς οργανωτικούς και οικονομικούς πόρους.

Φυσικά, η ισραηλινή πλευρά δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχη. Καθώς η ασφάλεια των πολιτών της βρισκόταν σε κίνδυνο, αντέδρασε με σκληρά μέτρα, όπως περιορισμούς στην κυκλοφορία των ατόμων και την κίνηση κεφαλαίων, έλεγχο της ηλεκτροδότησης και υδροδότησης, συνεχείς συλλήψεις και πυροβολισμούς. Εκτός από βίαια μέτρα όμως, οι Ισραηλινοί υιοθέτησαν και μια διαφορετική τακτική. Μουσική, τέχνες, λογοτεχνία και οποιαδήποτε δραστηριότητα η οποία ενθάρρυνε την εθνική συνείδηση ήταν υπό συνεχή επίθεση. Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, σχολεία και πανεπιστήμια έκλειναν συχνά για μεγάλες περιόδους καθώς θεωρούνταν κέντρα ενδυνάμωσης του εθνικού φρονήματος.

Με την Intifada να αποδεικνύεται επιζήμια για το Ισραήλ πολιτικά και οικονομικά, εκλέχτηκε μια νέα ισραηλινή κυβέρνηση το 1992 με εντολή διαπραγμάτευσης για ειρήνη. Τον επόμενο χρόνο, οι μυστικές συνομιλίες μεταξύ Ισραήλ και PLO υπό την αιγίδα της νορβηγικής κυβέρνησης οδήγησαν στις Συμφωνίες του Όσλο, μια σειρά συμφωνιών που υπογράφηκαν το 1993-95. Το Ισραήλ αναγνώρισε την PLO ως νόμιμο εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού και συμφώνησε να αποσυρθεί σταδιακά από περιοχές της Δυτικής Όχθης και της Γάζας, επιτρέποντας τη δημιουργία μιας Παλαιστινιακής Αρχής για τη διαχείριση αυτών των περιοχών. Εκκρεμή ζητήματα για την επίτευξη λύσης μεταξύ των δύο κρατών έπρεπε να διευθετηθούν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ η εξέγερση φαίνεται να τράβηξε την προσοχή των δυτικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης και της κοινής γνώμης.

Δεύτερη Intifada:

Αιτίες

Από τη μεριά του, το Ισραήλ συνέχιζε να χτίζει οικισμούς στα κατεχόμενα εδάφη, παραβιάζοντας τους όρους των Συμφωνιών του Όσλο, ενώ οι Παλαιστίνιοι εισήγαγαν όπλα και δημιούργησαν δυνάμεις ασφαλείας. Εν τω μεταξύ, η νέα οργάνωση Χαμάς, σε μια κίνηση με στόχο τον τερματισμό των ειρηνευτικών συνομιλιών, ξεκίνησε μια σειρά επιθέσεων αυτοκτονίας εναντίον Ισραηλινών στόχων. Ως αποτέλεσμα, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Ehud Barak και του Προέδρου του PLO Yasser Arafat κατέρρευσαν το 2000 μέσα σε ένα κύμα απογοήτευσης και αμοιβαίας εναντίωσης.

Για ακόμη μία φορά, ωστόσο, ένα συγκεκριμένο περιστατικό στάθηκε η αφορμή για να δυναμιτιστεί η κατάσταση. Το Όρος του Ναού, μνημείο το οποίο έχει ιδιαίτερη θρησκευτική σημασία τόσο για τους Μουσουλμάνους όσο και για τους Εβραίους, έχει αποτελέσει στο παρελθόν, ‘αγκάθι’ στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Η προγραμματισμένη και συμφωνημένη ανάμεσα στις δύο πλευρές επίσκεψη του Ariel Sharon – αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης και μετέπειτα πρωθυπουργού –  στο σημείο, η οποία συνοδευόταν από τεράστια ισραηλινή, αστυνομική δύναμη, θεωρήθηκε από τους Παλαιστίνιους ως προκλητική και έδωσε το έναυσμα για έναν νέο κύκλο εξεγέρσεων, ιδιαίτερα βίαιο και αιματηρό αυτή τη φορά. Οι ταραχές που προκλήθηκαν ήταν πολλές και η ισραηλινή αστυνομία ανταποκρίθηκε με θανατηφόρα δύναμη και καταστολή. Η δεύτερη Intifada είχε επισήμως ξεκινήσει.

Εξελίξεις

Από την αρχή έγινε σαφές πως αυτή τη φορά δεν επρόκειτο για έναν απλό «πετροπόλεμο», αλλά για μια σύρραξη με πραγματικά όπλα. Το Ισραήλ έκανε χρήση βαρύ πυροβολικού χωρίς να διακρίνει τις επιθέσεις μεταξύ στρατιωτικών και μη στρατιωτικών. Τον Μάρτιο του 2002, μετά από μια ιδιαίτερα φρικτή βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας που σκότωσε 30 άτομα, ο ισραηλινός στρατός ξεκίνησε την Επιχείρηση Αμυντική Ασπίδα «Defensive Shield» για την κατάληψη της Δυτικής Όχθης και τμημάτων της Γάζας. Ακόμη, ξεκίνησε την ανοικοδόμηση ενός τείχους κατά μήκος της Δυτικής όχθης.

Σε απάντηση οι Παλαιστίνιοι χρησιμοποίησαν εξτρεμιστικά μέτρα με κύριες τακτικές, αυτή τη φορά, τις βομβιστικές επιθέσεις και τις αποστολές αυτοκτονίας, κατά κύριο λόγο σε δημόσια μέρη, με σκοπό να παρασύρουν στο θάνατο όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό Ισραηλινών. Όπως επισημαίνεται από τις πηγές, κατά τη διάρκεια της πενταετούς εξέγερσης, καταγράφηκαν περισσότεροι από 4.300 θάνατοι.

Η δεύτερη Intifada έληξε με μια μεγάλη νίκη για την Παλαιστινιακή πλευρά, μέσω της αποχώρησης του Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας. Η αμοιβαία καχυποψία όμως εντάθηκε, ακυρώνοντας την όποια σκέψη περί ειρηνικής διευθέτησης των ζητημάτων. Η στήριξη μετριοπαθών λύσεων φάνταζε πια πολύ μακρινή για τους Ισραηλινούς και η ειρηνευτική διαδικασία για την επίλυση της διαμάχης ουτοπική.

Αν και η βία είχε σχεδόν υποχωρήσει μέχρι το τέλος του 2005, οι συνθήκες που την προκαλούσαν εξακολουθούσαν να λειτουργούν από ορισμένες απόψεις. Η δραστηριότητα του ισραηλινού στρατού στη Δυτική Όχθη συνεχίστηκε, ενώ ασκούνται αυστηροί έλεγχοι στην κυκλοφορία των παλαιστινιακών αγαθών και των ανθρώπων, εμποδίζοντας την οικονομική ανάπτυξη.

Ο Φεβρουάριος του 2005 και το Συνέδριο στο Sharm-El-Sheik όπου ο νέος πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Mahmoud Abbas καθώς και ο πλέον, ισραηλινός πρωθυπουργός Ariel Sharon, υπογράφουν ανακωχή, θεωρείται ως το τέλος της Al-Aqsa Intifada και η αρχή μιας πολύ σύντομης ειρηνικής περιόδου.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο αυτό: