
Ο αμετανόητος εκφραστής του Ροκοκό
Τα ανέμελα πορτρέτα, ο αισθησιασμός και η κομψότητα ανάμεσα στα περίτεχνα ενδύματα της αυλής ήταν χαρακτηριστικά της τέχνης του Φραγκονάρ. Γεννημένος το 1732, γιος ενός μικροαστού κατασκευαστή, ο νεαρός Φραγκονάρ έμελλε να γίνει ο κυριότερος εκφραστής των Γάλλων ευγενών του 18ου αιώνα. Σε ηλικία έξι ετών εγκαταλείπει τον γαλλικό Νότο και μεταφέρεται στο Παρίσι, όπου θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του. Μαθητεύει δίπλα στον καλλιτέχνη Φρανσουά Μπουσέ και δημιουργεί πίνακες ιστορικής και μυθολογικής ερμηνείας. Ωστόσο, οι πινελιές του αρχίζουν και αποκτούν τον ερωτισμό και την επιπολαιότητα των ονειρικών φαντασιώσεων. Το 1752 κερδίζει το Prix de Rome και λαμβάνει υποτροφία για τη Γαλλική Ακαδημία της Ρώμης. Ο Φραγκονάρ ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στους κύκλους της αριστοκρατίας ενώ ο ίδιος ο Λουδοβίκος ΙΕ ήταν πρόθυμος να κοσμήσει το παλάτι των Βερσαλλιών με ένα από τα έργα του.
Ύστερα, η οργή των Γαλλικής Επανάστασης οδηγεί στην γκιλοτίνα όχι μόνο τους πελάτες του Φραγκονάρ αλλά και την καλλιτεχνική του υπόσταση. Τα ανάλαφρα παιχνιδίσματα και η απόπνοια του αισθησιασμού έσβησαν υπό το σύνθημα της Ελευθερίας, Ισότητας και Αδελφοσύνης. Το 1806 πεθαίνει σε ηλικία 74 ετών. Αφήνει την τελευταία του πνοή ξεχασμένος και απαξιωμένος στο Παρίσι ενώ το έργο του αναδύεται ξανά τον 19ο αιώνα.

Ροκοκό: «Το ακανόνιστο κοχύλι».
Αναμφίβολα θα μπορούσε να πει κανείς ότι η περίοδος του Ροκοκό αποτελεί μια θεατρική και φιλόξενη πτυχή του Μπαρόκ. Επομένως, το «ακανόνιστο μαργαριτάρι» της ιστορίας της Τέχνης ακολουθεί πια το «ακανόνιστο κοχύλι». Η απόδοση του ονόματος ήταν αρχικά περιφρονητική. Οι λέξεις Rocaille(ακανόνιστο, όπως η ιταλική λέξη barocco) και Coquillage(κοχύλι), θέλησαν να αποδώσουν την ανάλαφρη διακοσμητική φύση του Ροκοκό. Ωστόσο, υπάρχει μια έντονη διαφοροποίηση του Ροκοκό σε σχέση με τα υπόλοιπα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής. Αναμφίβολα θα έλεγε κανείς πως είναι η φαντασία. Η νοσταλγική διάθεση, το επιτηδευμένο χιούμορ και η έντονη τρυφερότητα δημιουργούν το ονειρικό πλαίσιο του Ροκοκό. Επιπλέον, μέσω της τέχνης δημιουργεί μια τάση φυγής από την πραγματικότητα. Τον έντονο ερωτισμό και τις απέλπιδες προσπάθειες φυγής κατέκριναν έντονα από τους πρωτοστάτες του Διαφωτισμού, οι οποίοι επιπλέον τόνισαν τον επιφανειακό του χαρακτήρα. Οι ύμνοι στον έρωτα και οι συναισθηματικές εκφάνσεις έσβησαν στις αυστηρές γραμμές του Νεοκλασικισμού.

«Joie de vivre».
Ο φοροεισπράκτορας της εκκλησίας, βαρόνος Ντε Ζυλιέν, θέλησε να απαθανατίσει την ερωμένη του στην αιωνιότητα. Το ανάλαφρο αυτό έργο θα αναλάβει να φέρει εις πέρας ο Φραγκονάρ. Η αθώα και απενοχοποιημένη φιγούρα μιας ανέμελης δεσποινίδας αιωρείται ανέμελη σε πρώτο πλάνο. Ο Ντε Ζυλιέν ζήτησε από τον καλλιτέχνη τα ηνία της κούνιας να κρατά κάποιος επίσκοπος, ενώ εκείνος παρακολουθεί την απολαυστική θέα των ακάλυπτων ποδιών της ερωμένης. Ωστόσο, η ενδυμασία της φιγούρας η οποία κρατά τα ηνία δεν αναπαριστά κάποιον κληρικό. Η σύνθεση του Φραγκονάρ μάλλον ξεσκεπάζει απερίφραστα τόσο τις ανάλαφρες μορφές διασκέδασης των αστών όσο τα ερωτικά τρίγωνα της εποχής με τα ηδονιστικά μυστικά τους. Ανάμεσα στις πυκνές φυλλωσιές και υπό το βλέμμα των ερωτιδέων η δεσποινίδα πετά με επιπολαιότητα το παπούτσι της προς τον νεαρό άντρα. Το λίκνισμα της κούνιας από τον ηλικιωμένο σύζυγο στον νεαρό εραστή την καθιστά στην κορυφή του ερωτικού τριγώνου.
Πράγματι, τον πίνακα έχουν χαρακτηρίσει ιστορικοί τέχνης ως μια κεκαλυμμένη αναπαράσταση της σεξουαλικής πράξης. Όμως τα σχοινιά στα χέρια του γηραιού άνδρα ίσως φθαρούν και η κούνια της νεαρής δεσποινίδας πέσει στην αγκαλιά του εραστή της ως ευτυχές ατύχημα.
Πηγές:
Dr. Ashley Bruckhauer. Jean- Honore Fragonard, The Swing. https://smarthistory.org/jean-honore-fragonard-the-swing/ (Τελευταία πρόσβαση 23.10.2022)
H.W Janson Antony F. Janson(2011) Ιστορία της Τέχνης( Η Δυτική Παράδοση). Αθήνα: ίων/Εκδόσεις “ΕΛΛΗΝ”