Καραβάτζιο: Επαναστάτης στην τέχνη και τη ζωή

Ο Καραβάτζιο (πραγματικό όνομα: Μικελάντζελο Μερίσι ντα Καραβάτζιο), αριστοκρατικής καταγωγής, γεννήθηκε το 1571 και πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια. Μόλις στα έξι του χρόνια έχασε τη μισή του οικογένεια. Σε τραγικές εποχές, όταν η πανώλη σάρωνε την Ιταλία προκαλώντας τεράστιες απώλειες, ο μικρός Μικελάντζελο (μετέπειτα Καραβάτζιο) κατάφερε να επιβιώσει. Το 1592, ο νεαρός Καραβάτζιο εγκαταστάθηκε στη Ρώμη. Ο τρόπος ζωής του αλλά και το έργο του τον έκαναν σύντομα αρκετά  διάσημο. Αν και δεν επεδίωξε να διευρύνει τον κύκλο των γνωριμιών του και να προωθήσει το ταλέντο του, σύντομα αποκαλύφθηκε από τον καρδινάλιο Φραντσέσκο Μαρία ντελ Μόντε, που του προσέφερε στέγη και τροφή, μαγεμένος από το έργο του.

Ο ίδιος, υπήρξε αντισυμβατικός και ταραχοποιός, αντίθετος προς κάθε μορφή εξουσίας. Το έργο του, πρωτοφανές, ριζοσπαστικό και αισθητικά άρτιο. Ο ταλαντούχος ζωγράφος χαρακτηρίστηκε από κριτικούς τέχνης ως «ο μάγος του φωτός», ενώ επέδρασε σε γενιές καλλιτεχνών που εντάσσονται στο μπαρόκ ύφος. Ανάμεσά τους οι Τζοβάννι Μπαλιόνε και ο Λεονέλλο Σπάντα. Έπειτα, ο Οράτσιο Τζεντιλέσκι, ο Κάρλο Σαρατσένι, η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι. Ακόμη, οι Καραβατζιστές της Ουτρέχτης, ο Ρούμπενς, ο Άμπραχαμ Γιάνσσενς και ο Ζωρζ ντε Λα Τουρ. Τέλος, ο Σιμόν Βουέ, ο Φρανθίσκο Ριμπάλτα και Χοσέ Ριμπέρα. Δυστυχώς, ο Καραβάτζιο σταμάτησε να προσφέρει στην τέχνη πολύ σύντομα, λόγω του πρόωρου και μυστηριώδους θανάτου του, μόλις στα 38. Ο θάνατος του καλύπτεται με ένα πέπλο μυστηρίου.

---

Ο σπουδαίος καλλιτέχνης εκτός από ένα εξαιρετικά ταλαντούχο ζωγράφο αποτελούσε και έναν άνθρωπο βίαιο και αντισυμβατικό. Έχουν καταγραφεί περιστατικά άσκησης βίας εκ μέρους του με ασήμαντες αφορμές, ενώ φαίνεται πως πολύ εύκολα εμπλεκόταν σε διαμάχες και ξυλοδαρμούς. Αποκορύφωμα της δράσης του αποτέλεσε ο φόνος στον οποίο οδηγήθηκε εξ αιτίας μίας γυναίκας. Χαρακτηριστική, εκτός από την ακραία επιθετική συμπεριφορά του ήταν και η τάση του να μη συνεργάζεται με τις αρχές. Μάλιστα, φαίνεται πως ο διάσημος ζωγράφος δεν δεχόταν να συνεργαστεί με τις αρχές, ούτε για να καταδώσει τους εχθρούς του.  Η περιγραφή του Καραβάτζιο από έναν κουρέα που έτυχε να επισκεφθεί συμπληρώνει με τον πιο ταιριαστό τρόπο την περιγραφή του χαρακτήρα του
.

Επρόκειτο για έναν γεροδεμένο νέο, με μακριά μαλλιά και μούσια, ντυμένο με μαύρα, φθαρμένα αλλά αριστοκρατικά ρούχα. Πάντα, έφερε μαζί του ένα σπαθί καθώς η αριστοκρατική καταγωγή του, του επέτρεπε να οπλοφορεί. Δυστυχώς, ο ζωγράφος χρησιμοποίησε το σπαθί του με τον χειρότερο τρόπο όταν στέρησε τη ζωή ενός άντρα ονόματι Ρανούτσο Τομασόνι. Αν και επίσημα ένας αγώνας τένις παρουσιάστηκε ως η αιτία της μονομαχίας φημολογείται πως πίσω από τον φόνο κρυβόταν μία γυναίκα, η Φιλίντε Μελαντρόνι, που υπήρξε ερωμένη και των δύο.

---

Σε μία προσπάθεια να αποφύγει τη φυλάκιση, ο Καραβάτζιο εγκατέλειψε την πόλη του και ζήτησε άσυλο από τους Ιωαννίτες Ιππότες. Ωστόσο, ο ιδιόμορφος χαρακτήρας του τον έφερε για άλλη μία φορά σε βίαιη σύγκρουση με το περιβάλλον του. Οι εχθροί του (άγνωστο αν ήταν οι Ιππότες ή η οικογένεια Τομασόνι) αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν και ο ίδιος χρειάστηκε μήνες για να αναρρώσει μετά την επίθεση σε βάρος του.

Όταν λίγο αργότερα κατάφερε λόγω του ταλέντου του να πάρει άφεση αμαρτιών, προσπάθησε να επιστρέψει στη Ρώμη όπου ένιωθε περισσότερη ασφάλεια. Δυστυχώς, ο ζωγράφος δεν έφτασε ποτέ στη Ρώμη καθώς βρέθηκε μυστηριωδώς  νεκρός, πολλά χιλιόμετρα βορειότερα από τον προορισμό του. Φήμες υποστηρίζουν πως πέθανε από εξάντληση, κυνηγώντας ένα πλοίο στο οποίο βρίσκονταν τρεις πίνακές του. Ανεξάρτητα από τον λόγο του θανάτου του, η πρόωρη απώλειά του, στέρησε πιθανότατα πολλά και σπουδαία έργα από την ανθρωπότητα.

---

Ο σπουδαίος ζωγράφος, γνωστός με το όνομα Καραβάτζιο, έγινε διάσημος όχι μόνο για την καλλιτεχνική αρτιότητα του έργου του, αλλά και για τον ανατρεπτικό  χαρακτήρα του έργου αυτού. Ο Καραβάτζιο, ζωγράφιζε μορφές αγίων όμοιες με απλών ανθρώπων, χωρίς κανένα χαρακτηριστικό που να παραπέμπει στο υπερφυσικό. Η τεχνική αυτή υπήρξε πρωτοφανής και σκανδαλώδης για τα δεδομένα της εποχής του. Ως ένας από τους πρώτους μοντέρνους ζωγράφους, ο Καραβάτζιο χρησιμοποίησε την τεχνική κιαροσκούρο ενισχύοντας τον μυστηριακό χαρακτήρα των απεικονίσεων των θείων προσώπων και προσθέτοντας δραματικότητα.

Η επαναστατική τεχνική του τενεμπρισμού που εισήγαγε, αποτελεί μία από τις σπουδαιότερες επιδράσεις του στην ιστορία της τέχνης, ενώ σφράγισε τη σχολή της μπαρόκ εποχής. Το έργο του χαρακτηρίζεται από δραματικότητα, ρεαλισμό και θεατρικότητα. Ζωγράφιζε γρήγορα, αυθόρμητα και χωρίς προσχέδια. Τα έργα τέχνης του αν και προκαλούσαν το θαυμασμό και την εκτίμηση σημαντικών προσώπων ήταν αρκετά ανατρεπτικά για να γίνουν αποδεκτά ευρέως.

Μετά τον πρόωρο θάνατο του, ο Καραβάτζιο περιέπεσε στη λήθη για να έρθει ξανά στο προσκήνιο κατά τον 20ο αιώνα, οπότε και έλαβε τη θέση που του άξιζε στον χάρτη της ιστορίας της τέχνης. Στον παρακάτω σύνδεσμο, σε ένα σύντομο βίντεο παρουσιάζονται δείγματα του σπουδαίου έργου του μεγάλου ζωγράφου. Οι πίνακες είναι τόσο επιβλητικοί και άρτιοι που καθηλώνουν κάθε θεατή. Οι ιδιότητες αυτές των έργων του έχουν δημιουργήσει γύρω από αυτά δεκάδες μύθους, θρύλους, αναλύσεις και θεωρίες περί κρυμμένων συμβολισμών. Το μόνο σίγουρο, πως το έργο του Καραβάτζιο δεν μπορεί να μην προκαλέσει το θαυμασμό.

---