O Jean-Luc Godard εν ώρα δράσης. Πηγή εικόνας: thepressproject.gr
Το κίνημα της Nouvelle Vague και η θεωρία του σκηνοθέτη auteur, ξεκίνησαν στη Γαλλία, τη δεκαετία του 1960 και, μέσω της πρωτοπορίας τους, έθεσαν τις βάσεις για τον κινηματογράφο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Το κίνημα αναπτύχθηκε από μια ομάδα Γάλλων κριτικών, που δημοσίευαν στο διάσημο περιοδικό Cahiers du cinema. Πολλοί από αυτούς τους κριτικούς, όπως ο Jacques Rivette, ο Éric Rohmer, o François Truffaut και Jean-Luc Godard, έγιναν, μετέπειτα, περίφημοι σκηνοθέτες, που με το διαχρονικό έργο τους σημάδεψαν ανεξίτηλα τον κινηματογράφο. Η θεωρία auteur εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Ευρώπη αναδεικνύοντας μοναδικούς σκηνοθέτες, όπως ο Federico Fellini και ο Michelangelo Antonioni, ενώ σε αυτό το κύμα ανήκει και ο Ingmar Bergman, αν και στην εποχή του δεν εκτιμήθηκε όσο θα έπρεπε σαν δημιουργός της Nouvelle Vague.
Εικόνα από την ταινία Jules et Jim (1961) του François Truffaut. Πηγή: exostis.gr
Η λέξη auteur, μεταφράζεται στα γαλλικά ως συγγραφέας, ωστόσο το κίνημα αναφερόταν γενικά στον καλλιτεχνικό δημιουργό. Οι βασικοί πυλώνες αυτής της θεώρησης, προήλθαν από τις απόψεις του σπουδαίου κριτικού André Bazin, καθώς και από τις επιρροές που δέχτηκαν οι Γάλλοι σκηνοθέτες από τον αμερικάνικο και τον ιταλικό κινηματογράφο της εποχής. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι η τάση για απελευθέρωση από την εμπορευματοποίηση του κινηματογράφου και τα περιορισμένα πλαίσια της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι σκηνοθέτες βάζουν την προσωπική τους σφραγίδα σε κάθε έργο, παρακάμπτοντας τους φραγμούς του συστήματος, το οποίο θεωρούσαν ότι τους περιόριζε καλλιτεχνικά. Ο σκηνοθέτης διερωτάται Πώς παράγεται το νόημα στον κινηματογράφο; και έπειτα επιχειρεί να αποδομήσει αυτό το νόημα, προκειμένου να σπάσει τον ρουτινιάρικο τρόπο με τον οποίο επιδρά ο κινηματογράφος στη ψυχολογία του θεατή.
Εξώφυλλο του 1961 από το περιοδικό Cahier du Cinéma. Πηγή: theguardian.com
Οι σκηνοθέτες auteur επιχειρούν να δώσουν μια νέα πνοή, δημιουργώντας ένα είδος οξύ, παιγνιώδες, ελεύθερο, που επιχειρεί να εξερευνήσει τις δυνατότητες του κινηματογραφικού μέσου και θίγει θέματα της καθημερινότητας, της κοινωνίας και της πολιτικής. Οι ήρωες στα έργα αυτά είναι αντιφατικοί, ενθαρρύνεται ο αυτοσχεδιασμός και ο πειραματισμός, ενώ ο οικονομικός προϋπολογισμός των ταινιών είναι χαμηλός, δεδομένα που δε συμβαδίζουν με το κατεστημένο της χολιγουντιανής παραγωγής.
Στο κίνημα της Nouvelle Vague, το επιθυμητό δεν είναι ο, εκάστοτε, σκηνοθέτης να δημιουργεί μεμονωμένα έργα-αριστουργήματα ή μη- αλλά το συνολικό έργο του να έχει μια συνοχή και μια συνέπεια, που θα αντικατοπτρίζουν την προσωπική του στάση απέναντι στον κινηματογράφο, αλλά και στη ζωή. Η ιδέα αυτής της εσωτερικής συνοχής, στο έργο ενός σκηνοθέτη, τον κάνει να πλησιάζει το καθεστώς ενός συγγραφέα, για αυτό και η ονομασία auteur. Η αλήθεια είναι ότι οι σκηνοθέτες αυτού του είδους ακολούθησαν πιστά αυτή τη γραμμή. Είναι εύκολο, από μερικά στιγμιότυπα, να αναγνωρίσουμε μια ταινία του Godard ή του Bergman, για παράδειγμα, ακριβώς λόγω της τόσο προσωπικής τους αισθητικής, που έχει ταυτιστεί με το έργο τους.
Στιγμιότυπο από την ταινία Pierrot le Fou του Godard (1965). Πηγή: flix.gr
Και εδώ έρχομαι να μοιραστώ το μεγαλύτερο μυστικό της Nouvelle Vague. Αν έχετε παρακολουθήσει μια τέτοια ταινία και έχετε πιάσει τον εαυτό σας να αναρωτιέται: Μα τι γίνεται; Η πλοκή εδώ δεν βγάζει νόημα, θα σας ενημερώσω ότι αυτό ακριβώς ήθελαν, σε πολλές περιπτώσεις, οι σκηνοθέτες να μας κάνουν να νιώσουμε. Αυτή η αίσθηση θραύσης της γραμμικότητας και της ροής της ταινίας, δημιουργεί έναν αποδιοργανωμένο άξονα αφήγησης, που, με τη σειρά του, προκαλεί ένα άβολο συναίσθημα στον θεατή και οδηγεί στην αποστασιοποίηση του από αυτό που βλέπει. Σπάει, έτσι, η διαδικασία ταύτισης, που ασυναίσθητα νιώθει ο θεατής με τον ήρωα του έργου ή τα γεγονότα που συμβαίνουν. Οι auteur δεν έχουν διάθεση να δημιουργήσουν κάτι όμορφο, αλλά κάτι ρεαλιστικό. 
Ο François Truffaut στα γυρίσματα της ταινίας The Wild Child, το 1969. Πηγή: theguardian.com
Φυσικά αυτό δε σημαίνει ότι ο κινηματογράφος των auteur είναι ψυχρός ή χαρακτηρίζεται από ασχήμια. Αντίθετα, οι σκηνοθέτες του είδους έχουν μεγάλη αισθητική παιδεία και οι εικόνες τους πάλλονται από ομορφιά, ζωή και πάθος. Η ιδιαίτερη ομορφιά των εικόνων τους, είναι που έρχεται σε αντίθεση με τις συνήθειες του μέσου θεατή. Όμως είναι αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα, που φέρνει το σινεμά τους κοντά στην καθημερινή ζωή και όχι σε μια στυλιζαρισμένη εκδοχή της. Οι auteur αγκαλιάζουν τα άβολα συναισθήματα, τις σκληρές εικόνες, την προδοσία, τον άδοξο έρωτα κ.α. γιατί η ζωή είναι γεμάτη από αυτά. Με αυτόν τον τρόπο επιτρέπουν στον θεατή να διατηρεί οξυμένη την κριτική του αντίληψη. Παράλληλα, δεν προσπαθούν να κατευθύνουν το κοινό προς μια συγκεκριμένη αντίληψη, αντίθετα υποστηρίζουν ότι η έννοια του νοήματος δεν είναι καθολική, αλλά πολύπλοκη και υποκειμενική. Η σημαντικότητα της τέχνης είναι η μη δέσμευσή της σε μονοσήμαντα νοήματα.
Η Nouvelle Vague ήταν η περίοδος που έδωσε τη δυνατότητα στους σκηνοθέτες να λάμψουν και να διεκδικήσουν όσο ποτέ άλλοτε, να είναι οι ίδιοι αποκλειστικά δημιουργοί των ταινιών τους. Φυσικά, οι δημιουργοί είναι πολλοί και το έργο τους μεγάλο, αλλά θεωρώ σημαντικό να παραθέσω κάποιες από τις ταινίες, που εμπίπτουν σε αυτό το είδος και κατά γενική ομολογία, είναι κινηματογραφικά αριστουργήματα, τα οποία εγκαθίδρυσαν την έβδομη τέχνη στο βάθρο που κατέχει μέχρι και σήμερα.
- Τα 400 χτυπήματα (1959) – François Truffaut
- La Dolce Vita (1960) – Federico Fellini
- Η νύχτα (1961) – Michelangelo Antonioni
- Η Περιφρόνηση (1963) – Jean-Luc Godard
- Η σιωπή (1963) – Ingmar Bergman
- 8 1/2 (1963) – Federico Fellini
- Pierrot le Fou (1965) – Jean-Luc Godard
- Persona (1966) – Ingmar Bergman
- Φαρενάιτ 451 (1966) – François Truffaut
Στιγμιότυπο από την ταινία Wild Strawberries του Ingmar Bergman. Πηγή εικόνας konangalfilmsociety.com
Πηγές:
Αραμπατζής Γ. Τι ακριβώς τελειώνει στην “Περιφρόνηση” του Γκοντάρ; moveitmag.gr, Ιούνιος 2022. Ανάκτηση από: https://www.moveitmag.gr/apopseis-arthra/analysi-ti-akrivos-teleionei-stin-perifronisi-toy-gkontar
Γραβάνης Σ. Η Νουβέλ Βαγκ (Nouvelle Vague): μια μεγάλη στιγμή του γαλλικού κινηματογράφου. Εξώστης, Μάρτιος 2014. Ανάκτηση από: https://exostis.gr/article/i-noubel-bagk-nouvelle-vague-mia-megali-stigmi-tou-gallikou-kinimatografou-0/
Στεφανή Ε. Το κίνημα της Nouvelle Vague. Weird Wave, Μάιος 2002. Ανάκτηση από: http://www.weirdwave.gr/?p=716
Νουβέλ Βαγκ: Όταν η 7η Τέχνη γύρισε σελίδα. Tvxs.gr, Ιούλιος 2013. Ανάκτηση από: https://tvxs.gr/politismos/sinema/noyvel-vagk-otan-i-7i-techni-gyrise-selida
