Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, οπότε και το παιδί αρχίζει να γνωρίζει τον κόσμο, έρχεται σε επαφή με ένα πλήθος εμπειριών, πρωτόγνωρων για εκείνο. Οι εμπειρίες αυτές μπορούν να είναι είτε ευχάριστες είτε δυσάρεστες. Στη δεύτερη περίπτωση, οι αρνητικές εμπειρίες και τα δυσάρεστα βιώματα μπορούν να στιγματίσουν το άτομο και να το ακολουθούν σε ολόκληρη τη ζωή του. Όταν το παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με γεγονότα που του προκαλούν έντονο στρες και μία σειρά αρνητικά φορτισμένων συναισθημάτων, τότε “κινδυνεύει” να τα βιώνει κατ’ επανάληψη σε ολόκληρη τη ζωή του. Η επίδραση των αρνητικών αυτών βιωμάτων είναι πολύ ισχυρή ειδικά σε περιπτώσεις που αναζωπυρώνεται η ανάμνησή τους με κάποιον τρόπο. Όσο πιο ζωντανά παραμένουν στη μνήμη, τόσο πιο μεγάλη είναι η επιρροή τους στην καθημερινή ζωή των πλέον ενήλικων ατόμων. Η δημιουργία λοιπόν ενός τραύματος κατά την παιδική ηλικία, το οποίο ονομάζεται παιδικό ψυχικό τραύμα, μπορεί να επηρεάσει το άτομο κατά τη διάρκεια όλης του της ζωής.
Τι είναι το παιδικό ψυχικό τραύμα;
Το παιδικό ψυχικό τραύμα μπορεί να έχει διάφορες εκφάνσεις και να αποτελεί συνιστώσα πολλών εμπειριών. Η εμφάνιση ψυχικών τραυμάτων συνήθως είναι απόρροια κάποιου είδους κακοποίησης, των οικογενειακών προβλημάτων αλλά και απρόβλεπτων γεγονότων (πχ. παρουσία σε κάποιο ατύχημα ή δυσμενές γεγονός). Αρχικά ίσως πρόκειται για τον στιγματισμό που επέφερε μία συγκεκριμένη εμπειρία ή ακόμα και μία σειρά εμπειριών με αλληλουχία (πχ. χρόνια κακοποίηση). Επίσης, δεν είναι απαραίτητο για το παιδί να αποτελεί τον πρωταγωνιστή αλλά μπορεί και να διαδραματίζει τον ρόλο του θεατή ή παρατηρητή αλλά να “τραυματιστεί” εξίσου πολύ με το να το αφορούσε άμεσα .
Freud και ορισμός του τραύματος
Ο Freud όρισε το τραύμα ως «την εμπειρία που σε μικρό χρονικό διάστημα δίνει ένα τόσο ισχυρό ερέθισμα που δεν μπορεί να απαλειφθεί ή να περάσει μέσα από τη συνήθη επεξεργασία, με αποτέλεσμα να καθίστανται αναπόφευκτες μόνιμες διαταραχές». Πρόκειται λοιπόν για μία εμπειρία με την οποία το παιδί βρέθηκε αντιμέτωπο κατά την παιδική ηλικία και δεν μπόρεσε να την “επεξεργαστεί” όπως όλες τις υπόλοιπες, αντιθέτως το στιγμάτισε και του προκάλεσε “ανεπανόρθωτη ζημιά” που το ακολουθεί έως και την ενήλικη ζωή.
Η αναβίωση του τραύματος
Η αναβίωση του τραύματος προκαλεί μία σειρά συμπτωμάτων που σηματοδοτούν πως κάτι δεν πάει καλά. Για παράδειγμα, οι έντονες φοβίες χωρίς κάποια αιτία αποτελούν ένα τέτοιο προμήνυμα μίας προβληματικής κατάστασης. Οι φοβίες αυτές μπορεί να ποικίλουν και να είναι γενικευμένες, όπως για παράδειγμα η αποφυγή διάφορων καταστάσεων που φέρνουν στη μνήμη την τραυματική εμπειρία και οποιαδήποτε,γενικά, κατάσταση προκαλεί έντονο στρες.
Πώς επηρεάζει το ψυχικό τραύμα την ενήλικη ζωή;
Όταν το άτομο βιώσει ένα ιδιαίτερα έντονο και στρεσογόνο γεγονός κατά την παιδική ηλικία, τότε αυτό χαράσσεται στη μνήμη του και ανασύρεται κάθε φορά που το “επιβάλλουν” οι συνθήκες. Το άτομο, προκειμένου να μη βρεθεί επ’ουδενί αντιμέτωπο με την τραυματική εμπειρία που το σημάδεψε κάποτε, αρχίζει να γίνεται αποφευκτικό και πιο επιφυλακτικό. Η αποφυγή την κατάστασης αυτής όμως τις περισσότερες φορές αγγίζει τα όρια της εμμονής και περιορίζει το άτομο σε τέτοιο βαθμό ώστε να δυσκολεύεται να ζήσει μία φυσιολογική καθημερινότητα. Σε αυτό το σημείο κάνουν την εμφάνιση τους διάφορες ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη.
Επίσης, έρευνες έχουν εντοπίσει και στενή σχέση μεταξύ των παιδικών τραυμάτων και των ψυχώσεων αλλά και των σεξουαλικών δυσλειτουργιών, θεωρώντας πως τα πρώτα αποτελούν αίτια για την εμφάνιση των δευτέρων. Ακόμα και αν το άτομο δε νοσήσει άμεσα, δεν είναι απίθανο να προσπαθήσει να πολεμήσει το στρες με ανθυγιεινούς τρόπους, όπως πχ. κατανάλωση αλκοόλ ή κάπνισμα.
Τα παιδικά τραύματα έχουν την ιδιαιτερότητα να αφήνουν “πληγές” στην ψυχή των παιδιών, οι οποίες δύσκολα επουλώνονται ακόμα και κατά την ενήλικη ζωή τους. Το άτομο οφείλει να κατανοήσει την πηγή του προβλήματος και να μη φοβηθεί να πλησιάσει την πληγή ακόμα και αν είναι “νωπή”. Η διαδικασία κρίνεται επίπονη, όμως με την κατάλληλη καθοδήγηση ενός ειδικού το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Το άτομο, εάν ακολουθήσει τη θεραπευτική οδό, θα απελευθερωθεί από τις φοβίες και τα κατάλοιπα που τον κρατούν δέσμιο του παρελθόντος.
