Πηγή: Sprout Social
Το παρόν άρθρο γράφτηκε με αφορμή το forum με θέμα AI ETHICS WITH ARISTOTLE, The Lyceum Project, University of Oxford/ Institute for Ethics in AI.
Με τον καιρό μοιάζει η τεχνολογική επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης να μας δημιουργεί ένα αίσθημα ανοικειότητας στον κόσμο που μέχρι τώρα ενοικούσαμε. Μοιάζει σαν ο τόπος πλέον να μη μας χωρά ή να μας υπερβαίνει με τέτοιο τρόπο που να μας καθιστά ακαριαία σε μία αμετακίνητη θέση αδράνειας.
Τα πράγματα όμως δεν πρέπει να τα παίρνουμε από φόβο και το αίτημα να είναι κανείς «του καιρού» του είναι αναντίρρητα διαχρονικά σωτήριο. Η εξοικείωση με τη μορφή και την έκταση της Τεχνητής Νοημοσύνης επιτρέπει να βρούμε τα αναγκαία μέσα διαχείρισής της, χωρίς να αποτελεί παράγοντα ανατροπής της πραγματικότητας μας και της ηθικής μας σκέψης. Η επικρατούσα αντίληψη της «νέας» πραγματικότητας περισσότερο δημιουργεί μια αίσθηση αδυναμίας μπροστά σε άγνωστες και ανεξερεύνητες συνθήκες, παρά οχυρώνει. Η αντίληψη της πραγματικότητας ως ενιαίας, που όμως συχνά μεταλλάσσεται, αποτελεί ένα ανθρώπινο τέχνασμα που θα μπορούσε να ευνοήσει τη διαβίωση του ανθρώπου εντός της.
Ο πραγματικός σκοπός ενός AI μοντέλου είναι να αποσπά σημειολογικό περιεχόμενο από ένα κείμενο και να το χρησιμοποιεί για να εκπαιδεύσει μία μηχανή με αυτό. Ενδεικτικά, η εκπαίδευση ενός τέτοιου μοντέλου μπορεί να εκτείνεται από την εκμάθηση ολόκληρων προτάσεων και την πρόβλεψη της επόμενης λέξης που ακολουθεί σε μία πρόταση μέχρι την εισαγωγή μεγάλων πηγών πληροφοριών όπως Wikipedia, Webtext και βιβλία. Ωστόσο, παρατηρείται ότι τα δεδομένα εκπαίδευσης είναι μεροληπτικά, άρα και το μοντέλο είναι επίσης μεροληπτικό. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το AI δεν αυτονομείται ποτέ πλήρως στην εξαγωγή συμπερασμάτων, αλλά τα συμπεράσματά του προκύπτουν κατά μίμηση των ανθρώπινων πεποιθήσεων, καθώς και τα εισαχθέντα δεδομένα έχουν γεννηθεί εντός της ανθρώπινης κοινωνίας.
Για τη γόνιμη αξιοποίηση των μοντέλων AI, η εφαρμογή ηθικών αρχών κατά το αριστοτελικό πρότυπο-έτσι όπως αναπτύχθηκε τον 4ο αιώνα π.Χ.- φαίνεται να υπακούει πιστά στο πρόταγμα της ανθρώπινης ευδαιμονίας, αντιμετωπίζοντας, εφόσον τηρηθεί, βασικές προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο Αριστοτέλης θέτει ένα πιθανό ηθικό πλαίσιο που θα μπορούσε να κατευθύνει τα συστήματα AI τοποθετώντας στο επίκεντρο των συστημάτων το ανθρώπινο δυναμικό. Απέναντι στην μέχρι τώρα μεγιστοποίηση του κέρδους, τοποθετεί τον άνθρωπο, όχι ατομικιστικά αλλά ως αναγκαίο μέλος ενός όλου σύμφωνα με την συμμετοχική αντίληψη περί δημοκρατίας. Μεταχειρίζεται τα συστήματα AI ως εργαλείο ικανό να μας βοηθά, αλλά όχι να μας αντικαθιστά. Το εργαλείο αυτό μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ενδυνάμωση των δημοκρατιών στις μοντέρνες κοινωνίες και στην ενίσχυση της ανθρώπινης ευημερίας.Η αριστοτελική προσέγγιση θέτει συνεχώς στο προσκήνιο το ζήτημα του αγαθού για το οποίο τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης αναπτύσσονται και χρησιμοποιούνται και δεν αντιλαμβάνεται την ηθική ως ανταγωνιστική με την τεχνολογική πρόοδο.
Αναλυτικότερα, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση της ηθικής της Τεχνητής Νοημοσύνης θεωρεί την ανθρώπινη ευημερία και την ανθρώπινη ηθική ως ριζωμένες στη φύση μας ως άνθρωποι, όντα των οποίων η ολοκλήρωση εξαρτάται από την άσκηση των ικανοτήτων ορθολογισμού, κοινωνικής δέσμευσης και επικοινωνίας. Δεύτερον, η εξάσκηση αρετών και η προσπάθεια επίτευξης του κοινού καλού θεωρούνται αρχές ουσιώδεις. Τρίτον, τοποθετεί ηθική και πολιτική σε σταθερή σύνδεση μεταξύ τους, δεδομένου ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν να ευδοκιμήσουν μόνο σε κοινότητες.
Η εφαρμογή της Αριστοτελικής Ηθικής μπορεί να σφίξει τον κλοιό στην τεχνολογική βιομηχανία που τείνει να αναπαράγει ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες και να προωθήσει την ευημερία των πολιτών μέσα από μια πολύ διαφορετική οπτική, την αντιμετώπιση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ως «ευφυών εργαλείων» σε δύο
τομείς . Εκείνον της εργασίας, όπου ο βασικός τους ρόλος είναι να ενισχύουν τον τρόπο άσκησης πολύτιμων ανθρώπινων ικανοτήτων, παρά να αντικαταστήσουν συστηματικά την ανθρώπινη προσπάθεια, και εκείνος της δημοκρατίας, όπου τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να διαδραματίσουν έναν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας πραγματικά διαβουλευτικής και συμμετοχικής δημοκρατία να λειτουργήσει στην κλίμακα του σύγχρονου κράτους.
Ωστόσο, το όλο διακύβευμα γύρω από την εφαρμογή ενός ηθικού πλαισίου προκύπτει από το γεγονός ότι οι διαχειριστές της Τεχνητής Νοημοσύνης δημιουργούν ανισορροπίες στην κατανομή της εξουσίας. Εμφανίζεται, δηλαδή, ο καπιταλισμός με το πρόσωπο της επιτήρησης. Η αυτονομία των πολιτών απαιτεί τη δομή ενός κοινωνικού κράτους. Τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης συχνά δημιουργούν εξάρτηση και η εξάρτηση δημιουργεί ευαλωτότητα. Συνεπώς, η αυτονομία υπονομεύεται και κατ’ επέκταση η χρησιμότητα ενός Δικαίου Τεχνητής Νοημοσύνης είναι μεγάλη. Ένα ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο θα εξάλειφε πολλές από τις παθολογίες του Δικαίου του Ανταγωνισμού. Η Πράξη της ΕΕ για τις ψηφιακές υπηρεσίες αποτελεί σημαντικό βήμα, αλλά καθίσταται άκαρπη, αν δεν ανανεώνεται και ενισχύεται σύμφωνα με τα επίκαιρα κάθε φορά επιστημονικά και κοινωνικά δεδομένα. Απαιτείται ρύθμιση της ΤΝ σε επίπεδο διεθνούς δικαίου και θεσμοποίησης κατάλληλων οργάνων. Θα μπορούσαν ακόμα να ληφθούν αποφάσεις που έχουν ως αποτέλεσμα την απαγόρευση της λήψης ορισμένων αποφάσεων από συστήματα ΤΝ, ή αλλιώς να επιτρέπουν την εξαίρεση ή την προσφυγή κατά τέτοιων αποφάσεων, όπου αυτές είναι επιτρεπτές.
Με άλλα λόγια, αυτό που χρειάζεται η παρούσα τεχνολογική φάση- εφόσον η εστίαση έγκειται στην ευδαιμονία του ανθρώπου, είναι η κοινωνικοποίηση των όρων και των προϋποθέσεων της ΤΝ, ούτε η κατάργηση, αλλά ούτε και ο δεσποτισμός της. Ο Αμερικανός φιλόσοφος, Daniel Dennett, θεωρεί ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι «ευφυή εργαλεία, όχι συνάδελφοι» (ούτε, φίλοι, εραστές ή συμπολίτες).
* Το παρόν άρθρο γράφτηκε με αφορμή το forum με θέμα AI ETHICS WITH ARISTOTLE, The Lyceum Project, University of Oxford/ Institute for Ethics in AI.
Βιβλιογραφία:
Aristotle and AI White Paper ,Professor Josiah Ober and Professor John Tasioulas, June 17, 2024
