Τι είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι ένας ύπουλος εχθρός για τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Είναι ένα γυναικολογικό πρόβλημα κατά το οποίο ιστός (ενδομήτριος ιστός όπου κατά την φυσιολογική λειτουργία οφείλει να βρίσκεται στην εσωτερική επένδυση της μήτρας εξού και το όνομα ενδομήτριο), μεταφέρεται με την αιματική κυκλοφορία σε άλλα όργανα του σώματος. Έτσι μπορούμε παραδείγματος χάρη να βρούμε ενδομήτριο ιστό:
- πάνω ή μέσα στις ωοθήκες (ενδομητρίωμα)
- πίσω από τη μήτρα
- επάνω στους συνδέσμους, όπου συμβάλλουν στη διατήρηση της μήτρας στην ανατομική της θέση
- στο περιτόναιο ,διάχυτο δηλαδή πάνω σε αυτό το πέπλο όπου συνδέει και κρατά προστατευμένα τα κοιλιακά όργανα
- στο έντερο, την κύστη,το ορθό,τον τράχηλο,το αιδοίο
- σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούμε να βρούμε ενδομητρικούς ιστούς σε απομακρυσμένα όργανα σε σχέση με την μήτρα, όπως π.χ: μάτια, πνεύμονες κ.λ.π.
Ποιά τα αίτια που την προκαλούν;
Τα αίτια της ενδομητρίωσης είναι άγνωστα ακόμη. Είναι ύπουλη νόσος και τις περισσότερες φορές καθυστερεί να διαγνωστεί. Οι ερευνητές μελετούν πιθανές αιτίες που την προκαλούν χωρίς όμως να έχουν καταλήξει σε ένα βασικό συμπέρασμα. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλές γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση μπορεί να έχουν πραγματοποιήσει πολλά χειρουργεία. Αυτό συμβαίνει επειδή όπως προαναφέρθηκε η αιτία της νόσου είναι άγνωστη ακόμα. Η περισσότερο αποδεκτή θεωρία είναι αυτή της “άμεσης εμφύτευσης” όπου ενδομητρικά κύτταρα, που βρίσκονται στο αίμα της περιόδου, δια μέσω των σαλπιγγών, παλινδρομούν και εμφυτεύονται στην ελάσσονα πύελο. Παρόλα αυτά διερευνούνται και άλλες πιθανές αιτίες μερικές από τις οποίες παρατίθενται παρακάτω. Έτσι έχουμε:
- Προβλήματα κατά τον κύκλο της εμμηνορυσίας.
- Κληρονομική προδιάθεση. Σε γυναίκες όπου η μητέρα και τουλάχιστον μία αδερφή πάσχει από ενδομητρίωση οι πιθανότητες να αναπτύξουν ενδομητρίωση ανέρχεται στο 60%.
- Χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα. Σε γυναίκες με χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα αλλά και σε γυναίκες που πάσχουν από κάποια μορφή καρκίνου αδυνατεί ο οργανισμός να αντιμετωπίσει τα ενδομητρικά κύτταρα που αναπτύσσονται εκτός μήτρας.
- Ορμόνες. Κατά βάση η ενδομητρίωση είναι πάθηση όπου παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας μεταξύ 20-40 ετών κατά μέσο όρο. Έρευνες ενοχοποιούν την παραγωγή οιστρογόνων.
- Χειρουργική επέμβαση. Κατά την διάρκεια ενός χειρουργείου στην κοιλιακή χώρα μπορεί να παρατηρηθεί κατά λάθος μετακίνηση ενδομητρικού ιστού .
Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Τα συμπτώματα που συναντά κανείς στην ενδομητρίωση ποικίλουν από γυναίκα σε γυναίκα. Συνήθως:
- η έντονη δυσμηνόρροια είναι μία δυνατή ένδειξη αλλά όχι και η διάγνωση
- έντονος πόνος κατά την διάρκεια ή στο τέλος της σεξουαλικής επαφής( δυσπαρευνία)
- δυσουρία και δυσχεσία κατά την διάρκεια της περιόδου
- έντονη αιμορραγία ή λιγότερη ροή αίματος κατά την έμμηνο ρύση
- έντονους πόνους στο έντερο που μερικές φορές οι γυναίκες τους παρομοιάζουν με κολικούς
- υπογονιμότητα. Δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρούμε σε γυναίκες που προσπαθούν αρκετό καιρό να τεκνοποιήσουν και δεν τα καταφέρνουν, να κρύβεται η ενδομητρίωση από πίσω
- στομαχικές διαταραχές, παρατηρούνται επίσης σε κάποιες γυναίκες κατά την διάρκεια της περιόδου είτε με την μορφή της δυσκοιλιότητας ή αντίθετα διάρροιες, ναυτίες ή ακόμα και έμετο
- υπνηλία και έντονη κατάπτωση των δυνάμεων
- χρόνιο πυελικό άλγος(ΧΠΑ). Αναφέρεται σε άλγος που επιμένει άνω των έξι μηνών και εντοπίζεται απο τον ομφαλό και κάτω και επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια της ωοθυλακιορρηξίας και της εμμήνου ρύσεως
Ποιές εξετάσεις επιβεβαιώνουν την διάγνωση της ενδομητρίωσης;
Πολύ βασική ένδειξη παρ’ότι δεν αποτελεί διαγνωστική εξέταση είναι το ιατρικό ιστορικό. Μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την έναρξη των συμπτωμάτων της νόσου και φυσικά το αν υπάρχει κληρονομικό υπόβαθρο.
Η γυναικολογική ψηλάφηση μπορεί να μας δώσει πληροφορίες σχετικά με την θέση της μήτρας και με την ύπαρξη ή μη επώδυνων μαζών στις ωοθήκες. Ακόμη το διακολπικό υπερηχογράφημα είναι πολύ βοηθητικό αφού αποκαλύπτει άμεσα την ύπαρξη ή μη κυστών.
Η μαγνητική τομογραφία μπορεί να μας βοηθήσει στην εύρεση ενδομήτριου ιστού εκτός μήτρας (π.χ. περιτόναιο). Ακόμη υπάρχει και ένας βιοχημικός δείκτης όπου ονομάζεται CA125 . Ουσιαστικά είναι καρκινικός δείκτης και σχετίζεται και αυτός με την ενδομητρίωση. Δεν αποτελεί όμως τόσο αξιόπιστο δείκτη καθότι η τιμή του μπορεί να είναι ανεβασμένη ακόμα και σε φλεγμονές της πυέλου. Παρόλα αυτά μπορούμε να πούμε πως συνυπολογίζεται μαζί με τα υπόλοιπα ευρήματα.Τέλος, η διαγνωστική λαπαροσκόπηση αποτελεί την πιο έγκυρη εξέταση, διότι ο γιατρός έχει πλήρη εικόνα της έκτασης των εστιών της ενδομητρίωσης και μπορεί να καθορίσει το στάδιο της νόσου.
Η ενδομητρίωση χωρίζεται σε τέσσερα στάδια τα οποία είναι:
- Στάδιο Ι – ελάχιστη
- Στάδιο ΙΙ – ελαφρά
- Στάδιο ΙΙΙ – μέτρια
- Στάδιο IV– βαριά
Η σταδιοποίηση σε μία γυναίκα γίνεται από τον γιατρό της σύμφωνα με τα ευρήματα της λαπαροσκόπησης.
Γιατί προκαλεί τόσο έντονο πόνο η ενδομητρίωση;
Όπως έχουμε εξηγήσει και παραπάνω ενδομήτριος ιστός μεταναστεύει σε άλλα σημεία του σώματος , όπου κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει, και εγκαθίσταται εκεί. Όπως λοιπόν κάθε μήνα η γυναίκα έχει έμμηνο ρύση και έτσι αιμορραγεί μέσω του κόλπου, έτσι και αυτός ο ενδομήτριος ιστός αιμορραγεί με την σειρά του μέσα στο σώμα χωρίς όμως να έχει έξοδο διαφυγής . (Σε ασθενή όπου υπήρχε ενδομήτριος ιστός στους πνεύμονες κατά την διάρκεια της εμμηνορυσίας είχε παρατηρηθεί μέχρι και αιμόπτυση).Επομένως παραμένει εγκλωβισμένος μέσα στο σώμα και δημιουργεί φλεγμονή.Αυτή η φλεγμονή είναι επώδυνη για τον ανθρώπινο οργανισμό, και για αυτό και κατά την διάρκεια της περιόδου οι γυναίκες με ενδομητρίωση είναι πιο επιβαρυμένες στο θέμα του πόνου.Αξίζει να σημειωθεί πως πόνος παρατηρείτε ακόμα και κατά την διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, και πολλές φορές και σε συγκεκριμένες στάσεις.
Ποια είναι η θεραπεία της ενδομητρίωσης;
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία για την ενδομητρίωση. Υπάρχουν θεραπείες οι οποίες απλά βοηθούν στο να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα που αυτή προκαλεί. Αυτές μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική, ή συνδυασμός και των δύο. Ξεκινώντας από την αντιμετώπιση του πόνου, προτείνεται η λήψη αναλγητικών φαρμάκων, κατά την διάρκεια της περιόδου αλλά και του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συνοδεύεται και από κάποιου είδους ορμονική θεραπεία τα οποία σταματούν την περίοδο(αμηνόροια), με αποτέλεσμα την ατροφία των ενδομητρικών ιστών, και μειώνουν τα επίπεδα ορμονών στον οργανισμό και κυρίως τα οιστρογόνα που μας ενδιαφέρουν. Ο πόνος με αυτόν τον τρόπο μπορεί να μειωθεί ή ακόμα και να υποχωρήσει τελείως, όμως αυτό θα διαρκέσει για όσο χρόνο διαρκέσει και η θεραπεία. Επομένως αυτή η θεραπεία είναι περισσότερο συμπτωματική αφού προσφέρει μία προσωρινή λύση στο πρόβλημα. Φάρμακα εκλογής είναι τα αντισυλληπτικά δισκία, τα προγεσταγόνα νταναζόλη, γκεστρινόνη, μιφεπριστόνη, GnRH–αγωνιστές, αντιμετωπίζοντας και όχι θεραπεύοντας το πρόβλημα.
Τα αντισυλληπτικά μπορούν να δείξουν τα αποτελέσματα τους μετά την συνεχή χρήση των 6-12 μηνών και κυρίως ανακουφίζουν στο πυελικό άλγος και στην δυσμηνόροια.
Η λήψη των GnRH αγωνιστών είναι ευρέως γνωστή. Εφαρμόζεται ενδομυικά ή υποδόρια και η δράση της είναι η αναστρέψιμη αμηνόροια. Ουσιαστικά η γυναίκα είναι σαν να μπαίνει σε πρόωρη κλιμακτήριο. Σε αυτήν την περίπτωση η θεραπεία μπορεί να κρατήσει από τρείς ,έξι αλλά και σε βαριές περιπτώσεις εννιά μήνες. Οι παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από αυτήν την θεραπεία σχετίζονται με την απώλεια οστικής πυκνότητας που προκαλεί η αμηνόρροια και μπορεί να αντιμετωπιστεί με την λήψη χαμηλών δόσεων οιστρογόνων και προγεστερόνης.
Μπορώ με φυσικές μεθόδους να μειώσω τα επίπεδα των οιστρογόνων;
Ένας φυσικός τρόπος να χαμηλώσουμε τα επίπεδα οιστρογόνων στον οργανισμό μας είναι η γυμναστική. Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο. Ο περιορισμός του αλκοόλ και της καφεΐνης θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμα αφού από έρευνες που έχουν γίνει έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλουν στην αύξηση των οιστρογόνων όταν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες. Ακόμη ο περιορισμός της κατανάλωσης κρέατος και της λήψης σκευασμάτων σιδήρου βοηθούν στην αναστολή της εξέλιξης της νόσου και στον περιορισμό των συμπτωμάτων . Αντίθετα η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και ειδικά η κατανάλωση ντομάτας, μπρόκολου, πράσινης πιπεριάς, καθώς και η βιταμίνη Ε και C, βοηθούν πολύ καθώς έχει αποδειχθεί πως χαραλώνουν τους μυς των πυελικών τοιχωμάτων, χωρίς όμως να είμαστε σίγουροι για τον ακριβή μηχανισμό δράσης.
Πως βοηθάει μία χειρουργική επέμβαση στην ενδομητρίωση;
Η χειρουργική επέμβαση είναι μία μέθοδος αντιμετώπισης της ενδομητρίωσης σε προχωρημένες περιπτώσεις γυναικών που υποφέρουν από υπογονιμότητα ή σε γυναίκες νεαρής ηλικίας που θέλουν να βελτιώσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα . Αυτό σημαίνει πως για να προχωρήσουμε σε ένα χειρουργείο, μέσω γυναικολογικής εξέτασης αλλά και μέσω υπερήχων, ο γιατρός διέκρινε ενδομήτριο ιστό ή συμφύσεις ή κύστες (σοκολατοειδής κύστη, ονομάζεται η κύστη η οποία έχει περιεχόμενο από πηγμένο αίμα και έτσι λόγω του σκούρου χρώματος πήρε το όνομα της από την σοκολάτα και την συναντάμε σαν ορωλογία στις κύστες που προέρχονται από ενδομητρίωση) οι οποίες βάση βιβλιογραφίας όταν ξεπερνάνε τα 5 εκατοστά , καλό είναι να αφαιρούνται. Εκτός από το κομμάτι της γονιμότητας, επανέρχεται και το θέμα του άλγος καθ’ότι σε ευμεγέθεις κύστες (>5εκ) είναι πολύ λογικό να υπάρχει πόνος λόγω καθήλωσης των οργάνων στην πύελο, και μάλιστα είναι τόσο έντονος ώστε να διακόψει ή να απομακρύνει από τις καθημερινές δραστηριότητες μία γυναίκα. Φυσικά όλα αυτά εξατομικεύονται σύμφωνα με το γενικό ιατρικό ιστορικό και με τις υπόλοιπες εξετάσεις τις οποίες θα δει ο γιατρός και έτσι θα αποφασίσει τι είναι σώφρων να γίνει για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Η διαγνωστική λαπαροσκόπηση πως βοηθάει στην ενδομητρίωση;
Η λαμπαροσκοπική μέθοδος αφαίρεσης της σοκολατοειδής κύστης είναι και η πιο διαδεδομένη σήμερα , καθότι έχει αποδειχθεί πως δημιουργεί τις λιγότερες επιπλοκές μετεγχειρητικά. Όταν λέμε επιπλοκές εννοούμε σαφώς την γρηγορότερη ανάρρωση του ασθενούς, κυρίως όμως εννοούμε την δημιουργία λιγότερων συμφήσεων(ιστού που δημιουργείται ύστερα από χειρουργικές επεμβάσεις κατά την επουλωτική διαδικασία και έχει την τάση να δημιουργεί προσκόλληση των οργάνων μεταξύ τους που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν ελεύθερα π.χ. συμφύσεις εντέρου) και ενδομήτριου ιστού ο οποίος έχει την τάση να εγκαθίσταται πίσω από τις χειρουργικές τομές. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προτιμηθεί η ερευνητική λαπαροτομή κυρίως όμως την συναντάμε σε προχωρημένα στάδια της νόσου και σε ριζικές θεραπείες όπου δεν είναι απαραίτητη η διατήρηση της γονιμότητας. Ακόμη χειρουργική θεραπεία μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να συστήσει ο γιατρός σε γυναίκες που προσπαθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα να τεκνοποιήσουν χωρίς αποτέλεσμα. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως αρκετές γυναίκες που δεν γνώριζαν ότι πάσχουν από ενδομητρίωση όταν υποβλήθηκαν σε λαπαροσκόπηση για διερεύνηση της υπογονιμότητας διεπιστώθηκε ενδομητρικός ιστός διάσπαρτος στην πυελική περιοχή πράγμα που δυσκόλευε την σύλληψη. Είναι πολύ σημαντική λοιπόν η σωστή διάγνωση. Σε αυτή την περίπτωση συνήθως ελέγχεται και η διαβατότητα των σαλπιγγών.
Τέλος, μία φυσική θεραπεία της ενδομητρίωσης κατά την οποία παρατηρείται ύφεση των συμπτωμάτων είναι η περίοδο της εγκυμοσύνης. Η κύηση αποτελεί από μόνη της θεραπεία η οποία όπως και οι υπόλοιπες είναι προσωρινή δηλαδή για όσο κρατάει η εγκυμοσύνη.
Πηγές
https://www.reamaternity.gr/endomitriosi-ti-einai-pos-antimetopizetai/
https://www.vita.gr/2015/02/16/ygeia/endomhtriwsh-o-ypoylos-exthros-ths-gonimothtas/
http://www.gaiamaternity.gr/MD/sites/default/files/pdf/Protocols/endomhtriwsi.pdf
https://www.onmed.gr/ygeia/story/358800/endomitriosi-o-ti-prepei-na-gnorizete
https://www.facebook.com/groups/725292390928916/
