Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί τη συχνότερη κακοήθη εξεργασία στον άνδρα, ενώ κατατάσσεται δεύτερος σε συχνότητα ως αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά από αυτόν του πνεύμονα. Σήμερα ένας στους έξι άνδρες θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη. Είναι προφανές, λοιπόν, πως πρέπει να υπάρχει πλήρης ενημέρωση που θα ενισχύσει την πρόληψη και την έγκαιρη παραπομπή σε ουρολόγο. Άλλωστε, όσο νωρίτερα τίθεται η διάγνωση σε έναν καρκίνο, τόσο ευκολότερη και πιο αποτελεσματική είναι η αντιμετώπισή του. Και μόνο η λέξη «καρκίνος» αποτελεί φόβητρο στην κοινωνία μας, όμως όσο περισσότερο τίθεται ως θέμα συζήτησης, τόσο υψηλότερα θα είναι τα επίπεδα πρόληψης που θα επιτευχθούν.
Τι συμβαίνει με τον καρκίνο του προστάτη; Από ποιους παράγοντες εξαρτάται η ανάπτυξή του; Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο; Πώς εκδηλώνεται και πώς αντιμετωπίζεται;
Η επίπτωσή του είναι μεγαλύτερη στη μαύρη φυλή. Επίσης έχει παρατηρηθεί αυξημένη προσβολή από καρκίνο του προστάτη στα μέλη της ίδιας οικογένειας, καθώς όταν πάσχει ένας συγγενής πρώτου βαθμού ο κίνδυνος εμφάνισης διπλασιάζεται. Εάν οι συγγενείς που πάσχουν είναι δύο, τότε η πιθανότητα εμφάνισης πενταπλασιάζεται και, τέλος, στην περίπτωση που είναι τρεις, αγγίζει το 97%. Πρόκειται για έναν ανδρογονοεξαρτώμενο όγκο, αφού η παρουσία της τεστοστερόνης είναι απαραίτητη για την ανάπτυξή του. Σε αυτήν τη βασική αρχή στηρίζεται η εφαρμογή του φαρμακευτικού και χειρουργικού ευνουχισμού που θα αναφερθεί παρακάτω.
Ένας άλλος παράγοντας που σχετίζεται σημαντικά με τον κίνδυνο ανάπτυξης προστατικού καρκινώματος, πέρα από τον οικογενή και τον φυλετικό, είναι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Αυτό σημαίνει ότι η μεσογειακή δίαιτα ασκεί προστατευτική επίδραση όχι μόνο στον συγκεκριμένο, αλλά και σε πολλούς ενδοκρινολογικούς καρκίνους χάρη στην αυξημένη περιεκτικότητά της σε φυτοοιστρογόνα. Πιο συγκεκριμένα, συνδυάζει τη χαμηλή περιεκτικότητα σε ζωικό λίπος και κρέας με την αυξημένη πρόσληψη φρέσκων φρούτων, λαχανικών και ζυμαρικών, αποδεικνύοντας πως η τήρηση του μέτρου όντως είναι άριστη. Η βιταμίνη Ε, το σελήνιο, τα καροτενοϊδή, η λυκοπένη (υπεύθυνη για το κόκκινο χρώμα της τομάτας), η σόγια και το πράσινο τσάι είναι πιθανόν να ασκούν προστατευτικό ρόλο.
Πέρα από την υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, πόσο σημαντικός είναι ο προληπτικός έλεγχος (screening); Σκοπός του προληπτικού ελέγχου είναι η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη και η έγκαιρη αντιμετώπισή του. Προτείνεται η έναρξη του προληπτικού ελέγχου με δακτυλική εξέταση και PSA από το πεντηκοστό έτος της ηλικίας. Για τους άνδρες της μαύρης φυλής, που όπως προαναφέρθηκε εμφανίζουν μεγαλύτερη επίπτωση της νόσου, καθώς και για αυτούς με θετικό οικογενειακό ιστορικό, ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να αρχίζει από τα 40 έτη.
Πώς μπορεί να υποψιαστεί κάποιος ότι πάσχει από καρκίνο του προστάτη ώστε να απευθυνθεί σε ουρολόγο; Δυστυχώς ο καρκίνος του προστάτη δεν εμφανίζει χαρακτηριστικά συμπτώματα και συνήθως είναι τελείως ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδιά του. Μπορεί να υπάρχουν δυσουρικά ενοχλήματα ως αποτέλεσμα της διόγκωσης του προστάτη, ενώ μπορεί να εμφανιστεί και αιματουρία. Σε προχωρημένα στάδια συνήθως υπάρχουν εκδηλώσεις απόφραξης του ουροποιητικού που μπορεί να φτάσουν στην επίσχεση των ούρων ή στην απόφραξη των ουρητήρων και στη νεφρική ανεπάρκεια. Επί οστικών μεταστάσεων εμφανίζεται επιπλέον οστικός πόνος ή και παθολογικά κατάγματα.
Σε αυτό το σημείο καταδεικνύεται η αξία του προληπτικού ελέγχου μέσω της δακτυλικής εξέτασης, αλλά και του γνωστού PSA, με τη μέτρηση του οποίου τίθεται η διάγνωση στις περισσότερες περιπτώσεις. Το PSA (Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο) είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που αποτελεί ένα από τα φυσιολογικά συστατικά του σπέρματος. Για πρακτικούς λόγους θεωρείται ότι παράγεται μόνο από τον προστάτη, αφού η εξωπροστατική παραγωγή του είναι αμελητέα. Το PSA είναι ειδικός προστατικός και όχι ειδικός καρκινικός δείκτης, καθώς μπορεί να βρίσκεται αυξημένο και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις του προστάτη, όπως η οξεία προστατίτιδα. Ωστόσο, μετά την εφαρμογή θεραπείας για τον καρκίνο και κατά την παρακολούθηση των ασθενών, το PSA θεωρείται ειδικός καρκινικός δείκτης.
Τι ισχύει, λοιπόν, για τη θεραπεία; Αυτή διαφοροποιείται ανάλογα με τη μορφή της νόσου. Στην περίπτωση της εντοπισμένης νόσου, θεραπεία εκλογής για νεότερους ασθενείς καθώς και για μεγαλύτερους που βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση και επιθυμούν αυτήν τη μορφή θεραπείας είναι η ριζική προστατεκτομή. Άλλες επιλογές είναι η ακτινοθεραπεία, η κρυοθεραπεία του προστάτη και ο υψηλής έντασης εστιασμένος υπέρηχος. Όπως ήδη αναφέρθηκε, το PSA ορού είναι η σημαντικότερη παράμετρος παρακολούθησης για την εκτίμηση των ασθενών μετά τη θεραπεία είτε με χειρουργείο είτε με ακτινοβολία.
Περίπου το 25% των ασθενών θα εμφανίσει υποτροπή του PSA δέκα χρόνια μετά την τοπική θεραπεία. Ένας γενικός οδηγός της υποτροπής του PSA σε χειρουργημένους ασθενείς προτείνει ότι μεσολαβούν κατά προσέγγιση 8 χρόνια από τη βιοχημική μέχρι την κλινική υποτροπή και άλλα 5 χρόνια μέχρι το σημείο θανάτου που σχετίζεται με τον καρκίνο. Η θεραπεία της βιοχημικής υποτροπής περιλαμβάνει την επαγρύπνηση για όψιμη υποτροπή, την ακτινοθεραπεία διάσωσης για χειρουργημένους ασθενείς και τον ανδρογονικό αποκλεισμό για ασθενείς μετά από ακτινοθεραπεία με επίμονη αύξηση του PSA.
Αυτό μας οδηγεί στην αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του προστάτη. Σε αυτήν την περίπτωση πραγματοποιείται φαρμακευτικός ή χειρουργικός ευνουχισμός (ορχεκτομή) με σκοπό τη μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η μέση επιβίωση των ασθενών με οστικές μεταστάσεις ή μεταστάσεις σε άλλα συμπαγή όργανα είναι 23-37 μήνες. Η τοπική ακτινοθεραπεία εντοπισμένων μεταστάσεων ή η χορήγηση ραδιοϊσοτόπων ενδείκνυται για τη συμπτωματική ανακούφιση του πόνου. Η χορήγηση διφωσφωνικών συνιστάται για την αντιμετώπιση του οστικού πόνου και για την πρόληψη παθολογικών καταγμάτων.
Φυσικά ο σχεδιασμός του στρατηγικού πλάνου αντιμετώπισης του καρκίνου του προστάτη επαφίεται στον θεράποντα ιατρό και εξαρτάται από πολλές παραμέτρους που αφορούν στον ίδιο τον ασθενή καθώς και στην ακριβή μορφή της νόσου του. Όπως ήδη τονίστηκε, το σημαντικότερο μέρος της θεραπείας είναι η πρόληψη, έτσι ώστε να μη χρειαστούν οι υπόλοιπες θεραπευτικές επιλογές. Και για να ενισχυθεί η πρόληψη, είναι απαραίτητη η κοινωνική αφύπνιση, όχι μόνο όσον αφορά τον καρκίνο του προστάτη, αλλά και τον καρκίνο γενικότερα.
Πηγή:
Εγχειρίδιο Κλινικής Ουρολογίας Penn, Philip M. Hanno, S. Bruce Malkowicz, Alan J. Wein
