Η ταινία Velvet Buzzsaw, ελληνιστί Βελούδινο Πριόνι, συστήθηκε και προβλήθηκε μέσα σε μερικές εβδομάδες ως το horror ποδαρικό για τη νέα χρόνια στο κανάλι του Netflix. Παρά το πιεσμένο πρόγραμμα που έθεσε η παραγωγή έως την προβολή της ταινίας, το trailer έγινε πολύ γρήγορα viral, στριμώχνοντάς την στη λίστα των must-see για το 2019. Μάλιστα συμπεριλήφθηκε στην επίσημη λίστα προβολών του Sundance Festival για τη φετινή χρονιά, γεγονός που διόγκωσε τις ήδη αυξημένες προσδοκίες του κοινού. Η συνταγή ήταν εγγυημένη! Διαφημισμένο ως horror comedy, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Dan Gilroy και με πρωταγωνιστές μία πλειάδα αστέρων του Hollywood, ο πήχης για το Velvet Buzzsaw τέθηκε εξ αρχής πολύ ψηλά. Ευτυχώς η ταινία προβάλλεται απευθείας στο συνδρομητικό κανάλι που ανέλαβε την παραγωγή κι έτσι δε θα χρειαστεί να ζητήσουμε τα λεφτά μας πίσω…
Το διακύβευμα
Η υπόθεση είναι ταυτόχρονα αρκετά απλή και πολλά υποσχόμενη, καθώς στηρίζεται σε μία αναζωογονητικά αυθεντική και πρωτότυπη ιδέα. Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης στην California συγκλονίζεται από την τυχαία ανακάλυψη των έργων ενός πρόσφατα αποθανόντος ζωγράφου, ο οποίος έζησε όλη του την ζωή στην πλήρη αφάνεια. Τα υπέρογκα κέρδη και ο τεράστιος ενθουσιασμός που φέρνουν οι δημιουργίες του στην εμπορική Μέκκα της τέχνης μέλλει να μετατραπούν σύντομα στον απόλυτο τρόμο. Η καλλιτεχνική του πρωτοπορία φέρει το βαρύτερο τίμημα για όσους θα επιχειρήσουν να επωφεληθούν από αυτήν.
Περίβάλλον ή πρωταγωνιστής;
Και μόνο η ιδέα πως ένας κινηματογραφιστής, όπως ο Gilroy, καταπιάνεται με το θέμα του καλλιτεχνικού συστήματος, που στηρίζει και προωθεί τις εικαστικές τέχνες, έκανε το φιλοθεάμον κοινό να αναρριγήσει από ανυπομονησία. Ωστόσο το καλοδουλεμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, όπου τοποθετεί την ιστορία του, η αρχικά ξεκάθαρη θεμελίωση των χαρακτήρων, που δεν είναι άλλοι από τους εμπλεκόμενους και διαπλεκόμενους σε αυτόν τον ελιτίστικο και δυσπρόσιτο κόσμο, δεν είναι αρκετά, για να στηρίξουν μία πλοκή που γρήγορα ξεφουσκώνει, για να καταλήξει σε προβλέψιμα και μάλλον άδικα συμπεράσματα για τους αντι-ήρωές του. Βασικό ελάττωμα στο σενάριο άλλωστε είναι η απουσία κεντρικού χαρακτήρα κι έπειτα η δυσανάλογη παρουσία των πολλών χαρακτήρων χωρίς κατεύθυνση, αλλά με μοναδικό λόγο ύπαρξης την δήλωση του αυταπόδεικτου: τούτοι οι πίνακες είναι δολοφονικοί!
Χολιγουντιανοί αστέρες χωρίς “μπούσουλα”
Το εντυπωσιακό επιτελείο των ηθοποιών λειτούργησε κατά βάση υπέρ του αποτελέσματος. Η Rene Rousso ως η coolest art-dealer in town (!) προσδίδει μία ισορροπία στα πολλαπλά ανοιχτά μέτωπα της πλοκής, ενώ η ανεπανάληπτη Toni Collette μοιράζεται το μικρό ρόλο της ανερχόμενης συμβούλου με την περούκα της! Ο John Malcovich κάνει ένα μικρό αλλά σημαντικό πέρασμα από την ταινία και γίνεται ο φορέας της οπτικής μεταφοράς πάνω στην τέχνη στην τελευταία σκηνή στους τίτλους τέλους. Αντίθετα η άγαρμπη και μονοδιάστατη παρουσία της Zawe Ashton, που καταλαμβάνει δυσανάλογα πολύ χώρο και χρόνο στην αφήγηση, μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον πολύ σοβαρό και στιβαρό ρόλο που της αποδόθηκε σε μία ταινία που κατά τ’ άλλα διαφημίστηκε ως κωμωδία. Παρόλα αυτά το μεγαλύτερο κρίμα του Velvet Buzzsaw είναι η αριστουργηματική ερμηνεία του Jake Gyllenhaal που χάνεται στο συνονθύλευμα κακών σεναριακών και σκηνοθετικών επιλογών.
Η υποκριτική δεινότητα του Gyllenhaal με την όλη κωμική υπερβολή της που τόσο έχει ανάγκη αυτή η νυσταλέα αφήγηση, τονώνει ως ένα βαθμό αυτή την κατά βάση δειλή ταινία.
Γιατί πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί μία ταινία που δεν είναι ούτε αρκετά τρομακτική ή έστω ατμοσφαιρική, για να συναρπάσει τους λάτρεις του είδους του τρόμου, ούτε αρκετά κωμική ή έξυπνη, για να θεωρηθεί σάτιρα ούτε αρκετά κιτς και ακραία, για να περάσει στο επίπεδο του cult; Ειλικρινά ακόμα και τα πρόχειρα οπτικά εφφέ δεν είναι αρκετά κακότεχνα, για να είναι αξιομνημόνευτα, όπως συνέβη στην περίπτωση του πολύ πρόσφατου και σαφώς ανώτερου Suspiria. Δυστυχώς ο Gilroy δεν κατάφερε να αγγίξει νέες καλλιτεχνικές παρυφές κι έμεινε μετέωρος σε μία τηλεταινία προς άμεση κατανάλωση.
Ο τρόμος του Gilroy
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η ρεαλιστική και ειλικρινής ματιά του Gilroy, ο οποίος έχει επάξια κερδίσει μία θέση στις καρδιές όλων των κινηματογραφόφιλων με το Nightcrawler– ίσως την καλύτερη ταινία του 2014, να μην είναι η κατάλληλη για ένα είδος φαντασίας και υπερβολής, όπως αυτό του μεταφυσικού τρόμου. Εντούτοις ο ίδιος ο σκηνοθέτης φαίνεται να έκανε ό,τι μπορούσε, προκειμένου να αποφύγει την καθιερωμένη φόρμουλα του είδους, όπως αυτό παρουσιάζεται στην άκρως παραγωγική του αναβίωση την τελευταία 20ετία. Η εικόνα, την οποία σημειωτέον επιμελήθηκε ο ταλαντούχος και καταξιωμένος Robert Eiswit, είναι επίπεδη και αδιάφορη, σχεδόν σαν τους λευκούς τοίχους από γυψοσανίδα που στηρίζουν τα έργα τέχνης στις αντίστοιχες εικαστικές εκθέσεις. Παρά την αρκετά σαφή κατεύθυνση που έχει η πλοκή του, το Velvet Buzzsaw δεν παρουσιάζει καμία αισθητική ιδιαιτερότητα και όλες οι σκηνές αγωνίας, διακόπτονται απότομα χωρίς κορύφωση και συγχωνεύονται σε πρόχειρες σεκάνς αίματος και…τηλεφωνημάτων.
Παρόλα αυτά…
Έχοντας απαριθμήσει τα ουκ ολίγα στραβά της ταινίας, οφείλουμε, έστω και αργοπορημένα, να επισημάνουμε πως το Velvet Buzzsaw σε καμία περίπτωση δεν είναι ό,τι χειρότερο μπορείτε να δείτε στο Netflix. Για την ακρίβεια είναι μία αρκετά εύπεπτη κι διασκεδαστική τηλεταινία με μερικές αξιόλογες αναλαμπές διορατικού στοχασμού πάνω στην τέχνη και κάμποσο χιούμορ, για να περάσετε ευχάριστα περίπου δύο ώρες από τη μέρα σας. Ο σκοπός της σκληρής κριτικής ήταν να επισημάνει τα κακώς κείμενα ενός πολυαναμενόμενου κινηματογραφικού έργου από έναν αγαπημένο σκηνοθέτη. Έτσι δεν είναι η κριτική αυτή που συνέτριψε το αποτέλεσμα, αλλά περισσότερο οι υψηλές προσδοκίες που είχαν θέσει οι συντελεστές του και το σατανικά αποτελεσματικό τμήμα marketing του Netflix.
Το μέλλον της τέχνης
Η υπόθεση Velvet Buzzsaw, όπως και το περσινό Blade Runner, είναι ένα ακόμα οδυνηρό παράδειγμα καλλιτεχνικού οράματος που δεν κατάφερε να αποτυπωθεί στην ψηφιακή κάμερα. Μολαταύτα ίσως αυτά τα ψήγματα έμπνευσης να αποτελέσουν το έναυσμα για μία νέα πορεία στο σινεμά, με πιο τολμηρές και συναρπαστικές προσπάθειες στο μέλλον, που θα ξεφύγουν από τον αυτισμό της μεταμοντέρνας τέχνης και θα ανοίξουν διάπλατα ένα παράθυρο προς τις σύγχρονες κοινωνίες. Μένουμε συντονισμένοι…
Δείτε εδώ το επίσημο trailer της ταινίας:
