Το Χαϊκού (Haiku) είναι μια μορφή ιαπωνικής ποίησης, που μεταφράζεται ως “αστείος στίχος”. Δεν είναι λίγα τα χρόνια που έχει κάνει την εμφάνισή του στην αναγνωστική καθημερινότητά μας. Ίσως μάλιστα να έχετε διαβάσει κάποιο χαϊκού σε μια περισσότερο εξελληνισμένη εκδοχή του.
Ευελπιστώ μετά από αυτό το άρθρο να μπορείτε να αναγνωρίζετε ένα haiku ποίημα και να του δώσετε την προσοχή που του αρμόζει…
Τα δάχτυλά της
στο θαλασσί μαντήλι
κοίτα. Kοράλλια
Σεφέρης Γ. από το “Τετράδιο Γυμνασμάτων”
Τι είναι ακριβώς το Χαϊκού;
Ένα ποίημα χαϊκού αποτελείται συνήθως από μόλις 17 συλλαβές. Είναι η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. Κατά κύριο λόγο έχουν θέμα τη φύση και τις εποχές του χρόνου. Στην Ευρώπη θα τα συναντήσουμε σε τρεις γραμμές (στίχους) ακολουθώντας το μοτίβο των 5-7-5 συλλαβών.
Ο Masaoka Shiki το 1890 καθιέρωσε τον όρο χαϊκού με τη μορφή που είναι γνωστό έως και σήμερα.
Μπορεί να συναντήσετε και τους όρους τάνκα και ρένγκα, που αποτελούν προγόνους του. Σκοπός ενός τέτοιου ποιήματος είναι να “αιχμαλωτίσουμε” τη στιγμή και να τη διαιωνίσουμε.
Ξάφνου το φίδι
ν’ αποδερματώνεται
το φιλδισένιο.
του Καποδίστρια Παναγιώτη
Το “χαϊκού του βάτραχου” του Ματσούο Μπασό, ο οποίος θεωρείται και πατριάρχης του είδους, είναι ένα από τα γνωστότερα ποιήματα.
Οι 3 βασικοί κανόνες
Στο Ναγκασάκι,
ο θάνατος γέννησε
νέες ελπίδες
του Τουμανίδη Χρήστου
Τα χαϊκού ακολουθούν 3 βασικούς κανόνες. Αρχικά, όπως αναφέραμε προηγουμένως, πρέπει να υπάρχει ο περιορισμός των 5-7-5 συλλαβών σε κάθε στίχο. Στη συνέχεια, είθισται να υπάρχει μια “λέξη εποχής”. Αυτή υποδεικνύει στον αναγνώστη την εποχή που τοποθετείται το ποίημα ή τη χρονική στιγμή (π.χ. χιόνι= χειμώνας). Τέλος, πρέπει να υπάρχει μια λέξη ή σημείο στίξης με σκοπό να προκαλέσει μια σύντομη παύση κατά την ανάγνωση.
Το Haiku στην Ελλάδα
Το 1925 ο Γ. Σταυρόπουλος δημοσιεύει 6 ποιήματα με τον τίτλο “Τρίστιχα”, φέρνοντας έτσι το αναγνωστικό κοινό σε επαφή με ένα νέο είδος ποίησης. Ίσως ο πιο επιφανής εκπρόσωπός του στην Ελλάδα και εκείνος που ουσιαστικά το καθιέρωσε είναι ο Γ. Σεφέρης.
Άδειες καρέκλες
τ’αγάλματα γύρισαν
στ’άλλο μουσείο.
Σεφέρης Γ. από το “Τετράδιο Γυμνασμάτων”
Ίχνη σου ψαύω,
απάνω στα στίγματα,
της απουσίας.
Πες μου στ’ αλήθεια.
Μια στιγμή παυσίλυπη,
δεν την αξίζω;
Γλύπτη τορέας
σ’ έχει φιλοτεχνήσει,
στην εντέλεια.
Μπεκιάρης Γ. από το “Τα χαϊκού ποιήματα”(εκδ. Οσελότος)
Σήμερα ολοένα και περισσότεροι ποιητές εκφράζονται μέσω της χαϊκού ποίησης. Ο Μπεκιάρης Γ., η Σαβίνα Ζ., ο Τουμανίδης Χ., είναι μερικοί μόνο από αυτούς. Πολλά ποιήματα τα συναντούμε ακόμη και στη διδακτική σχολική ύλη.
Ο κόσμος της ποίησης βρίθει από τέτοια υπέροχα ποιήματα και είμαι σίγουρη ότι μια μικρή αναζήτηση θα σας παρασύρει για ώρες…
Για να σας παρουσιάσω αυτόν τον σύντομο οδηγό για αρχάριους με βοήθησαν οι εξής Πηγές:
Haiku – Χαϊκού. Ανακτήθηκε από: lexima.gr. Τελευταία προσπέλαση στις 21/08/2020
Χαϊκού. Ανακτήθηκε από: blogystera.wordpress.com. Τελευταία προσπέλαση στις 21/08/2020
Τα χαϊκού ποιήματα, Γιώργος Π. Μπεκιάρης, Εκδ. Οσελότος, Αθήνα 2018
