Μέσα στη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ, ο Borges φαντάστηκε να συνυπάρχουν όλα τα γραπτά που ήδη υφίστανται, που θα μπορούσαν να υπάρχουν και που είναι δυνατόν να υπάρξουν ποτέ. Μια τέτοια βιβλιοθήκη περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, βιβλία ημιτελή, βιβλία ανέκδοτα ή παραλίγο ανέκδοτα, αλλά αυτά που περισσότερο προκαλούν το ενδιαφέρον μας δε γίνεται παρά να είναι τα βιβλία που δεν γράφτηκαν ποτέ.
Λίγα πράγματα εξάπτουν τη φαντασία ενός αναγνώστη περισσότερο από ένα ημιτελές βιβλίο, που τον ωθεί να θεωρήσει σχεδόν χρέος του να προσπαθήσει να φανταστεί το έργο τελειωμένο και ολοκληρωμένο. Όμως εκεί που η φαντασία του μπορεί να φτάσει στα όριά της, είναι όταν έρχεται αντιμέτωπος με έργα που ναι μεν σχεδιάζονταν από τους δημιουργούς τους, αλλά που, για πολλούς και ποικίλους λόγους, δεν γράφτηκαν ποτέ.
Εδώ έχουμε συγκεντρώσει, σε μια λίστα που ενδέχεται να συμπληρώσουμε στο μέλλον, και σε τυχαία σειρά, μερικά μόνο παραδείγματα τέτοιων έργων, που πολύ θα θέλαμε να έχουμε στα χέρια μας, αλλά που έμελλαν να παραμείνουν στη σφαίρα της εικασίας και της δικής μας φαντασίας:
1. Fyodor Dostoevsky, Ο βίος ενός μεγάλου αμαρτωλού
Πρόκειται για ένα από τα διασημότερα βιβλία που δεν γράφτηκαν ποτέ. Πληροφορίες θέλουν τον κορυφαίο Ρώσο συγγραφέα να σχεδίαζε αυτό το πολύτομο και πολύπλοκο έργο ήδη από τη δεκαετία του 1860, συνδυάζοντας υπό διάφορους τίτλους, πολυποίκιλες θεματικές, όλες περιστρεφόμενες γύρω από τον αθεϊσμό και τον μηδενισμό. Το πρόβλημα ήταν ότι ο Dostoevsky, που αναγκαζόταν να βιοπορίζεται από τη πένα του, δεν απέκτησε ποτέ την οικονομική άνεση που χρειάζονταν για να αφοσιωθεί σε ένα τέτοιο έργο, παρά μόνο την εποχή των Αδελφών Καραμάζοφ (1879-1880), που θα αποτελούσαν τον πρώτο και απλώς “εισαγωγικό” τόμο του Βίου – αλλά ήταν πλέον αργά, γιατί σύντομα (1881) τον πρόλαβε ο θάνατος. Έτσι, διοχέτευσε σχετικό υλικό και ιδέες στα άλλα μεγάλα έργα του, όπως οι Καραμάζοφ, οι Δαιμονισμένοι, ο Έφηβος, κλπ.
2. Gustave Flaubert, Η σπείρα (La spirale)
Ο “αθέλητα πατέρας του γαλλικού ρεαλισμού”, ο ανυπέρβλητος δημιουργός της Μαντάμ Μποβαρύ και της Αισθηματικής αγωγής, ξεκίνησε τη συγγραφικής του σταδιοδρομία με μια σειρά από σκοτεινά και μεταφυσικής χροιάς κείμενα, όπως μαρτυρεί πάνω απ’ όλα ο χειμαρρώδης Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου. Στη πορεία στράφηκε σε “ρεαλιστικότερες” προσεγγίσεις των θεμάτων του, ωστόσο λίγοι γνωρίζουν πως στο τέλος σχεδίαζε την επιστροφή στις απαρχές του. Η σπείρα θα ήταν ένα ερεβώδες, μεταφυσικό έργο, που μεταξύ άλλων θα παρουσίαζε την ιδιαίτερη κοσμοθεωρία του Flaubert και θα ξέφευγε από το στυλ των διασημότερων έργων του. Τελικά δεν γράφτηκε ποτέ, καθώς ο συγγραφέας την ανέβαλε για χάρη του τελευταίου (και ημιτελούς, εν τέλει) μυθιστορήματός του, Μπουβάρ και Πεκισέ.
3. Vladimir Nabokov, Το πρωτότυπο της Λώρας
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο κορυφαίος Ρώσος συγγραφέας της Διασποράς, ήδη γνωστός για αριστουργήματα όπως η περιβόητη Λολίτα ή η Χλωμή φωτιά, ξεκινά να σχεδιάζει το μοιραία τελευταίο του έργο. Το πρωτότυπο της Λώρας, που ως εμάς έφτασε μόνο με τη μορφή αποσπασμάτων στις κάρτες που συνήθιζε ο Nabokov να συγκεντρώνει το πρωτογενές υλικό του για να το επεξεργαστεί στη συνέχεια, είναι μια ιστορία ερωτικού πάθους, εκφυλισμού, διαστροφής και αυτοκαταστροφής, όπου ο “θάνατος είναι διασκέδαση”. Την επεξεργασία των αποσπασμάτων και τη συγγραφή του μυθιστορήματος, το οποίο μοιράζεται αρκετά κοινά σημεία με τη Λολίτα, πρόλαβε η ασθένεια και ο θάνατος του συγγραφέα το 1977. Το 2009, ο γιος του, Dmitri, προχώρησε -ευτυχώς για ‘μας- στην (αμφισβητούμενης από κάποιους θεμιτότητας) δημοσίευση των ψηγμάτων του άγραφου έργου.
4. J.R.R. Tolkien, Η νέα σκιά
Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών δεν χρειάζεται συστάσεις, μιας και αποτελεί τη κορυφή του όρους της λογοτεχνίας του φανταστικού και ένα από τα πιο επιτυχημένα και αγαπημένα franchises όλων των εποχών. Είναι, επίσης, γνωστά τα ημιτελώς κατεργασμένα διαμάντια που συνδέονται μαζί του και που άφησε ο Tolkien πεθαίνοντας, όπως το Σιλμαρίλλιον και οι Ατέλειωτες Ιστορίες του. Σε αυτά ανήκει και η σχεδόν άγνωστη συνέχεια του Άρχοντα, το “θρίλερ” Η νέα σκιά. Τοποθετημένο έναν αιώνα μετά τα γεγονότα της τριλογίας, η ιστορία θα ξεκινούσε με μια φιλοσοφική συζήτηση μεταξύ δύο γειτόνων στη Gondor, του γηραιού Borlas και του νεαρού Saelon, και την αποκάλυψη της ύπαρξης ενός μυστηριώδους σκοτεινού προσώπου, του Herumor. Με τη συνήθη αλληγορική του διάθεση, ο Tolkien θα πραγματευόταν επίσης τη παρακμή που παραμονεύει σε κάθε εποχή ευημερίας. Τελικά, ο ίδιος δυσανασχέτησε με την ιδέα του και την απέρριψε.
5. Friedrich Nietzsche, Η βούληση για δύναμη
Θεωρείται -όχι άδικα- ένας από τους πιο επιδραστικούς φιλοσόφους όλων των εποχών. Τα “πολεμοχαρή” γραπτά του, από τη ρηξικέλευθη Γέννηση της Τραγωδίας και τους Παράκαιρους στοχασμούς του, μέχρι τον εμβληματικό Ζαρατούστρα και τον Αντίχριστο, καθόρισαν τη δυτική σκέψη σε απίστευτο βαθμό. Ωστόσο, όλα τούτα δεν ήταν παρά η προετοιμασία, ή μάλλον η εισαγωγή, του κυρίως έργου του, του θετικού μέρους της σκέψης του, με τίτλο Η βούληση για δύναμη. Το βιβλίο, που γνώρισε πληθώρα σχεδιασμάτων, πολλές φορές εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, θα αποτελούνταν από τόμους (ένας εκ των οποίων είναι ο Αντίχριστος) και θα παρουσίαζε τη σκέψη του συγκεντρωμένα και συστηματικά. Η διανοητική κατάρρευση του φιλοσόφου το 1889 άφησε έναν τεράστιο όγκο αποσπασμάτων, που με αμφιλεγόμενο τρόπο συγκέντρωσε και εξέδωσε η αδελφή του υπό τον τίτλο του αρχικού έργου.
6. Νίκος Καζαντζάκης, Ακρίτας
Ο μεγάλος Κρητικός λογοτέχνης χρωστά αναμφίβολα τη φήμη του στα μυθιστορήματά του, όπως ο Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά ή Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, αν και προτιμούσε να μνημονεύεται για το -ελάχιστα γνωστό- ποιητικό του έργο. Άλλωστε, στα μάτια του, το magnum opus του ήταν η Οδύσεια, η επική συνέχεια της ομηρικής Οδύσσειας σε 33.333 στίχους. Ακόμα λιγότερο γνωστό είναι ότι, αμέσως μετά την έκδοσή της, άρχισε να σχεδιάζει ένα δεύτερο έπος ίδιας έκτασης με τίτλο Ακρίτας. Τα σχεδιάσματά του δείχνουν ένα βαθιά μεταφυσικό έργο, ένα “νέο Άνθρωπο” μετά τον Οδυσσέα του κι ένα συνδετικό κρίκο μεταξύ της αρχαίας και της σύγχρονης Ελλάδας. Τελικά, όμως, δεν ξεκίνησε ποτέ τη συγγραφή του, καθώς στράφηκε στο μυθιστόρημα, ως καλύτερο μέσο επικοινωνίας με το ευρύ κοινό.
