Με την είσοδο στον εικοστό πρώτο αιώνα η ανθρωπότητα βίωσε την απαρχή μίας μεταβολής όλων των δεδομένων και των κοινωνικών συμφραζομένων. Συγκεκριμένα η προσάρτηση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή ένωση τη δεκαετία του ’70 σε συνδυασμό με την έλευση της παγκοσμιοποίησης δημιούργησε ένα κλίμα υπαρξιακής ανησυχίας και αναζήτησης νέων γνώσεων, που ενισχύθηκε από την έκρηξη της τεχνολογίας.
Η ελληνική πεζογραφία προκειμένου να ανταποκριθεί στο νέο κατεστημένο υιοθέτησε νέες μεθόδους γραφής. Εξάλλου, η τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού και μεταλλάσσεται ανάλογα με τις εξελίξεις που συμβαίνουν στον πολιτικό-κοινωνικό-οικονομικό χώρο. Ας προσεγγίσουμε τους βασικούς λόγους εξάπλωσης του μυθιστορηματικού λόγου στον ελλαδικό χώρο από την δεκαετία του 2000 και έπειτα.
Αρχικά, ας αναφερθούμε σε μία γενικά παραδεκτή αλήθεια που δικαιολογείται και από την σκοτεινή εικόνα που παρουσιάζει η εποχή μας. Η ανάγνωση μίας λογοτεχνικής σύνθεσης είναι πολλές φορές το αντίδοτο για την μοναξιά και την απομόνωση του σύγχρονου ανθρώπου, ενώ παράλληλα προσφέρει κίνητρα για την ενασχόληση με νέα ενδιαφέροντα. Επίσης, οι κινηματογραφικές παραγωγές και οι σειρές που έχουν ευρέως διαδοθεί μέσω των νέων ψηφιακών υπηρεσιών (NETFLIX, HBO), αλλά και μέσω των αιθουσών παλιότερα (θυμηθείτε τι έγινε όταν πρωτοπροβλήθηκε ”Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών”), έχουν μυήσει τον απλό θεατή στην μυθιστορηματική πλοκή.
Οι πολλαπλές επανεκδόσεις βιβλίων (Harry Potter-J.K.Rowling) οδήγησαν στην κατασκευή προτύπων και χαρακτήρων που γνώριζαν μία γενικότερη λαϊκή αποδοχή. Έτσι, παρατηρήθηκε το φαινόμενο των ”Best sellers”, μυθιστορημάτων που παρουσίαζαν μαζικές πωλήσεις. Φυσικά τα νέα μέσα πληροφόρησης και ενημέρωσης όπως και οι ποικίλοι μηχανισμοί κοινωνικής δικτύωσης συνέβαλαν θετικά στην διάδοση των νέων κυκλοφοριών στον εκδοτικό χώρο και εγκαθίδρυσαν μία κίνηση γύρω από το μυθιστόρημα.
Παράλληλα, με τον εκσυγχρονισμό της σημερινής εποχής διαπιστώνουμε και μία στροφή σε αυτό που ο Πλάτωνας στην Ατλαντίδα του και ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του θα ονόμαζαν ουτοπία, μία έννοια που περιέχει μία πιο σκοτεινή της πλευρά, τη δυστοπία. Πολλοί συγγραφείς την ανέδειξαν με έργα τους (το 1984 του Όργουελ και το Brave new world του Huxley). Ακόμη και ο Μαρξ μιλάει για ένα ουτοπικό περιβάλλον στο Κομμουνιστικό μανιφέστο. Στην Ελλάδα βιβλία όπως το Μήνυμα του Βασίλη Παπαθεοδώρου ασχολούνται με μία επίσης φανταστική κοινωνία.
Η κατάσταση που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος και συγκεκριμένα ο έφηβος της τελευταίας δεκαετίας χαρακτηρίζεται από μία συνεχόμενη μετάλλαξη και αβεβαιότητα (δυστοπία) για το μέλλον με μία συνεχόμενη αγωνία για την πορεία του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Σε πολλές περιπτώσεις η ίδια η επιβίωσή του απειλείται. Ο αυθορμητισμός της νεαρής ηλικίας οδηγεί στην δημιουργία φανταστικών κόσμων, ιδανικών για όλους. Οι αδικίες που καταγράφονται γύρω τους, προκαλούν την επιθυμία για ειρήνη, αγάπη, αλληλεγγύη και μία πληθώρα άλλων πανανθρώπινων αξιών. Όλα αυτά αποτυπώνονται στη νεανική λογοτεχνία, η οποία διακατέχεται από μία διαχρονικότητα και είναι σύγχρονη των εξελίξεων .
Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικούς τίτλους ελληνικών μυθιστορημάτων που συγκαταλέγονται στην κατηγορία της φαντασίας, το Γη 2040 μ.χ. του Ανδρουτσόπουλου. Όπως ακόμη και το Στη διαπασών του Παπαθεοδώρου είναι δύο από τα πιο χαρακτηριστικά και περιγράφουν πολύ πετυχημένα την γενικότερη ατμόσφαιρα του μοντέρνου ελληνικού λογοτεχνήματος. Τελείως πρόσφατα, της τελευταίας δεκαετίας συγκεκριμένα, είναι τα Αλάστρα (Γιώργος Παναγιωτάκης, 2015), Εργάς, Η καινούρια διαθήκη του Σμου (Γιώργος Τυρίκος 2011) και Αργκάνταελ (Κατερίνα Γυφτάκη-Μπεκ , 2013 ).
Καταλήγοντας, συμπεραίνουμε ότι η στροφή προς τη φαντασία και η άνθηση του παιδικού-νεανικού μυθιστορήματος είναι άρρηκτα δεμένες με την παγκοσμιοποίηση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Αποτελούν καταφύγιο για τον έφηβο σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα και αέναη μεταβολή.
Πηγές :
Αναγνωστόπουλος Βασίλειος ,2004 , Τσιλιμένη (επιμ.) Το σύγχρονο ελληνικό παιδικό-νεανικό μυθιστόρημα , Αθήνα, Σύγχρονοι Ορίζοντες.
Παπαντωνάκης Γεώργιος, 2001, Εισαγωγή στο ελληνικό παιδικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, Αθήνα, Κέδρος.
Παπαντωνάκης Γεώργιος, 2010, Οι ιδέες των παιδιών στην παιδική λογοτεχνία, Αθήνα, Τόπος.
